Bergaş bin Said
Bergaş bin Said (y. 1834 - 27 Mart 1888, Zengibar), 1870-88 arasında hüküm sürmüş Zengibar sultanı. Hükümdarlığının büyük bölümünde Britanya'dan koruma ve yardım ummuş, ama sonunda toprakları Britanya ile Almanya arasında bölüşülmüştür.
1837’de doğdu. Babası Uman ve Zengibar sultanı olan Seyyid Saîd bin Sultan’dır. Sultan Saîd’in yedinci oğlu olan Bergaş’ın annesi ise Fatala isminde Habeşistanlı bir câriye idi. Tahtın ilk vârisi olmamasına karşın, babası Said bin Sultan'ın 1856'da ölmesi üzerine, 1856 ve 1859 yıllarında ağabeyi Mâcid’den ülke idaresini almak üzere teşebbüse geçtiyse de başarılı olamadı. 1859’daki ikinci teşebbüsünden sonra Bombay’a sürgüne gönderildi ve orada iki yıl kaldı.[1]
Tahta çıktığı 1870'ten kısa süre sonra eski dostu John Kirk, Britanya konsolosu oldu. Britanya'nın Zengibar'ı desteklemesini var gücüyle savunan Kirk, Bergaş'ı 1873'te kölelik karşıtı bir antlaşmayı, 1876'da da kaçamak köle ticareti yollarını kapayan iki bildirgeyi imzalamaya zorladı. Britanya hükümeti Kirk'ün önerisine karşın, Bergaş'ın ülke içindeki iktidarının yaygınlaşmasını eylemli biçimde desteklemeye hazır değildi; ama Mısır'ın Doğu Afrika kıyılarında yayılma girişimi 1875'te Britanya baskısıyla geriletildi.
Siyasal ve askeri güçsüzlüğünü anlayan Bergaş hem koruyucu, hem de teknik ve askeri yardım kaynağı olarak Britanya'ya bel bağladı. Sonraki yıllarında Britanya yardımıyla küçük, ama çağdaş bir ordu yarattı, yönetimini modernleştirmeye yöneldi. Ama 1882'de, Belçika kralı II. Leopold'un, Kongo Havzasındaki karlı fildişi ticareti üzerinde denetim kurma niyetinin doğurduğu tehlikeyi gördü. Önce Arap tüccar Muhammed bin Hamid'in bölgede bir devlet kurma çabalarını destekleyerek bu denetimi engellemeye çalıştı. Ama Leopold'un talepleri, 1885'te öteki Avrupa devletlerince de tanındı ve Almanya, bugünkü Tanzanya'nın büyük bölümü üzerinde hak iddia etti. Böylece düş kırıklığına uğrayan Bergaş 1886 sonlarında, krallığının parçalanmasını kabullenmek zorunda kaldı.[2]
Bütün bu siyasî mücadeleler sırasında da Bergaş ulaştırma ve haberleşme konusunda önemli işler başarmıştır. 1872’de British India Steam Navigation Company, Aden-Zengibar arasında deniz yolundan aylık posta hizmetine başladı. 1879’da Eastern Telegraph Company, telgraf hattını kurarak, ülkeyi bütün dünya ile haberleşmeye açtı. Ayrıca ülkesine su kanalları açtırmak ve devamlı gemi seferleri koydurmak suretiyle de hizmet eden Bergaş Zengibar’ı Afrika’nın önemli ticaret merkezlerinden biri haline getirmiş, 1875’te Britanya, Portekiz ve Fransa’yı ziyaret ederek Bû Saîd hânedanından Avrupa’ya giden ilk sultan olmuştur. Osmanlı Devleti ile de iyi ilişkiler kuran Bergaş’a Sultan II. Abdülhamid 1879’da Mecidi Nişanı göndermiş ve bu münasebetle gelen Arapça teşekkürnâmeye 1880’de Bâbıâli’den cevap verilmiştir.[1]
Kaynakça
- 1 2 Bilge, Mustafa L.. "Bergaş bin Said". TDV İslam Ansiklopedisi. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=050497. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.
- ↑ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
| Önce gelen Macid bin Sultan |
Zengibar Sultanı 1870–1888 |
Sonra gelen Halife bin Said |