Afroamerikan sivil haklar hareketi
ABD'deki sivil haklar hareketi (1955 - 1968) ırk ayrımı sistemini muhafaza eden yasaları feshettirerek Siyah Amerikalılar için sivil haklar bakımından eşitliğin kurulmasını amaç olarak alan hareket idi. Protestan papaz ve şiddetsiz direniş savunucusu Martin Luther King bu hareketin önde gelen şahsiyetlerindendir.
National Association for the Advancement of Colored People ("Renkli İnsanların Gelişmesi için Ulusal Birlik") ile Marcus Garvey'in kurduğu Universal Negro Improvement Association ("Evrensel Zenci İlerleme Birliği")'ın kuruluşu ile bu hareketin kapsamındaki çatışmalar 19. yüzyılın sonunda başladılar. Ancak hareketin kaydedilmiş ilk önemli başarısı 1954'teki Brown v. Board of Education davasında kamu okullardaki ırk ayrımının anayasaya aykırı olarak ilân edilmesidir. Ertesi yıl bir otobüste kendi koltuğuna bir beyaza vermekten direnen Rosa Parks'ın tutuklanması Montgomery Otobüs Eylemi'ne patlak verdi. 1956'da Yüksek Mahkeme, Alabama otobüslerindeki ırk ayrımının anayasaya aykırı olduğunu ilân etti.
1966'dan 1975'e kadar dünya çapında etkin olmuş Black Power ("Siyah Gücü") hareketinin 1966 civarındaki yükselişi sivil haklar mücadelesini radikalleştirdi ve haysiyet, siyasî ve ekonomik özerklik ve beyazların vesayetinden kurtuluş için bir ırk mücadelesinin gelişmesine yol verdi. Bu hareketten Malcolm X meydana çıktı. O, ırkçı bulduğu "Siyah Amerikan" teriminin yerine "Afroamerikan" neolojizmini türetti.
Birçok alim, Amerikan İç Savaşı'ndan sonraki yeniden yapılanma dönemine[DN 1] nazaran bir şekilde bu harekete "ikinci yeniden yapılanma" olarak nitelendirir. Mamâfih 1896'daki Plessy v. Ferguson davası güney eyâletlerindeki yürürlükte olan Jim Crow yasaları ve diğer ırkçı yasalara meşruiyet verdi.
Bir sürü trendden oluşan sivil haklar hareketi, birçok diğer benzeri mücadele için bir model olmuştur, örneğin American Indian Movement ("Kızılderili Hareketi") hâline gelen ve Indian Civil Rights Act ("Kızılderili Sivil Haklar Kanunu")'e yol veren Amerikan yerlileri mücadeleleri; Chicano Movement'ın mücadeleleri ve 1969'daki Stonewall ayaklanmalarının ardından oluşan Gay Liberation Front.
Dipnot
- ↑ Bu dönem içerisinde köleliğin kaldırılmasının yanı sıra Amerika doğumlu siyahlar vatandaşlık ve oy verme hakkını kazandılar.