Altan Han
Altan Han (Anda olarak da bilinir, ö. 1583, Moğolistan), 16. yüzyıl boyunca Çin'e dehşet salan Moğol hanı. Budizmi resmen kabul eden ilk Moğol önderidir.[1]
1543'te Doğu Moğol boylarının büyük bölümünü birleştirerek onların hanı olduktan sonra Ming Hanedanının (1368-1644) egemenliği altındaki Çin'in kuzey sınırları için sürekli bir tehdit oluşturdu. Mart 1549'da Moğol orduları hasar vermelerine rağmen Çin'in kuzeybatı sınırını belirleyen Çin Seddi'ni geçemedi. 1550'de Moğol orduları dağların unutulmuş bir köşesinde ve küçük birliklerle savunulan geçitten Çin Seddi'ni aşarak, başkent Pekin'in kenar mahallelerini yakıp yıkarak Çinlilerin tören yaptıkları yere ulaştı. Ama, birkaç gün sonra Moğolistan'a geri çekilmek zorunda kaldı.[2]
Altan kısa bir süre sonra anayurdunda istikrarlı bir hükümet sistemi oluşturma çabalarına girişti. Çinli asker kaçakalrından yararlanarak Çin tarzında bir bürokratik yönetim geliştirdi ve Çin Seddi'nin hemen arkasında, başkent Kuku-khoto'yu (bugün Huhhot, "Mavi Kent" anlamına gelir) kurdu. 1571'de Çinlilerle barış antlaşması imzaladı; bu antlaşmaya göre Altan, at karşılığında dokuma ürünleri alabilecekti. Ayrıca Çinliler tarafından Shun-yi Wang (İtaatkar ve Adil Prens) unvanıyla onurlandırıldı.
Tibet'e seferler yaptı. Tibet'ten dönerken yanında getirdiği Budist rahipleri ona Tibet Budizminin anlayışını benimsetti (1576). Moğolları, Tibet Budizminin yeniden düzenlenen Dge-lugs-pa (Sarı Şapka) mezhebine soktu; 1580'de Altan Dge-lugs-pa mezhebinin önderini ülkesinde ağırladı. Bu mezhep Altan hükümdarlığının resmi dini oldu ve mezhebin önderine, ruhani üstünlüğü ifade eden "Dalay Lama" sanı verildi. Dge-lugs-pa'nın önderi ölünce Altan'ın torunu yeni Dalay Lama oldu. Daha sonraki Dalay Lama'lar, Tibet'te Dge-lugs-pa'ya göre çok fazla kurumlaşmış olan Karma-pa (Kızıl ya da Siyah Şapka) mezhebini Moğolların askeri yardımıyla yıkarak, ülkenin önce dinsel, sonra da dindışı yöneticileri oldular.
Altan Han'ın hükümdarlığı, Cengiz Han İmparatorluğunu diriltmeyi amaçlayan son bir girişimdi.