Afganistan Savaşı (1978-günümüz)

Afganistan Savaşı
Soğuk Savaş ve Terörizmle Savaş
Afganistan haritası
Tarih 27 Nisan 1978-günümüz Bölge Afganistan Sonuç Devam ediyor Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti yıkılarak Afganistan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu (1978) Darbe sonrasındaki hükûmete karşı ayaklanmalar başladı (1978) Sovyetler Birliği'nin askerî müdahalesi gerçekleşti (1979) Müdahaleye karşı direniş başladı (1979) Sovyet birlikleri çekildi (1989) Afganistan Demokratik Halk Partisi hükûmeti devrilerek Afganistan Demokratik Cumhuriyeti yıkıldı ve Afganistan İslam Devleti kuruldu (1992) Ülkede yeni bir iç savaş patlak verdi (1992) Taliban tarafından Afganistan İslam Emirliği kuruldu (1996) Kuzey İttifakı tarafından Taliban'a karşı mücadele başlatıldı (1996) Önce Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki koalisyon güçleri, sonrasında ise NATO güçleri ülkeye askerî müdahalede bulundu (2001) Taliban yönetimi devrildi ve Afganistan İslam Cumhuriyeti kuruldu (2001) Taliban ayaklanması başladı (2002) NATO güçlerinin çekilmesiyle savaş şekil değiştirdi (2015)

Afganistan Savaşı, Afganistan Demokratik Halk Partisi'nin 27-28 Nisan 1978'de gerçekleştirdiği Sevr Devrimi ile Afganistan Cumhuriyeti'nin yıkılıp Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulması sonrasında, kurulan hükûmete karşı olan kesimin ayaklanmasıyla başlayan ve günümüzde de devam eden iç savaş.

Devrim sonrasında çıkan ayaklanma mevcut hükûmet tarafından bastırılamayınca, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nden askerî yardım istendi.^[1][2] Bunun üzerine Sovyet güçleri, Aralık 1979'da ülkeye askerî müdahalede bulundu.^[2] 14 Nisan 1988'de imzalanan Cenevre Anlaşması kapsamında Mayıs 1988'de başlayan ve Şubat 1989'da sona eren Sovyet güçlerinin ülkeden çekilme sürecinden yaklaşık üç yıl sonra,^[3] Nisan 1992'de hükûmet devrildi.^[4] 24 Nisan 1992'de imzalanan Peşaver Anlaşması ile Afganistan İslam Devleti kuruldu.^[5] Ancak anlaşmaya karşı olan Hizb-i İslami lideri Gulbeddin Hikmetyar, Pakistan'ın da desteğini alarak mevcut hükûmete karşı savaşa girişti.^[5] 1994'te kurulan Taliban, Eylül 1996'da başkent Kâbil'i ele geçirerek Afganistan İslam Emirliği'ni kurdu.^[6] Ahmed Şah Mesud'un önderliğinde Taliban'a karşı kurulan Kuzey İttifakı ile Taliban karşıtı mücadele başlatıldı.

11 Eylül saldırıları sonrasında Amerika Birleşik Devletleri tarafından başlatılan Terörizmle Savaş kapsamında, önce Amerikan kuvvetleri önderliğinde, ardından ise NATO güçleri tarafından Afganistan'a askerî müdahalelerde bulunuldu. Aralık 2001'de Taliban yönetimi devrildi ve günümüzdeki Afganistan İslam Cumhuriyeti kuruldu. Bu tarihten sonra ise Taliban tarafından bir ayaklanma başlatıldı. Aralık 2014'te NATO güçleri ülkeden çekilse de ülkedeki iç savaş durumu sona ermedi. Irak ve Şam İslam Devleti'nin Ocak 2015 ortalarında Afganistan'da da yapılanmaya ve hem mevcut hükûmete hem de Taliban'a karşı mücadeleye başlamasıyla savaşa üçüncü bir taraf eklendi.^[7][8][9]

Kaynakça

1. Ram, Mohan (19 Ocak 1980). "A rocky revolution" (İngilizce). Economic and Political Weekly 15 (3): 101. 
2. Gibbs, David (Aralık 1987). "Does the USSR Have a 'Grand Strategy'? Reinterpreting the Invasion of Afghanistan" (İngilizce). Journal of Peace Research 24 (4): 371-372. ISSN 0022-3433. 
3. Şahi, Ağa (Ocak-Nisan 2008). "The Geneva Accords" (İngilizce). Pakistan Horizon 61 (1/2): 156. 
4. Yazar kadrosu (2002) (İngilizce). Regional Surveys of the World: Far East and Australasia 2003. Routledge. s. 66. ISBN 978-1-85743-133-9. 
5. Han, İcaz Ahmed (Nisan 2007). "Understanding Pakistan's Pro-Taliban Afghan Policy" (İngilizce). Pakistan Horizon 60 (2): 153. 
6. Rashid, Ahmed (Kasım-Aralık 1999). "The Taliban: Exporting Extremism" (İngilizce). Foreign Affairs 78 (6): 24. 
7. "Officials confirm ISIL present in Afghanistan" (İngilizce). Al Jazeera. 18 Ocak 2015. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160420163722/http://www.aljazeera.com/news/asia/2015/01/afghan-officials-confirm-isil-presence-201511815245847478.html. 
8. "ISIS active in south Afghanistan, officials confirm for first time" (İngilizce). CBS News. 12 Ocak 2015. 1 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160901012252/http://www.cbsnews.com/news/isis-active-in-south-afghanistan-officials-confirm-for-first-time/. 
9. Dearing, Matthew (22 Ocak 2015). "Capture the Flag in Afghanistan" (İngilizce). Foreign Policy. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303213902/http://foreignpolicy.com/2015/01/22/capture-the-flag-in-afghanistan/.