Abdülkerim Hattabi
Abdülkerim Hattabi, tam adı Muhammed bin Abdülkerim el-Hattabi (Arapça: محمد بن عبد الكريم الخطابي )(d. 1882, Ajdir, Fas - ö. 6 Şubat 1963, Kahire, Mısır) Kuzey Afrika'daki İspanyol ve Fransız egemenliğine karşı direniş hareketinin önderi ve kısa ömürlü Rif Cumhuriyeti'nin (1921-26) kurucusu. Usta bir taktikçi ve yetenekli bir örgütçü olan Abdülkerim kendini Magrip (Kuzeybatı Afrika) kahramanı yapan bir bağımsızlık hareketini yönetti. Ho Chi Minh'in silahlı bağımsızlık mücadelesinin ve modern gerilla tekniklerinin öncüsü olarak adlandırdığı Abdülkerim ancak sömürgeci güçlerin askeri ve teknolojik üstünlüğü ile yenilebildi.
Yaşamı
İlk yılları
Berberi kabilesi Beni Uriyagel'in nüfuzlu üyelerinden birinin oğlu olan Abdülkerim geleneksel İslam eğitiminin yanı sıra İspanyol eğitimi de aldı.Yerli Sorunları Bürosu'nda sekreter olarak çalışıyordu.1915'te Melilla bölgesi kadi'l-kudatlığına, yani İslam başyargıçlığına atandı. Burada aynı zamanda hem İspanyolca-Arapça okulunda öğretmenlik, hem de El Telegrama del Rif 'in Arapça bölümünde editörlük yaptı.
İspanyol protektora yönetiminde görev yaptığı sırada İspanyol egemenliğine ilişkin görüşleri değişmeye başladı ve sonunda İspanyol politikasına karşı çıkarak hapse atıldı.Hapisten kaçan Abdülkerim Hattabi 1918'de Melilla başkadılığına atandı.Ancak 1919'da Ajdir'e dönmek için görevi bıraktı.
Gerilla savaşı
Ana Madde : Rif Savaşı
Çok geçmeden Abdülkerim, sonradan baş danışmanı ve Rif ordusu başkumandanı olan kardeşiyle birlikte, Fas'taki yabancı egemenliğine karşı kabile düzeyinde direniş hareketleri örgütlemeye girişti. Haziran 1921'de Annual'da bir İspanyol ordusunu bozguna uğratarak Melilla varoşlarına kadar sürdü. Bu sırada Rif Cumhuriyeti kuruldu ve Abdülkerim cumhurbaşkanı oldu. Kabilelerarası çekişmeleri bastırarak geleneksel Berberi kabile kurumlarına dayanan merkezi bir yönetim örgütlemeye başladı.1924'te bir İspanyol ordusunu daha yendi. 1925'te Varga Vadisindeki ikmal üssünü ele geçiren Fransızlara karşı giriştiği saldırı sırasında neredeyse eski Fez kentine girdi.
Abdülkerim'in başarılarıyla karşılaşan ve onun yönettiği hareketin Kuzey Afrika'daki sömürge çıkarlarını tehdit ettiğini gören Fransız ve İspanyollar Madrid'de toplanan Fransa-İspanya Konferansı'nda birlikte eylem kararı aldılar. Bir İspanyol birliği Ajdir yakınındaki Alhucemas'a çıkarken Mareşal Philippe Pétain komutasında 160.000 kişilik bir Fransız ordusu güneyden saldırıya geçti (1925).Ezici teknolojik üstünlüğe sahip toplam 250.000 kişilik Fransız-İspanyol birleşik gücü karşısında Abdülkerim 27 Mayıs 1926'da teslim oldu ve Hint Okyanusu'ndaki Réunion Adasına sürüldü.
Sürgün ve ölümü
1947'de Fransa'da yaşama izni alarak Réunion Adasından ayrıldı ve Mısır hükümetinden siyasi sığınma hakkı aldı. Beş yıl boyunca Kahire'deki Mağrip Kurtuluş Komitesi'ni yönetti. Fas'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra Kral V. Muhammed tarafından Fas'a çağrıldı. Ancak Abdülkerim Kuzey Afrika topraklarında Fransız birlikleri bulunduğu sürece ülkesine dönmeyi reddetti.1963'te hayata gözlerini yumduğunda Kuzey Afrika'daki son sömürge olan Cezayir de Fransa'dan bağımsızlığını kazanmıştı.
Popüler kültür
Jean-Claude Van Damme'ın başrolünde oynadığı Legionnaire (1998) filmi, Fransız ordusuyla Abdülkerim'in gerilla kuvvetleri arasındaki çarpışmalarda geçmektedir.
Kaynaklar
- Davis S. Woolman - Rebels in the Rif: Abd el Krim and the Rif Rebellion (1968)
- Rupert Furneaux - Abdel Krim: Emir of the Rif (1967)