Biyostratigrafi
Biyostratigrafi 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bu disiplinin fikir öncüsü W. Smith (1816-1819) ‘dır. Biyostratigrafi kaya kümelerini fosil kapsamına göre sınıflar. Bu birim zaman ve zaman-kaya birimlerinin saptanmasında veya kaya topluluklarının alanlar arası deneştirilmesinde kullanılır. Jeolojik zaman içerisinde canlı topluluklarının geçirdiği değişim biyostratigrafinin temelini oluşturmaktadır. Belli bir türün varlığı, onun evrim aşaması ya da bir türün yokluğu, çökellerin yaşı için kullanılabilir. Biyostratigrafi sınıflamasının amacı fosil kapsamı ve dağılımına dayanılarak kaya katmanlarını sistemli adlanmış birimler halinde örgütlemektir.
Ammonitler, graptolites, archeocyathids ve trilobit olan indeks fosil yaygın biyostratigrafide kullanılmaktadır. Mikro fosiller gibi acritarchs, chitinozoans, konodontlar, dinoflagellate, kistler, polen, sporlar ve foraminiferans da sık sık kullanılmaktadır. Farklı fosillerin farklı yaşlardaki sedimanlar için iyi çalışır. Pek çok farklı yerlerde ortaya çıkabilir, böylece iyi bir çözüm için kullanılan fosiller, coğrafi olarak yaygın olmalıdır. Her biri belirli özellikler gösteren farklı jeolojik dönemde fosiller aynı değildir, ancak aynı jeolojik yaş fosiller benzer görünüme sahiptir.
Tanımlar
Biyostratigrafi
Katmanlardan korunmuş eski yaşam kalıntıları veya belirtileri sunan stratigrafi öğelerinin birimler halinde örgütlenmiş katmanların fosil kapsamına dayanılarak örgütlenmesi ile uğraşır.
Biyostratigrafi sınıflaması
Katmanların, fosil kapsamına dayandırılarak başarılan örgütlenmesidir.
Biyostratigrafi birimi
Fosil kapsamı veya paleontoloji niteliği ile bir araya getirilmiş ve böylelikle komşularından ayırtlanmış kaya katmanları cismidir. Bir biyostratigrafi birimi, üzerine dayandırıldığı özel biyostratgrafi niteliğinin gözlenen bulunuş sınırları içerisinde bulunur.
Biyostratigrafi Zonu (Biyozon)
Herhangi bir türden biyostratigrafi birimi için bir genel terimdir. Biyozon, biyostratigrafi zonunun kısa bir almaşılığıdır. Biyostratigrafi zonlarının diğer zonlardan ayırtlanması yolunda, özellikle eğer karışma tehlikesi varsa, biyo öneki zon teriminin başına konulmalıdır.
Biyostratigrafi birimlerinin türleri
Biyozon, herhangi bir türden biyostratigrafi birimi için genel terimdir. Bununla beraber, katmanlar birçok yollarda biyostratigrafi yönünden zonlanabildiği yönle, değişik cinsten biyozonlar vardır; her birinin anlamı değişiktir; her biri özel bir hal için yararlıdır. Demek ki hangi tür biyozonun kullanıldığını açıkça belirtmek için ayrı, özgül ve belli anlamlı terimler kullanılmalıdır. Aşağıda olağan kullanılan 4 tür biyozon tanıtılmıştır:
Topluluk Zonu
Üç ya da daha fazla takson topluluğu içeren kayalardan oluşan biyostratigrafi birimine "Topluluk Zonu" denir.
Konak Zonu
Var olan fosil şekilleri tüm topluluğundaki kimi seçimli öğenin stratigrafi konağını temsil eden katmanlar kümesidir.
Yücelme Zonu
Topluluk veya konak gözetilmeksizin, belli şekillerin bolluğuna veya gelişmesine dayandırılan katmanlar kümesidir.
Arakesim Zonu
İki biyohorizon arasındaki stratigrafi ara kesimidir.
Biyostratigrafik korelasyon
Biyostratigrafik ünite, içindeki fosil topluluğu ile karakterize olan tabaka gruplarını temsil eder. Esas ünite zon veya biyozon olarak isimlendirilir. Bu şekilde elde edilen bilgiler kaya ünitelerinde olduğu gibi korele edilebilirler. Bu korelasyon paleontolojik belirtiler, paleontolojik benzerlik, paleontolojik dizilim ve karakteristik fosillere göre gerçekleştirilir. Paleontolojik ünitelerin kayaç ünitelerine bağlı olma koşulu yoktur. Ancak çökelme koşullarının ortamda hem kaya hem de paleontolojik üniteleri aynı şekilde etkilemiş olacağı durumlarda mevcut olabilir. Bu durumda kaya üniteleriyle paleontolojik üniteler birbirine paralel olarak gelişir.
Kaynakça
- Hedberg. H. D., Türkiye Petrolleri Yerbilimleri Yayınları, 1976
- Kazancı, N. Ve Gürbüz, A. (Ed.). 2012. Kuvaterner Bilimi, Ankara Üniversitesi Yayınları No: 350, 570 s. 23
- http://en.wikipedia.org/wiki/Biostratigraphy
- http://yunus.hacettepe.edu.tr/~kdirik/Yeralti_5.pdf
- http://www.geneljeo.hacettepe.edu.tr/3.1.%20Stratigrafi%20ve%20Zaman%20Birimleri.pptx