İnsani diplomasi

Günümüz uluslararası toplumundaki dönüşümle beraber küresel sivil toplumun ivme kazanması, diplomatik ilişkilerin devlet aktörü haricinde, uluslararası örgütler, sivil toplum kuruluşları ve birey gibi diğer aktörlerin katılımıyla gerçekleşmesi geleneksel diplomasi ve yeni kamu diplomasisinde insan faktörünün önemini arttırmıştır. [1] Küresel sistem içerisinde, dünyayı, özellikle de sivil bireyleri, derinden etkileyen kitle imha silahları, yoksulluk, gelir dağılımındaki adaletsizlik, iklim ve çevre sorunları, alt yapı ve kalkınma sorunları, uluslararası terörizm ve mülteci krizi, insan hakları ihlalleri, iş savaş vb. birçok küresel sorun bulunmaktadır. Bu sorunların küresel düzeyde artması devlet dışı aktörlerin sorunların çözümü için uluslararası sisteme daha fazla müdahalesini gerektirmiştir. Bu durum diplomaside yeni bir perspektif geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Tam da bu noktada insani diplomasi kavramı ortaya çıkmıştır. [2]

İnsani Diplomasi

İnsani Diplomasi kavramı ilk olarak 2007 yılında Larry Minear ve Hazel Smith’in editörlüğünü yaptığı Humanitarian Diplomacy: Practitioners and Their Craft adlı eserde kullanılmıştır. Minear ve Smith’e göre “insani diplomasiyi “İnsani organizasyonlar tarafından yürütülen faaliyetleri kapsamaktadır. Bu aktiviteler ise insani organizasyonların konuk ülkedeki varlığını tesis etme, yardım ve koruma gibi ihtiyaçlara muhtaç olan sivil halka ulaşma, yardım programlarını yönetme, uluslararası hukuk ve normlara saygı gösterme, yerel halkı ve merkezleri destekleme ve insani amaçlara sahip birey ve kurumlara savunma gibi amaçlara sahiptir.” [3]


İnsani Diplomasi, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyon’u (IFRC) tarafından, “karar alıcıların ve kanaat önderlerinin her durumda savunmasız insanların çıkarını düşünerek temel insani değerlere saygı çerçevesinde hareket etmeye ikna edilmesi ” olarak tanımlanmaktadır. [4]

İnsan Hak ve Hürriyetleri İnsani Yardım Vakfı’na göre insani diplomasi “kriz, savaş ve doğal afet yaşanan bölgelerde sivillerin korunması, kayıpların bulunması, esirlerin kurtarılması, krizlerin sonlandırılması için gerekli adımların atılmasına olanak sağlayan ve devletlerarası geleneksel diplomasinin uluslararası sorunların çözümünde yeterli olmadığı durumlarda aktif olarak kullanılan” bir diplomasi şeklidir. [5]


Küresel düzeyde artan insani problemlere paralel olarak popülerleşen insani diplomasi kavramı çok geniş bir alanda kullanılmaktadır. Kavram ile ilgili teorik bir altyapı ve üzerinde uzlaşılmış ortak bir tanım bulunmaması muğlak söylemlere neden olmaktadır. Bu çerçevede insani diplomasi geniş bir perspektife sahip, çok boyutlu, tüm aktörleri kapsayıcı bir tanıma ihtiyaç duymaktadır.[6] Çok boyutlu bir insani diplomasi tanımı için insani diplomasi çalışmalarının kapsamını tespit etmek gerekmektedir. İnsani diplomasi çalışmalarını sadece insani yardım kuruluşları tarafından gerçekleştirilmemekte, işbirliği ajanlarının, dışişleri, savunma ve kalkınma bakanlıklarının insani yardım departmanlarının çalışmalarıyla gerçekleştirilmektedir.


Ahmet Davutoğlu, dışişleri bakanlığı görevinde bulunduğu sırada 2013’te gerçekleştirilen 5.Büyükelçiler Konferansı’nda yaptığı konuşmada insani diplomasi kavramını şu şekilde tanımlamıştır: "Devletlerin geleneksel diplomasi araçlarına (müzakereler, anlaşmalar, büyük elçilikler) ek olarak kamu kuruluşları, yarı-resmî kuruluşlar, sivil toplum kuruluşlarını da kullanarak insanı merkez alan, insan odaklı ancak insani yardımdan daha fazlasını ifade eden, insanlık vicdanına sahip ve o vicdana hitap eden, insanlığın ortak geleceğine dair endişelerle hareket eden bir diplomasi şeklidir." [7]


Ayrıca insani diplomasi çalışmalarında uluslararası hukukun emredici gücü de kullanılmakta, karmaşık siyasi krizlerde insanların korunması, insani yardımların ulaştırılmasında, sorunların çözümünde kolaylaştırıcı ve tamamlayıcı bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. .[8] Tüm bu tanımlardan yola çıkarak insani diplomasi, çok aktörlü ve çok boyutlu bir süreç olarak devletler ve başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere, diğer ulusal ve uluslararası devlet dışı aktörlerin doğal afet, savaş, silahlı çatışma, eğitim, sağlık, kalkınma problemleri, fakirlik, insan hakları ihlalleri gibi küresel insani sorun ve krizlerin çözümü için tek başlarına ya da karşılıklı işbirliği çerçevesinde gerçekleştirdikleri tüm uygulamalar olarak tanımlanabilir. Genel olarak insani diplomasi uygulamalarında farklı yaklaşımlar mevcuttur. Bu yaklaşımların, gönüllülerin harekete geçmesini sağlayacak dört temel argüman bulunmaktadır. Bunlar, ahlak, din, meşruiyet ya da yasallık ve sağduyudur. Bu argümanlar, insani yardımların ve desteklerin yanında savaşlarda sivillerin koruması gibi uluslararası insancıl temelinde şekillendirilmiş ahlaki fikirleri dünyaya satma, uluslararası insan hakları bağlamında sorumlu hareket etmeyi gerektiren davranış biçimleri sunma imkanı tanımaktadır. Bu noktada başarılı bir insani diplomasi uygulaması insani diplomasi aktörlerinin sorun ya da krizle ilgili bağlamı analiz etmesi ve bağlama uygun yaklaşım tarzını tespit etmesi gerekmektedir. [9]


İnsani Diplomasi, dünya üzerindeki mevcut insani sorun ve krizlerin devam etmesi nedeniyle giderek önemi artan bir konu haline gelmiştir. Global Humanitarian Assistance Report (Küresel İnsani Yardım Raporu)göre 2016 yılında insani krizlerin çözülmesi amacıyla 28 milyar dolar harcanmıştır.[10] Türkiye de insani diplomasi konusunda önemli bir aktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı raporda Türkiye, 2016 yılında 3,2 milyar dolar insani yardım gerçekleştirerek ABD'den sonra(6.4 milyar dolar) en çok insani yardım yapan 2. ülke olmuştur. Türkiye'yi ise sırasıyla İngiltere(2,8 milyar dolar),AB kurumları(2 milyar dolar), Almanya(1,5 milyar dolar), İsveç(1,2 milyar dolar) ve Birleşik Arap Emirlikleri(1 milyar dolar) şeklinde takip etmektedir. Aynı zamanda Türkiye, 2016 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ilk defa düzenlenen Dünya İnsani Diplomasi Zirvesine ev sahipliği yapmıştır. [11] İnsani diplomasi ile ilgili Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Erdoğan, "İnsani Diplomasi uluslararası ilişkilerin anahtarıdır" diyerek konuya dikkat çekmiştir. [12]

İnsani Diplomasi Uygulamaları

İnsani Yardım

İnsani diplomasinin temel uygulama alanı devlet ve sivil toplum kuruluşları tarafından gerçekleştirilen insani yardım ve desteklerdir. İnsani yardım, “afet, savaş, terör gibi olağanüstü ve olağan zamanlarda yerel, ulusal ve uluslararası ihtiyaç sahiplerine gıda, giyim, sağlık eğitim, yakacak gibi insana dair tüm ihtiyaçların ayni, nakdi ve her türlü maddi ve manevi yardımı” kapsamaktadır. [13] İnsani yardımlar, yardımın niteliği ve önceliğine göre sınıflandırılmaktadır. Bu noktada yardımları acil yardımlar, sağlık yardımları, eğitim yardımları, kültürel yardımları, bilinçlendirme gibi farklı kategorilerde sınıflandırmak mümkündür. Tüm bu yardımların ortak nihai amacı ise yerel, ulusal ve uluslararası insani sorun ve krizlerde zarar gören insanlara yardımcı olmaktır.[14]]

İnsani Destek

Genel olarak insani yardım kavramı ile eşanlamlı kullanılan insani destek kavramı kapsam ve uygulama süresi bakımından farklılıklar barındırmaktadır. Bu iki kavram açısından kavramsal çerçevenin gelişmemiş olması aynı anlamda kullanılmalarına neden olmaktadır.[15]]İnsani diplomasi kavramı ile bazı benzerlikler taşıyan insani destek kavramı, eğitim, sağlık, alt yapı, kültürel gibi alanlarda sorunların ortadan kaldırılması ve uzun vadede sorunların tekrar ortaya çıkmaması için şartların geliştirilmesini kapsayan çalışmalardır. Bir başka deyişle, insani destek, “eğitimden sağlığa, altyapıdan tarım ve balıkçılık alanlarına kadar ülkenin doğal kaynakları ölçüsünde ihtiyaç duyduğu alanlarda o ülkeyi desteklemektir.”[16] İnsani destek kavramı tanım itibariyle kalkınma yardımları ile örtüşmektedir. Kalkınma yardımları, acil yardımlardan farklı olarak sorunlu bölgelerdeki sorun ve krizlerin çözülmesi ve uzun vadede kalıcı çözüm bulunabilmesi için gerçekleştirilen faaliyetlerdir. Bu bağlamda kalkınma yardımlarını insani destek olarak kabul etmek mümkündür.[17]

İnsani Koruma

İnsani diplomasi bağlamda koruma kavramı "İnsan haklarının, mültecilerin ve uluslararası insancıl hukukun ruhuna uygun olarak bireyin haklarına tam saygı sağlamayı amaçlayan ve bu noktada tüm faaliyetleri kapsayan bir kavramdır." .[18] insani korumanın ana amacı devletler ve insani diplomasi uygulayacıları tarafından uluslararası insancıl hukuk, insan hakları ve göçmen hukuku temelinde kısa vadede silahlı çatışmalarda, doğal afetler gibi durumlarda korunmasız nüfusu korumak ve çatışmaların etkisini azaltmaktır. İnsani korumanın uzun vadeli hedefi ise devletlerle birlikte hukuk ve güvenlik araçlarını kullanarak düzeni ve güvenliği tesis etmektedir.



Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Erişim tarihi: 06.04.2016
  2. ↑ Erişim tarihi: 06.04.2016
  3. ↑ Erişim tarihi: 06.04.2016
  4. ↑ Erişim tarihi: 06.04.2016
  5. ↑ Erişim tarihi: 06.04.2016
  6. ↑ Erişim tarihi: 11.04.2016
  7. ↑ İnsani Diplomasi Kavramına Genel Bir Giriş Denemesi. Erişim tarihi: 27.10.2016
  8. ↑ [Whittall, Jonathan. "‘It's like talking to a brick wall’humanitarian diplomacy in the occupied Palestinian territory." Progress in Development Studies 9.1 (2009): 37-53.]
  9. ↑ Erişim:11.04.2016.
  10. ↑ Erişim:11.04.2016.
  11. ↑ Erişim:11.04.2016.
  12. ↑ Erişim:18.11.2016.
  13. ↑ Çevik, Senem. Begüm Kurtuluş, Türkiye’nin Kamu Diplomasisinde Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: İnsani Yardım Kuruluşları ve İnsani Diplomasi Perspektifi, Ed., Mehmet Şahin, B. Senem Çevik, Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi (2015 bas.). Nobel Akademik Yayıncılık. s. 191.
  14. ↑ Global Humanitarian Assistance Report>[http://www.globalhumanitarianassistance.org/wp-content/uploads/2015/06/GHA-Report-2015_-Interactive_Online.pdf
  15. ↑ [http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11352/172/Aleg%C3%B6z.pdf?sequence=1
  16. ↑ "Hata: {{Web kaynağı}} kullanılırken |başlık= belirtilmedi". http://www.who.int/hac/about/reliefweb-aug2008.pdf.
  17. ↑ Relief Glossory Terms Erişim:18.11.2016.
  18. ↑ Türk İşbirliği Ajansı Erişim:18.11.2016.
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.