Arthur Griffith
Arthur Griffith (İrlandaca: Art Ó Gríobhtha, d. 31 Mart 1872, Dublin - ö. 12 Ağustos 1922, Dublin, İrlanda), İrlandalı milliyetçi siyasetçi ve gazeteci. İrlanda'nın bağımsızlığını amaçlayan Sinn Féin'i kurmuş, 21 Ocak 1919-10 Ocak 1922 arasında cumhurbaşkanı yardımcılığı, 10 Ocak 1922'den ölümüne değin de cumhurbaşkanlığı yapmıştır. Michael Collins ile birlikte, İngiliz-İrlanda Antlaşması'yla sonuçlanan Londra'daki müzakerelerde İrlanda heyetine başkanlık etmiştir.[1]
Dublin'de dizgici olarak çalıştıktan sonra Güney Afrika'ya gitti. Güney Afrika'da bulunduğu 1896-98 arasında madencilik ve gazetecilik yaptı. Ülkesine döndükten sonra, The United Irishman, Sinn Féin, Eire ve Nationality adlı siyasal gazeteleri yayımlamaya başladı.
Griffith, İrlanda'nın özerkliğinin İrlandalı milletvekillerinin İngiliz Avam Kamarası'nda sürdürdükleri yasal mücadeleyle değil, pasif direnişle kazanılabileceğini görüşündeydi. Bu amaçla gelir vergilerinin ödenmemesini ve İngiliz Avam Kamarası'nın İrlandalı üyelerinin İrlanda'da bir ulusal meclis oluşturmasını önerdi. Cumann nan Gaedheal (Gael Birliği) Ekim 1902'de Dublin'de yaptığı bir toplantıda Griffith'in görüşlerini onayladı. Başlangıçta bu politika için kullanılan Sinn Féin (Biz Kendimiz) adı, zamanla hareketin üyeleri için kullanılmaya başladı.
Griffith, 1912'de parlamentoya sunulan ve İrlanda'nın bir bölümüne özerklik tanınmasını öngören Yönetsel Özerklik Yasası'na İrlanda'yı böldüğü gerekçesiyle şiddetle karşı çıktı. 1912'de İrlanda'yla İngiltere'nin birliğini savunan Ulster Gönüllüleri adlı örgüt kurulunca, bu örgütün girişebileceği şiddet eylemlerine karşı koymak üzere İrlanda Gönüllüleri'nin örgütlenmesine yardımcı oldu. I. Dünya Savaşı sırasında İrlandalıların İngiltere adına savaşmalarına karşı çıktı.
Paskalya Ayaklanması'na (1916) katılmaması, radikal milliyetçiler üzerindeki etkisini yitirmesine neden oldu. Ama Mayıs 1916'da tutuklanarak Frongoch'taki öteki Sinn Féin üyeleriyle birlikte, Galler bölgesindeki Merioneth'te bulunan bir tutuklu kampına gönderilince yitirdiği nüfuzunu yeniden kazandı. Griffith ve arkadaşlarının Aralık 1916'da serbest bırakılmalarından sonra Sinn Féin'in başkanlığına Eamon De Valera seçildi. Yeniden gazeteciliğe başlayan Griffith, İngiliz yönetimine karşı yazıları nedeniyle iki kez daha hapse girdi.
Aralık 1918 seçimlerinde Sinn Féin'in büyük bir başarı kazanması üzerine Avam Kamarası'nın İrlandalı üyeleri Dublin'de kendi meclisleri Dáil Éireann'ı (İrlanda Meclisi) oluşturdular ve Griffith'in planının da ötesine geçerek İrlanda Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan ettiler. Da Valera cumhurbaşkanlığına, Griffith ise yardımcılığına getirildi. Griffith, Da Valera'nın Kuzey Amerika'da bulunduğu 1919-20 yıllarında yönetimi üstlenerek İngilizlere karşı pasif direniş programını uygulamaya koydu.
1921 sonbaharında Londra'da yapılan özerklik görüşmelerinde İrlanda heyetine başkanlık etmeyi isteksiz de olsa kabul etti. Bu görüşmelerin sonunda Ulster bölgesindeki altı ilin İngiltere'ye bağlı kalması koşuluyla dominyon statüsündeki Serbest İrlanda Devleti'nin kurulmasını öngören İngiliz-İrlanda Antlaşması imzalandı (6 Aralık 1921). İngilizlerin koşullarını kabul eden ilk İrlandali delege olan Griffith, sonuçtan hoşnut olmamakla birlikte, bu antlaşmanın İrlanda'nın tam bağımsızlığına giden yolda bir adım olduğuna inanıyordu. İngilizlerin dayattığı koşullara karşı çıkan Da Valera ise antlaşmanın Dáil Éireann'da onaylanması (8 Ocak 1922) üzerine istifa etti. Griffith, Da Valera'nın yerine cumhurbaşkanı oldu. Yeni kurulan geçici hükümetin başkanlığına ise Michael Collins getirildi. Antlaşmaya karşı çıkanların sert muhalefeti üzerine İrlanda'da iç savaş başladı (28 Haziran 1922). Aşırı çalışmadan sağlığı bozulmuş olan Griffith, kısa bir süre sonra yaşamını yitirdi.[2]
Yaşamına ilişkin başlıca kaynak ünlü İrlandalı edebiyatçı Padraic Colum'un Arthur Griffith (1959) adlı yapıtıdır.
Kaynakça
- ↑ "Mr. Arthur Griffith". Oireachtas Members Database. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141006093412/http://www.oireachtas.ie/members-hist/default.asp?housetype=0&HouseNum=1&MemberID=479&ConstID=173. Erişim tarihi: 1 Haziran 2009.
- ↑ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition