Abomasum deplasmanı

Abomasum deplasmanı veya Abomasum kayması, ineklerde ana karnında büyüyen yavrunun baskısıyla dördüncü midenin normal yerinden sağa veya sola doğru bükülmesi (yer değiştirmesi). Doğumu takip eden iki-üç hafta içinde meydana gelir. Kesif yem - kaba yem dengesizliği, kaliteli kaba yem eksikliği ve geçiş dönemi besleme hataları bu yer değiştirmeye zemin hazırlar. Abomasum çoğunlukla sola doğru yer değiştirir. genellikle 1.laktasyonda görülür.

Hastalığın görülme sıklığındaki artışı bilim insanları kültür ırklarının ıslahına bağlamaktadır.Yapılan ıslah çalışmaları sonucu ırkların cüsseleri artmış ve buna bağlı olarak karın içi basınç da artmıştır.Bu de deplasman riskini artırır.

Abomasum deplasmanı; organım deplase olduğu bölgeye göre iki ye ayrılır. Sola deplasman (LDA) ve sağa deplasman (RDA-RTA)

Deplasmanlar içerisinde sola deplasmanın (LDA) sağa deplasmanlardan (RDA) daha sık görüldüğü belirtilmiştir.Abomasum deplasmanları genellikle yüksek süt verimli ve cüsseli kültür ırkı ineklerde, erken laktasyon döneminde tanımlanmaktadırlar.

Yaş arttıkça abomasum deplasmanlarının şekillenme riskinin de arttığı, Guernsey’lerin Holstein’lara göre; dişilerin de erkeklere göre deplasmanlara daha duyarlı oldukları bildirilmiştir.

Abomasum deplasmanların ortaya çıkışında mastitis, metritis, retensiyo sekundinarum, hipokalsemi ve ketozis gibi hastalıkların predispozisyon hazırladığı bilinmektedir.

Sola deplasman (LDA)

LDA (Left displaced abomasi) olgularında abomasum normal bulunduğu pozisyondan (regio xiphoidea'nın caudali) kayarak sol karın duvarı ile rumen arasına sıkışır.

Abomasopeksie veya omentopeksie adlı cerrahi yöntemlerle organ normal konumuna getirilir.

Sağa Deplasman ve Torsiyon (RDA-RTA)

RDA-RTA (Right displaced abomasi-Right torsio abomasi) olgularında abomasum sağ tarafa doğru kendi ekseni etrafında 90 dereceden 360 dereceye varan oranlarda döner. 180 derece ve daha fazla bir dönmede olgu RTA adını alır. Çünkü pylorus-duodenum sınırı burulmuştur. Operasyonda sağ abomasopeksie yöntemi uygulanır.

Patogenez

Abomasumun deplase olmasını takiben, rumen içeriğinin ince barsaklara geçememesi nedeniyle özellikle RDA olgularında metabolik alkalozla birlikte hipokloremi, hiponatremi ve hipokalemi şekillenmektedir. Abomasumda atoni şekillenmesi ve hastalığın uzun süre devam etmesi nedeniyle ülserleşmeler gözlenebilir. Bu durum klinik olarak dışkı renginin değişimi ile izlenebilmektedir. İştahsızlık, süt veriminde düşme, hafif düzeyde kalp frekansı artışı, yüzlek solunum, dışkı miktarı ve rumen hareketkerinde azalma ile birlikte sol açlık çukurluğunda (fossa paralumbalis sinistra) genişleme belirlenmektedir. Deplase olunan bölgenin oskülte edilmesiyle tipik pink sesi alınabilmektedir. Klinik bulgulara ek olarak rektal muayene ile deplase olan abomasumun sol ya da sağ tarafta palpe edilmesi tanı aşamasında katkı sağlamaktadır. Ruminal timpani, pneumoperitoneum ve rumen atonosi gibi sol tarafta; sekal dilatasyon, spiral kolonda gaz birikimi, pneumorektum ve fizometra (uterusta gaz birikimi) gibi sağ tarafta dilatasyon ve pink sesine yol açan hastalıklardan abomasum deplasmanlarının ayırt edilmesi gerekmektedir. Biyokimyasal analizlerde serum elektrolitleri ve asit-baz dengesinde değişimler belirlenmekte; HCl’nin ruminoretiküler refluksu nedeniyle ruminal asidoz şekillenmektedir. Kan pH’sı ve bikarbonat düzeyi yükselirken, hipoglisemi ile birlikte hipokloremi ve hipokalemi de meydana gelmektedir. Serum kalsiyum düzeyinin alınım ve emilimindeki azalmadan dolayı düşebileceği belirtilmektedir. AST, GGT, total protein, albumin ve globulin gibi parametrelerin belirlenmesiyle karaciğer fonksiyonları değerlendirilmelidir. Zira deplasmanların karaciğer yağlanması ile ilgili olabileceği yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Farklı yöntemler uygulanarak opere edilen abomasum deplasmanı olgularında farklı araştırmacılar tarafından değişen oranlarda başarılı sonuçlar alınmıştır.

Normal değerlere göre albumin konsantrasyonunun düşük, globulin konsantrasyonunun yüksek olması; deplasman olgularında karaciğer ile birlikte böbreklerin etkilenim derecesine ve akut faz proteinlerinin üretilmesine bağlanabilir.

Prognoz

LDA olgularında prognoz iyidir.Zira hastalık birkaç hafta içerisinde ortaya çıkar ve hafif seyreder. Müdahale edilmezse ölüm yaklaşık 4 haftada şekillenir.

RDA olgularında ise prognoz şüpheli-kötüdür.Çünkü hem organ timpanik bir hal almaya başlamıştır hem de burulmanın şiddetine göre organda iskemik nekroz ve bunu izleyen süreçte perforasyon görülür. Müdahale edilmezse 1 hafta içinde ölüm şekillenir.

RTA olgularında ise prognoz kötüdür. Vakit kaybetmeden hayvan kesime sevkedilir. Müdahale edilmediği takdirde 2-3 gün içinde ölüm şekillenir.

Önleyici tedbirler

• Vücut ağırlığının en az %1’i kadar kaliteli kuru ot verilmelidir.
• Kuru dönemde silaj tüketimi kısıtlanmalıdır.
• Mastitis, şişman inek sendromu, süt humması, sonun atılamaması gibi problemler yer değiştirmeye neden olacağından, bu problemler için önlem alınmalıdır.
• Kuru dönemde, özellikle doğuma iki hafta kala ineğe verilen kesif yem 100 kg ağırlığa 750 g oranını geçmemelidir. Örneğin; 500 kg ağırlığındaki ineğe verilen kesif yem 3.750 g'dan fazla olmamalıdır. Çok fazla mısır silajı verilmemelidir.

Güncel bilgiler ve araştırmalar

Geishauser ve arkadaşları subklinik ketozisin de abomasum deplasmanları için risk oluşturduğunu; Massy ve arkadaşları da hipokalsemi geçiren ineklerde LDA şekillenme riskinin 4.8 kat arttığını tespit etmişlerdir. Yine Retensiyo sekundinarum gibi toksemik olgularda endotoksin ya da endojen pirojenlerin (interleukin-1) etkisi ile gastrik motilitenin azalıp abomasum deplasmanına yol açabileceği bildirilmiştir. Yapılan çalışmalarda deplasmanların gelişiminde insulin ve gastrin sekresyonlarındaki artışların da etkili olabileceği bildirilmiştir.

Abomasum deplasmanlarının, yapılan çalışmalarla karaciğer yağlanması ile ilgili olabileceği tespit edilmiştir.

Geishauner ve arkadaşları yaptıkları çalışmalarda yüksek AST aktivitesinin abomasum deplasmanlarında, özellikle LDA olgularının tanımlanmasında önemli olduğunu vurgulamışlardır.

Kaynakça

1. Aytuğ CN, Alaçam E, Görgül S. (1991): Sığır Hastalıkları, Tüm-Vet Hayvancılık Hizmetleri Yayını.
2. Batmaz H. (1997): Sığır İç Hastalıkları. Danış San Ofset, Bursa, 86-87.
3. Blikslager AT, Anderson KL, Bristol DG, Fubini SL, Anderson DE. (1995): Repeat laporatomy for gastrointestinal disorders in cattle: 57 cases (1968-1992), J Am Vet Med Assoc., 207(7): 939-943.
4. Blood, DC, Radostits OM. (1989): Veterinary Medicine, 7th edit., Bailliere Tindall, London.
5. Buchanan M, Cousin DA, MacDonald NM, Armour D. (1991): Medical treatment of right-sided dilatation of the abomasum in cows. Vet. Rec., 129(6): 111-112.
6. Cable CS, Rebhun WC, Fubini SL, Erb HN, Ducharme NG. (1998): Concurrent abomasal displacement and perforating ulceration in cattle: 21 cases(1985-1996). J.Am. Vet. Med. Assoc., 212(9): 1442- 1445.
7. Constable PD, Miller GY, Hoffsis GF, Hull BL, Rings DM. (1992): Risk factors for abomasal volvulus and left abomasal displacement in cattle. Am. J. Vet. Res., 53(7):1184-1192.
8. Delgado-Lecaroz R, Warnick LD, Guard CL, Smith MC, Barry DA. (2000): Cross-sectional study of the association of abomasal displacement or volvulus with serum electrolyte and mineral concentrations in dairy cows. Can Vet J, 41(4):301-305.
9. Fubini SL, Grohn YT, Smith DF. (1991): Right displacement of the abomasum and abomasal volvulus in dairy cows: 458 cases (1980-1987). J. Am. Vet. Med. Assoc., 198(3):460-464.
10. Geishauser T, Leslie K, Duffield T, Edge V.(1997): Evaluation of aspartate transaminase activity and beta-hydroxybutyrate concentration in blood as tests for prediction of left displaced abomasum in dairy cows. Am J Vet Res, 58(11): 1216-1220.
11. Geishauser T, Leslie K, Duffield T, Sandals D, Edge V. (1998): The association between selected metabolic parameters and left abomasal displacement in dairy cows. Zentralbl Veterinarmed A, 45(8): 499-511.
12. Geishauser T, Leslie K, Duffield T. (2000): Metabolic aspects in the etiology of displaced abomasum. Vet Clin North Am Food Anim Pract., 16(2): 255-265
13. Geishauser T, Reiche D, Schemann M. (1998): In vitro motility disorders associated with displaced abomasum in dairy cows. Neurogastroenterol Motil., 10(5): 395-401.
14. Geishauser T, Seeh C. (1996): Duodeno-abomasal reflux in cows with abomasal displacement. Zentralbl Veterinarmed A, 43(7):445-450.
15. Guard C. (1990): Deseases of the alimentry systems. In “Large Animal Internal Medicine”, Edit by B.P. SMITH, Mosby Comp., Philadelphia, 792-797.
16. Gul Y, Grunder HD. (1990): Results of liver function tests in abomasal displacement and ketosis of cattle. Dtsch. Tierarztl. Wochenschr., 97(3):126-130.
17. Hirvonen J, Pyorala S. (1998): Acute-phase response in dairy cows with surgically-treated abdominal disorders. Vet. J., 155(1): 53-61.
18. Holtenius P, Traven M. ( 1990): Impaired glucose tolerance and heterogeneity of insulin responses in cows with abomasal displacement. Zentralbl Veterinarmed A, 37(6):445-451.
19. Itoh, N., Koiwa, M., Hatsugaya, A., Yokota, H., Taniyama, H., Okada, H., Kudo, K. (1998): Comparative analysis of blood chemical values in primary ketosis and abomasal displacement in cows. Zentralbl Veterinarmed A., 45(5): 293-298
20. Jubb TF, Malmo J, Davis GM, Vawser AS.(1991): Left-side displacement of the abomasum in dairy cows at pasture. Aust. Vet. J., 68(4):140-142.
21. Katoh, N., Nakagawa-Ueta, H. (2001): Concentrations of apolipoprotein C-III in healthy cows during the prepartum period and cows with milk fever. J. Vet. Med.Sci., 63(6): 597-601
22. Kumper H. (1995): Right displacement of the abomasum in cattle. 1. Pathogenesis, clinical course and prognosis. Tierarztl Prax., 23(4):351-359.
23. Massey CD, Wang C, Donovan GA, Beede DK.(1993): Hypocalcemia at parturition as a risk factor for left displacement of the abomasum in dairy cows. J. Am. Vet. Med. Assoc., 203(6):852-853.
24. Meylan, M. (1999): Prognostic indicators in cattle with right-sided displacement of the abomasum and abomasal volvulus. Schweiz Arch. Tierheilkd, 141(9): 413-418
25. Mudron P, Sallmann HP, Rehage J, Holtershinken M, Kovac G, Bartko P, Scholz H.(1994): Effects of a surgical reposition of left-sided abomasal displacement on parameters of energy metabolism in dairy cows. Dtsch Tierarztl Wochenschr., 101(9):376-378.
26. Müller K.E. (1998): Some aspects of pathogenesis and therapy of abomasal displacements in cattle. Cattle Practice, 6(1): 41-44.
27. Nakagawa H, Katoh N. (1996): Reduced activity of lecithin:cholesterol acyltransferase in the serum of cows with ketosis and left displacement of the abomasum. Vet Res Commun., 22(8): 517-524.
28. Oikawa S, Katoh N, Kawawa F, Ono Y. (1997): Decreased serum apolipoprotein B-100 and A-I concentrations in cows with ketosis and left displacement of the abomasum. Am J Vet Res., 58(2): 121-125.
29. Ok M, Şen I, Birdane FM, Sevinç M, Aslan V, Alkan F. (2000): Concentration of insulin and glucose in dairy cows with abomasal displacement. Indian Vet J., 77, 961-962.
30. Özkan K. (1994): Abomasumun sola deplasmanı olgularında modifiye hannover (Danimarka) yöntemi omentopeksi uygulamasıyla şirurjikal sağaltım. Vet Cer. Kong., 30.
31. Rehage J, Mertens M, Stockhofe-Zurwieden N, Kaske M, Scholz H. (1996): Post surgical convalescence of dairy cows with left abomasal displacement in relation to fatty liver. Schweiz Arch Tierheilkd , 138(7): 361-368.
32. Rohrbach BW, Cannedy AL, Freeman K, Slenning BD. (1999): Risk factors for abomasal displacement in dairy cows. J. Am. Vet. Med. Assoc., 214(11): 1660-1663.
33. Roussel AJ, Cohen ND, Hooper RN. (2000): Abomasal displacement and volvulus in beef cattle: 19 cases (1988-1998). J. Am. Vet. Med. Assoc., 216(5): 730-733.
34. Sattler N, Fecteau G, Helie P, Lapointe JM, Chouinard L, Babkine M, Desrochers A, Couture Y, Dubreuil P. (2000): Etiology, forms, and prognosis of gastrointestinal dysfunction resembling vagal indigestion occurring after surgical correction of right abomasal displacement. Can. Vet. J., 41(10): 777-785.
35. Steen, A. (2001): Field study of dairy cows with reduced appetite in early lactation:clinical examinations,

blood and rumen fluid analyses. Acta Vet Scand., 42(2): 219-228.

1. 36. Şahal M, Öcal N, Özgencil E, Beşaltı Ö, Tanyel B.(1997): Abomasum deplasmanlı süt ineklerinde kan serumu, rumen sıvısı, tükrük ve idrarda biyokimyasal incelemeler. Ankara Üniv. Vet Fak Derg., 43, 1-6.
2. Şen I, Ok M, Turgut K, Birdane FM, Güzelbektaş H.: The role of gastrin in the etiology of abomasal displacement in dairy cows. J. Vet. Med. A. (in press).
3. Taguchi K. (1995): Relationship between degree of dehydration and serum electrolytes and acid-base status in cows with various abomasal disorders. J. Vet. Med. Sci., 57(2): 257-260.
4. Vlamick L, Martens A, Steenhaut M, Gasthuys F, Desmet P, Moor D. (1996): Surgical correction of abomasal displacement in cows: A review of 163 cases. Cattle Practice, 4(2): 201-207.
5. Vlamick L, Steenhaut M, Gasthuys F, Martens A, Desmet P, Van Brantagem L, Moor D. (2000): Omentopexy for correction of right abomasal displacement: Results in 135 cows. Vlaams Diergeneeskunding Tijdschrift, 69, 190-196.
6. Vlamick L, Steenhaut M, Gasthuys F, Martens A, Desmet P, Vanden Abeele K, Moor D. (1998): Omentopeksy for correction of left displaced abomasum: Outcome results in 53 cattle. Vlaams Diergeneeskunding Tijdschrift, 67, 118-122.
7. Yamamoto, M., Nakagawa-Ueta, H., Katoh, N., Oikawa, S. (2001): Decreased concentration of serum apolipoprotein C-III in cows with fatty liver,ketosis,left displacement of the abomasum, milk fever and retained placenta. J. Vet. Med. Sci., 63(3): 227-231.