2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi

2009 İran Cumhurbaşkanlığı Seçimi

2005 ← 12 Haziran 2009 → 2013

Aday Mahmut Ahmedinejad Mir Hüseyin Musavi Parti Abadgaran Bağımsız Reformcu Aldığı oy 24,592,793 13,338,121 Oy oranı 62.46% 33.87%   Aday Muhsin Rızai Mehdi Kerrubi Parti Bağımsız Muhafazakar Ulusal Güven Partisi (İran) Aldığı oy 681,851 338,278 Oy oranı 1.73% 0.86%

Map showing the votes of Ahmadinejad and Mousavi, Red is the votes of Ahmadinejad and Green is the votes of Mousavi.

Seçimden önceki Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinejad Abadgaran Seçilmiş Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinejad Abadgaran

İkinci kez cumhurbaşkanlığına seçilen Mahmut Ahmedinejad

Tahran'da Mir Hüseyin Musavi taraftarları

Tahran'da seçim sonuçlarına karşı prostestolar düzenlendi.

2009 İran Cumhurbaşkanlığı Seçimleri 12 Haziran 2009'da İran'da yapılmıştır.^[1] Ülkede yapılan onuncu cumhurbaşkanlığı seçimidir. İran'da seçimle iş başına gelen en yüksek mevkilerden biri olan cumhurbaşkanı, ülkenin silahlı kuvvetlerine ve dış politikasına karışamaz.

Bir önceki cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinejad adaylığını yeniden ilan etti. Yapılan anketlere ve kamuoyu araştırmalarına göre Ahmedinejat'ın en büyük rakibi Muhammed Hatemi'ydi. İran Reform hareketi seçimlere tek bir adayla katılmak istedi. Ancak reformcu aday olarak Mir Hüseyin Musavi aday oldu. Ayrıca İran Meclisi sözcüsü Mehdi Kerrubi diğer bir reformcu aday olarak seçimlere katıldı. Seçime katılan diğer bir muhafazakar aday ise Muhsin Rızai idi. Seçimlere halkın büyük ilgisinin olmasıyla birlikte, katılım oranı %80 olarak gerçekleşti. Eğer bir aday kullanılan oyların çoğunluğunu alabilirse iki turlu seçim sistemi çerçevesinde ilkinci tura gidilmesine gerek kalmamaktadır.

Oyların üçte ikisinin sayılmasıyla birlikte İran'ın resmi haber ajansı İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı Mahmut Ahmedinejad'ın oyların %66'sını Musavi'nin oyların %32'sini aldığını duyurdu.

Ancak uluslararası gözlemciler seçimlerle ilgili şüphelerini dile getirdiler. Musavi "Seçimlerde yaşanan ihalali kınadığını, sessiz sinema gösterisini kabul etmeyeceğini" söyledi. Musavi yandaşları ülkenin başkeni Tahran'da sokağa çıktı. Dini lider Ayetullah Ali Hamaney ise seçim sonuçlarının Allah'ın takdiri olduğunu ve halkın Ahmedinejad'ın arkasında birleşmesi gerektiğini verdiği demeçte söyledi.

Adaylar

20 Mayıs 2009'da Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin verdiği kararla bazı adayların adaylıkları onandı, bazı adayların ise başvuruları reddedildi.

Onaylanmış Adaylar

Muhafazakarlar

• Mahmut Ahmedinejad, İran Cumhurbaşkanı
• Muhsin Rızai, İran Devrim Muhafızları Ordusu eski başkanı

Reformcu Adaylar

• Mehdi Kerrubi
• Mir Hüseyin Musavi, İran'ın son Başbakanı

Redddedilen Adaylar

Muhafazakarlar

• Rafat Bayat Zanjan'dan gelen kadın meclis temsilcisi

Bağımsız

• Ghasem Sholeh-Saadi eski meclis temsilcisi

Geri Adaylar

• Muhammed Hatemi, İran eski cumhurbaşkanı

İletişimin Engellenmesi

23 Mayıs 2009'da İran hükümeti Facebook'a erişimi geçici olarak yasakladı. Gulfnews.com hükümetin attığı bu adımın Ahmedinejad karşıtlarının internet sitesini çalışmalarında kullanmasından dolayı olduğunu açıkladı. PC World Musavi'nin Facebook sayfasının 6.600'dan daha fazla destekleyeni olduğunu açıkladı.

Seçim Sonuçları

Seçim sandıklarının kapanmasının ardından, her iki aday da kendi zaferini ilan etti. İki rakip de gazetecilere oyların %58-60'ını kendisinin aldığını söyledi. Musavi halkı oylarda yapılabilecek usülsüzlüklere karşı uyardı. Musavi kendi internet sitessinde aslında oyların fazlasını alan kişinin kendisinin olduğunui, ancak isminin Ahmedinejad ile değiştirildiğini açıkladı.

Seçimde Mahmut Ahmedinejad 24.527.516 oy alarak %62,63 oy oranı ile seçimin galibi oldu. En yakın rakibi Musavi 13.216.411 oy olarak oyların %33,73'ünü aldı. Diğer adaylar Muhsin Rızai %1.73, Mehdi Karrubi %0.85 oy oranını yakalayabildi.

2009 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri
Parti		Aday	Sonuçlar
			Oy sayısı	% Oy Oranı
	Abadgaran	Mahmut Ahmedinejad	24 527 516	62,63%
	Özgür Reformcular	Mir Hüseyin Musavi	13 216 411	33,75%
	Bağımsız muhafazakar	Muhsin Rızai	678 240	1,75%
	Etemad-e-Melli	Mehdi Kerrubi	333 635	0,86%
Toplam			38 755 802	100%
Kaynak: BBC Persian

Seçim sonuçlarının şaibeli olduğunu iddia eden Musavi'ye İranın kum kentindeki dini otoritelerindende destek geldi. Kum İlahiyat Alimleri Topluluğunun açıklamasına göre "Sonuçlara diğer adaylar şikayetçi ve çok güçlü oylama hileri ile ilgili kanıtlar mevcut ... Sakin başlayan yürüyüşler şiddetle bastırıldı ... düzinelerce iranlı öldürüldü ve yüzlercesi tutuklandı ... Sonuç geçersizdir." ^[2]

Seçim Sonuçlarına Tepkiler

Yeşil protestocular yürüyüşü Azadi(Özgürlük) Kulesi (Meydanı), Tahran, 15 Haziran

Seçimlerin ardından Musavi ve Karrubi Seçimlerde hile yapıldığını ilan ettiler ve dini lider Hameney'den Anayasayı Koruyucular Konseyinden seçimlerin iptal edilmesi ve yenilenmesini talep ettiler ancak içişleri bakanlığı Ahmedinejad'ın yeniden cumhurbaşkanı seçildiğini ilan edince, Musavi'nin taraftarları hile yapıldığı gerekçesiyle Tahran sokaklarında gösteriler başlattılar.^[3] Musavi halktan sessiz kalmamalarını ve İran anayasında bulunan gösteri haklarını kullanmalarını istedi, ancak gösterilerde bazı Besic milislerinin göstericilere saldırması, ateş etmesi sonucu,^[4][5][6][7] sayısı belli olmayan yaralılar ve tutuklamalar gerçekleşti. Ahmedinejad hükümeti bu olayları haber olarak yurt dışına servis edilmesini engellemek için tüm yabancı basın kuruluşlarının faaliyet belgelerini iptal etti ve bazı kuruluşların yetkililerini tarafsızlık ilkelerini ihlal ettikleri gerekçesiyle sınır dışı etti, ama Musavi taraftarları amatör video çekimleri ile ve internet aracılığıyla olayların akışını tüm dünyaya servis ettiler. 20 Haziran 2009 da Nida Sultan isminde Musavi taraftarı 27 yaşındaki felsefe mastır öğrencisi Besic milisinin ateşi sonucunda kamera karşısında ölümü^[8] internette yayımlandıktan sonra Obama dahil dünya liderlerinden sert tepkiler yükseldi ve Nida, Musavi'nin yeşil hareketinin simgesi haline geldi.

Musavinin seçim öncesi kurduğu Oy Bekçileri Konseyi'nin iddiasına göre Musavi 19 milyon ve Ahmedinejad ise Karrubinin gerisinde kalarak sadece 5.7 milyon oy almış.

Uluslararası Tepkiler

• Diğer ülke liderlerinden önce T.C. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve T.C. Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ayrı ayrı Ahmedinejad'ı telefonla arayarak İran seçim kurulunun resmi sonucu ilan etmesini beklemeden tebriklerini ilettiler.
• Venezuela Cumhurbaşkanı Hugo Chavez Ahmedinejad'ı telefonla arayarak daha iyi bir dünya için büyük bir başarı kazandığını söyledi.
• Pakistan Cumhurbaşkanı Asıf Ali Serdari ve Başbakanı Yusuf Rıza Gillani ayrı ayrı tebrik mesajları gönderdi.
• Afganistan Cumhurbaşkanı Hamit Karzai seçimlerdeki başarısı için Ahmedinejad'ı kutladı.
• Lübnan Hizbullahı yeniden cumhurbaşkalığına seçildiği için Ahmedinejad'ı kutladı.
• Hillary Clinton İranın Anayasayı Koruyucular Konseyinin seçim sonuçlarını onayladığını açıkladıktan sonra verdiği beyanatta "İran halkıyla devletinin arasında büyük bir güven problemi var."^[9][10] dediler.

Kaynakça

1. "İran, Haziran 2009'da Cumhurbaşkanlığı seçimine gidiyor" (Reuters). Radio Free Europe/Radio Liberty. 07.09.2008. http://www.rferl.org/content/Iran_To_Hold_Presidential_Election_In_June_2009/1196953.html. Erişim tarihi: 14.06.2009. 
2. Reuters: Iranian clerical group says vote result "invalid"
3. BBC web sitesi, 14 Haziran 2009 tarihinde erişildi.
4. 17 June 2009 Iran Police Forces Shoot Into Pro-Mousavi Crowd
5. 17 June 2009 Iran riots latest news about Basij shooting showing dead body of young boy
6. 17 June 2009 Basij/Anti Riot Police Open Fire on Iranian Protesters
7. 17 June 2009 Basij Attacking People's Condo at Night
8. CNN: Video Of Women Shot & Killed During Iranian Protests
9. BBC Persian
10. Clinton Cites 'Huge Credibility Gap' in Iran Over Election