Cizye

Cizye, İslam ülkelerinde Müslüman olmayanlardan alınan bir vergi türüdür.^[1] Kaynağını Tevbe suresi 29. ayetinden alır;

"Kendilerine kitap verilenlerden, Allah'a ve ahiret gününe inanmayan, Allah'ın ve Resûlü'nün haram kıldığını haram tanımayan ve hak dini (İslam'ı) din edinmeyenlerle, küçük düşürülüp cizyeyi kendi elleriyle verinceye kadar savaşın. ''^[2]

İslam devletinin tabiyetinde olan gayrimüslimlerin (Ehl-i Zimmet) Allah'ın gönderdiği kitaplara inanan hristiyan ve yahudilerden(Ehl-i Kitap), şeriata uygun olarak alınan (Şer'î) bir vergidir.

Osmanlı Devleti’nde, Müslüman olmayanlara islamiyeti kabul etmeleri ya da cizye ödemeleri karşılığı hayatta kalmaları ya da savaşarak ölmeleri seçenekleri sunulurdu. Cizye vergisi verenler (Cizyegüzar), mal ve can güvenliği ile her türlü hakları bakımından devletin koruması altına alınır, din, günlük yaşayış ve ekonomik faaliyetlerinde serbest bırakılırdı.

Cizye, gayrimüslim vatandaşların hür ve mükellef olan erkeklerinden, yılda bir kez alınan baş vergisiydi. Sakatlardan, kadınlardan, çocuklardan ve din görevlilerinden alınmazdı. Köprülü Fazıl Mustafa Paşa’nın 1689 yılında sadrazamlığa getirilmesinden sonra yapılan vergi düzenlemesinde cizyenin toplanması bazı esaslara bağlanarak merkeze bağlı Cizyedarlık görevi oluşturuldu. Cizye, maaşı devlet tarafından ödenen cizyedar denilen memurlar tarafından toplanmaya başlandı.

Osmanlı Devleti’nde cizye vergisi 1855’e kadar uygulandı ve Islahat Fermanı ile hem vergi hem de cizyadarlık görevi kaldırıldı; yerine askerlik hizmetlerinden muafiyet vergisi (Bedel-i askeri) getirildi; II. Meşrutiyetle birlikte Müslüman olmayanlara da askerlik görevi getirilince bu vergi de son buldu.

Dipnotlar

1. TDK Güncel Türkçe Sözlük
2. http://www.kuranmeali.org/9/tevbe_suresi/29.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx 29. ayet meali

Kaynakça

• Öztürk, Özhan (2005). Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Heyamola Yayıncılık. ISBN 975-6121-00-9. 
• "Cizye" (Türkçe). Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi. 3. Cilt. İstanbul: Meydan Yayınevi. 1970. ss. 6.