İşeme
İşeme, idrar kesesinde (mesane) biriken idrarın vücuttan dışarı atılması. İşeme omurilik, beyin sapı ve beyin kabuğunda (korteks) yer alan sinir merkezleri ile bu merkezlerden çıkan sinirlerin uyardığı istemli ve istemsiz kaslarla denetlenir.
Fizyoloji
Vücuttan atılacak maddeleri içeren ve kanın böbreklerden geçerken süzülmesiyle oluşan idrar, idrar kesesinde birikir. Kesenin dışa itici kası ile siyekteki (üretra) kasların kasılması idrarın keseden dışarı çıkmasını, siyekte ilerleyerek vücut yüzeyinde dışarı atılmasını sağlar.
İnsanda ve idrar kesesi bulunan hayvanların çoğunda kesenin boşalması, içerdiği idrar miktarıyla bağlantılıdır. Kesede 100-150 ml idrar birikince işeme gereksinimi duyulur; idrar miktarıyla birlikte bu gereksinim de artar, 350-400 ml'ye ulaşırsa rahatsızlık vermeye başlar. Leğen bölgesinin sinirlerinden kalkan uyarılar kesede dolgunluk duyumunu ve gerginlikten doğan ağrıyı bildirerek bilinçli işeme isteği uyandırır.
İdrar kesesi idrar hacminin yavaş yavaş artmasıyla oluşan basınca göre kendini uyarlar. Hızla dolan kese yavaş dolana göre daha çabuk işeme isteği doğurur. Kesedeki idrarın kesenin duvarlarına belirli bir basınç yapacak düzeye gelince, dışa itici kas kasılır, kesenin siyeğe açıldığı bölge gevşer ve idrar dışarı boşalır. Normal olarak kese, içindeki idrarın tümünü boşaltır.
İşemenin istemli olarak kesilmesi için kesedeki kasılmaların bastırılması, siyeğe açılan ağzının kapanması ve karın kaslarının kasılması gerekir. İdrar akışını başlatma ve durdurma yeteneği, leğen bölgesinin tabanında ve karın duvarında yer alan kaslar ve diyaframın kasılması ile yakından bağlantılıdır. Küçük çocuklarda sinir sistemi yeterince gelişmediği için işeme istençli olarak denetlenip baskılanamaz.
Bozukluklar
Merkez sinir sisteminin belirli bölgelerindeki doku yıkımı ve zedelenme idrar kesesine giden sinir uyarılarında düzensizliğe ve idrar tutamamaya (enkontinans) yol açar. Bu durumda kese gerginliğini korur ve idrar damla damla dışarı akar. Kimi zaman da kese sürekli kasılı kalır, ağzı açıktır ve içindeki idrar birikmeden siyeğe geçer.
İdrar kesesi boşalamazsa aşırı derecede gerilir; kesenin duvarlarında kanama, ülserleşme ve yırtılma görülebilir. Prostat bezinin büyümesi, siyek dokusunun aşırı gelişip kalınlaşması, bu borunun içinde lifsi doku oluşması ve açıklığın daralması ya da idrar kesesinin ağzı ve siyek kaslarının kasılması idrarın akışını engelleyebilir. Birikim ve gerginlik uzun sürerse, dışa itici kas küçük ve ritmik kasılmalarla idrarın damla damla akmasını sağlar. Uzun süren gerginlikte bu kas felç olabilir, idrar ancak kesenin dolup taşmasıyla dışarı atılabilir. Bu durum pasif enkontinans olarak bilinir. Bazen de kese aşırı derecede dolduğu için idrar böbreklere geri döner ve böbrek işlevlerinde bozukluklara neden olur.
- İdrar kaçırma (üriner inkontinans); mesane kontrolünün kaybolarak idrarın istem dışı damlalar halinde veya daha yoğun olarak kaçmasıdır.[1]
- İdrar tutulması (tutukluğu); idrara her çıkmada mesanenin tamamen boşalmaması.
- Aşırı aktif mesane (AAM); sıkışma tipinde idrar kaçırma ile beraber ya da tek başına sıkışma hissinin olması ve birlikte gün içinde idrar sıklığı.[2]
- Prostat iltihabı (prostatit)
- Benign prostat hiperplazisi (BPH)[3]
- İdrar yolu enfeksiyonu; idrar yolunun herhangi bir bölümünü etkileyen bir enfeksiyondur.
- Oligüri
- Anüri
- Tuvalet fobisi (Paruresis); evin dışındaki tuvaletleri kullanma korkusu