Ölüler Adası

Ölüler Adası Die Toteninsel 1. versiyon Sanatçı Arnold Böcklin Yıl Mayıs 1880 Tür Tuval üzerine yağlıboya Boyutlar 111 cm × 115 cm (44 in × 45 in) Konum Kunstmuseum Basel, Basel

2. versiyon Sanatçı Arnold Böcklin Yıl Haziran 1880 Tür Ahşap pano üzerine yağlıboya Boyutlar 74 cm × 122 cm (29 in × 48 in) Konum Metropolitan Museum of Art, New York

3. versiyon Sanatçı Arnold Böcklin Yıl 1883 Tür Ahşap pano üzerine yağlıboya Boyutlar 80 cm × 150 cm (31 in × 59 in) Konum Alte Nationalgalerie, Berlin

4. versiyon Sanatçı Arnold Böcklin Yıl 1884 Tür Bakır üzerine yağlıboya Boyutlar 81 cm × 151 cm (32 in × 59 in) Konum II. Dünya Savaşı sırasında Rotterdam'da yok oldu.[1] (tablonun siyah beyaz fotoğrafı gösterilmiştir)

5. versiyon Sanatçı Arnold Böcklin Yıl 1886 Tür Ahşap pano üzerine yağlıboya Boyutlar 80 cm × 150 cm (31 in × 59 in) Konum Museum der Bildenden Künste, Leipzig

Ölüler Adası^[2] (Almanca: Die Toteninsel), İsviçreli sembolist ressam Arnold Böcklin tarafından 19. yüzyıl sonlarında çizilen tablodur. Tablodan yapılmış basımlar 20. yüzyıl başlarında Orta Avrupa'da çok popüler olmuştu ve Vladimir Nabokov'a göre "Berlin'deki tüm evlerde bulunmaktaydı".^[3] Böcklin 1880 ile 1886 yılları arasında tablonun beş farklı versiyonunu çizdi. Birçok esere ilham kaynağı olan tablonun en bilinen etkisi, Rahmaninov'un 1907 tarihli ve aynı isimli senfonik şiirinde görülür.^[4]

Tanım ve anlam

Ölüler Adası'nın tüm sürümlerinde, koyu renkli denizin ortasında terk edilmiş kayalık bir adacık görülür. Adanın sahili bir duvarla denizden ayrılmıştır ve duvarda denize inen basamaklara doğru yaklaşan^[5] bir kayık vardır. Kayıkçı kayığa kıç kısmından yön vermektedir. Pruvada ise, eşinin çiçeklerle süslenmiş tabutu arkasında dimdik dikilmekte olan, tamamen beyazlar giymiş bir kadın bulunmaktadır. Küçük adanın orta bölümü, yoğun ve oldukça uzun servilerle kaplanmıştır. Geleneksel olarak mezarlıklarla ve yas tutmayla ilişkilendirilen bu ağaçların kapladığı alanın etrafı, sarp ve dik uçurumlar oluşturan kayalarla çevrilidir. Kayaların üzerindeki mezar girişi veya penceresi şeklindeki yapılar da resimdeki cenaze temasını güçlendirir. Resim genel olarak, umutsuz bir terk edilmişlik ve gergin bir bekleyiş görüntüsü oluşturur.

Böcklin tablonun anlamına dair belirli bir açıklama yapmadı, ancak bir mektubunda "bir rüya resmi: öyle bir durgunluk hissi yaratmalı ki, resme bakmakta olan kişi kapı çalındığında bile irkilmeli"^[6] dedi. Resme 1883'te resim satıcısı Fritz Gurlitt'in verdiği ismi Böcklin kendi belirlemedi. Ancak bu isim, ressamın ilk resmi sipariş eden kişiye yazdığı 1880 tarihli mektupta geçen bir ifadeden kaynaklanıyordu.^[7] Resmin ilk versiyonlarının yapılışı hakkında bilgili olmayan çoğu kişi resmi gördüğünde, kürekçiyi Yunan mitolojisinde ruhları yeraltına götüren kayıkçı Kharoon olarak yorumladı. Bu durumda adanın etrafındaki su kütlesi Stiks ya da Acheron nehirlerinden biri olacaktı. Beyazlar giymiş kadın ise yeni ölmüş birinin, ölümden sonraki yaşamını geçireceği yere gitmekte olan ruhuydu.

İlham

Resmin muhtemel ilham kaynağı olan Pondikonissi adası

Ölüler Adası kısmen, İtalya'nın Floransa kentindeki İngiliz Mezarlığı'nı anımsatır. Tablonun ilk üç versiyonu bu şehirde çizilmişti. Böcklin'in stüdyosu mezarlığa çok yakındı ve daha bebekken ölen kızı Maria oraya gömülmüştü. Böcklin'in toplam on dört çocuğundan sekizi küçük yaşta öldü.

Resimdeki kayalık ada için model olarak muhtemelen Korfu yakınlarındaki küçük bir ada olan Pondikonissi kullanılmıştı.^[8] Bu adada servi koruluğu içinde küçük bir şapel bulunur. Bir başka muhtemel ada ise Tiren Denizi'ndeki Ponza'dır.^[8]

Versiyonlar

Böcklin 1880 ile 1886 arasında resmin beş farklı versiyonunu çizdi. Her versiyonda arka plandaki gökyüzünün biraz daha aydınlık olmasıyla resim daha ayrıntılı hâle geldi.

Böcklin, sürekli müşterisi Alexander Günther için çizdiği ve şu anda Kunstmuseum Basel'de sergilenen ilk versiyonu, Mayıs 1880'de tamamladı ancak tabloyu müşterisine göndermedi. Nisan ayında ressam henüz tablo üzerinde çalışırken, yatırımcı Georg von Berna'nın dulu ve Alman politikacı Oriola Kontu Waldemar'ın müstakbel eşi olan Marie Berna, Böcklin'in stüdyosunu ziyaret etti ve şövalede tamamlanmamış şekilde duran ilk versiyondan çok etkilendi. Ressam bunun üzerine Berna için, şu anda New York Metropolitan Museum of Art'ta bulunan daha küçük boyutlardaki ikinci versiyonu ahşap pano üzerine çizdi. Kadının isteği üzerine, yakın zamanda difteriden ölen kocasının anısına kayıktaki tabutu ve dikilen kadını da resme ekledi. Ressam daha sonra bu iki eklentiyi, resmin ilk versiyonunda da yaptı. Ressam çeşitli yazışmalarında bu ilk iki versiyondan Die Gräberinsel (Mezar Adası) adıyla söz etti. Çeşitli kaynaklarda ilk versiyon olarak Basel kopyası gösterilirken, diğerlerinde New York kopyası ilk versiyon sayılmaktadır.

Üçüncü versiyon 1883'te ressamın sanat simsarı Fritz Gurlitt için çizildi. Bu versiyodan itibaren, sağ taraftaki kayalıklarda bulunan mezar odalarından birinde Böcklin'in isminin baş harfleri olan "A.B." şeklindeki imza görülür. 1933'te satışa çıkarılan bu versiyon, Böcklin'in bilinen bir hayranı olan Adolf Hitler tarafından satın alındı. Resim önce Obersalzberg'deki Berghof'a asıldı. Resim 1940'tan sonra, Berlin'deki yeni şansölye ofisine götürüldü. Bu versiyon şu anda aynı kentteki Alte Nationalgalerie'de sergilenmektedir.

Ressam maddi zorluklar sebebiyle resmin dördüncü versiyonunu üretti. Yatırımcı ve sanat koleksiyoncusu Baron Heinrich Thyssen'in satın aldığı bu resim, baronun sahibi olduğu Berliner Bank'a asıldı. II. Dünya Savaşı sırasındaki bir bombardımanda yok olan bu kopyanın sadece siyah beyaz bir fotoğrafı mevcuttur.

Son versiyon 1886'da Leipzig'deki Museum der Bildenden Künste tarafından sipariş edildi. Bu versiyon halen aynı müzede sergilenmektedir.

Die Lebensinsel, Böcklin, 1888

Die Lebensinsel

Böcklin 1888'de Die Lebensinsel (Yaşam Adası) isimli farklı bir resim daha çizdi. Muhtemelen Ölüler Adası'nın tersi olarak kurgulanan bu resimde yine ufak bir ada vardır, ancak bu defa neşeli ve canlı bir görüntü mevcuttur. Resimde yüzen tanrılar, birkaç kuğu ve ada üzerinde bir grup insan vardır. Farklı ağaçlardan oluşan bitki örtüsü bu defa adanın ortasında kümelenmemiş, kıyılarına dağıtılmıştır. Bu resim, Ölüler Adası'nın ilk versiyonuyla birlikte Kunstmuseum Basel'de sergilenmektedir.

Etkileri

Tablolar

• Salvador Dalí'nin 1932 tarihli The Real Picture of the Isle of the Dead by Arnold Böcklin at the Hour of the Angelus isimli tablosu, adından da anlaşılacağı üzere Ölüler Adası'ndan esinle çizildi.^[9]
• İsviçreli ressam H. R. Giger 1977'de, resmin Hommage à Böcklin isimli bir versiyonunu çizdi.^[10]

Tiyatro

• İsveçli oyun yazarı August Strindberg'in Spöksonaten (Hayalet Sonatı) isimli oyununun son sahnesinde evin duvarında Ölüler Adası asılıdır. Böylece evin, ölümden sonra ruhların gittiği, koyu renk servilerle çevrili bir mabed olduğu çağrıştırılır.^[11]

Sinema

• Val Lewton, 1945 tarihli korku filmi Isle of the Dead'de tablodan ilham aldı.^[12] Resim ayrıca filmin açılış yazılarında fon olarak kullanıldı.^[13] Lewton daha önce de, 1943 tarihli I Walked with a Zombie isimli filminde tabloya gönderme yapmış ve Berlin versiyonuna sahnelerden birindeki odanın duvarında yer vermişti.^[14]
• Norman McLaren'in 1946 tarihli kısa animasyon filmi A Little Phantasy on a 19th-century Painting'de tablonun Berlin versiyonu arka plan olarak kullanıldı.^[15]
• Quay Kardeşler'in 2005 tarihli filmi The Piano Tuner of Earthquakes'de tablodan ilham alındı ve bazı sahnelerde tabloya benzer bir set kullanıldı.^[16]

Müzik

• Romantik besteci Heinrich Schülz-Beuthen, 1890'da tablodan esinle Die Toteninsel isimli bir senfonik şiir besteledi.^[17]
• Sergey Rahmaninov 1907'de tablodan esinle aynı isimli bir senfonik şiir besteledi.^[4]
• Alman besteci Max Reger'in Vier Tondichtungen nach Böcklin (Böcklin'den Dört Senfonik Şiir, Op 128, 1913) isimli eserinin üçüncü bölümünün başlığı Die Totensel'di ve bu bölüm tablodan ilhamla bestelenmişti.^[18] Reger'in öğrencisi olan Fritz Lubrich de, aynı yıl bestelediği Drei Romantische Tonstücke nach Böcklinschen Bildern (Böcklin Resimlerinden Üç Romantik Senfonik Şiir, Op 37) isimli eserinde yer alan bir org parçası olan üçüncü bölümü, bu tablodan esinle besteledi.^[19]

Edebiyat

• Vladimir Nabokov'un 1926 tarihli Maşenka romanında Klara'nın odasında bu tablonun bir kopyası asılıdır.^[3]
• Friedrich Dürrenmatt'ın 1952 tarihli novellası Yargıç ve Celladı'nda tablo koridorlardan birinde asılıdır^[20] ve kıyametin habercisi olarak kullanılmıştır.
• J. G. Ballard'ın Billur Dünya isimli 1966 tarihli romanında, Port Matarre'deki açılış sahnesindeki kasveti anlatmak için bu tablodan bahsedilir.^[21]
• Roger Zelazny 1969 tarihli Isle of the Dead romanında, iki mitolojik düşmanın savaşı tablodaki adanın benzeri bir yerde geçer.

Kaynakça

1. Pascal Lecocq. "Böcklin's Isles of the Dead". 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150416171345/http://www.toteninsel.net/bocklin.php. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009. 
2. Farthing, Stephen (2007). "Ondokuzuncu Yüzyıl" (Türkçe). Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Resim. Caretta Yayıncılık. s. 492. ISBN 978-975-92722-9-6. 
3. de Vries, Gerard; Johnson, Donald Barton; Ashenden, Liana (İngilizce). Vladimir Nabokov and the art of painting (2006 bas.). Amsterdam University Press. s. 168-170. ISBN 90-5356-790-9, 9789053567906. http://www.google.com/books?id=FgQ1x2GHLTgC&pg=RA1-PA168. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
4. Bertensson, Sergei; Leyda, Jay (2002) (İngilizce). Sergei Rachmaninoff: a lifetime in music. Indiana University Press. s. 156-157. ISBN 0-253-21421-1, 9780253214218. http://books.google.com/books?id=KM-dgfOaIIkC. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009. 
5. Kayığın adaya yaklaşmakta olduğu bir varsayımdır. Kürekçinin konumu, kayığın adaya doğru değil, adadan uzağa doğru gitmekte olmasını gerektirir. Ancak bazı versiyonlarda kayığın yarattığı dalgalar, adaya doğru ilerlemekte olduklarını gösterir.
   Hubert, Locher (2004), Arnold Böcklin: Die Toteninsel. Traumbild des 19. Jahrhunderts; Kunsthistorische Arbeitsblätter (Arnold Böcklin: The Isle of the Dead; Dream Image of the 19th Century içinde; Art History Worksheets, Zeitschrift für Studium und Hochschulkontakt; Sayı 7/8, sayfa 71.
6. Culshaw, John. (1949). Rachmaninov: The Man and his Music, sayfa 73.
7. Böcklin, Alexander Günther'in versiyonunu tamamladıktan sonra ona bir mektup gönderdi ve "... sonunda Ölüler Adası bitti ve sanırım büyük bir etki bırakacak" diye yazdı.
8. Harrison, Max (2006) (İnglizce). Rachmaninoff: Life, Works, Recordings. Continuum International Publishing Group. s. 159. ISBN 0-8264-9312-2, 9780826493125. http://books.google.com/books?id=HwSvhu1kLikC. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2009. 
9. salvador-dali.org'da Tablo ve çeşitli bilgiler
10. totaninsel.net'te resim ve çeşitli bilgiler
11. Wechsel, Kirsten, ve Körber, Lill-Ann (İngilizce). Strindberg and his media: proceedings of the 15th International Strindberg Conference (2003 bas.). Kirchhof und Franke. s. 297. ISBN 3-933816-21-1, 9783933816214. http://books.google.com/books?id=9fZlAAAAMAAJ&q=%2B%22August+Strindberg%22+%2B%22The+Ghost+Sonata%22+%2Bb%C3%B6cklin&dq=%2B%22August+Strindberg%22+%2B%22The+Ghost+Sonata%22+%2Bb%C3%B6cklin&ei=gLsVSqyTBJ6GyASEr-jeAQ&hl=tr&pgis=1. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2009. 
12. Nollen, Scott Allen. "Appendix A: Filmography" (İngilizce). Boris Karloff: a critical account of his screen, stage, radio, television, and recording work (1991 bas.). McFarland. s. 386. ISBN 0-89950-580-5, 9780899505800. http://www.google.com/books?id=c1iyAPhqmboC&pg=PA386. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
13. IMDb'de Isle of the Dead, trivia bölümü
14. toteninsel.net'te filmden tabloyu içeren kareler
15. toteninsel.net'te filmden tabloyu içeren kareler
16. Smith, Damon (Şubat 2007). "Reflecting the Theoretical Beyond". Bright Lights Film Journal. http://www.brightlightsfilm.com/55/quaysiv.htm. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
17. Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi Müzik Bölümü (1912) (İngilizce). Orchestral music (Class M1000-1268) catalogue. Scores (1912). ABD Devlet Yayın Ofisi. s. 418. http://www.archive.org/stream/orchestralmusi00libr/orchestralmusi00libr_djvu.txt. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
18. Lace, Ian. "Curio Corner: Max REGER (1873-1916)". Music Web International. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304195107/http://www.musicweb-international.com/film/2002/Oct02/Max_Reger.html. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
19. "Fritz Lubrich". 1 Eylül 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20030901222745/http://www.ambiente-orgelportrait.de:80/fritz_lubrich.html. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
20. Romanın ilgili bölümünü de içeren bir pasaj
21. Romanın ilgili bölümünü içeren alıntı

Dış bağlantılar

• Toteninsel.net: an encyclopedia in progress dedicated to A.Bocklin's Isle of the Dead: copies, parodies, inspirations...
• New York'taki Metropolitan Museum of Art'ta bulunan kopyaya ilişkin bilgiler