Denis Diderot
| Denis Diderot | |
|---|---|
|
1768'de Diderot | |
| Doğumu |
5 Ekim 1713 Langres, Fransa |
| Ölümü |
31 Temmuz 1784 (70 yaşında) Paris, Fransa |
| Çağı | 18. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
Denis Diderot (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), Fransız yazar ve filozof. Aydınlanma Çağı'nın en önemli kişiliklerinden biri. Toplumu eğitmek ve geliştimek için tasarlanan ünlü Ansiklopedi'nin (Encyclopédie) baş editörüydü. Onun önderliğinde Aydınlanma döneminde Batı Avrupa'da ülkeler arasında çekişmeler olsa da bilgi akışı yeni aydınların toplumlara kazandırılmasını sağlamıştır. Ansiklopedi'nin 8-18 ciltleri, 1-7 ciltlerindeki bilgiler üzerine kiliseden aldığı tepki ile yasa dışı olarak basılmış, Filozofça Düşünceler isimli yapıtı da mahkeme kararınca yakılmıştır.
Fransa'nın Champagne ilinin Langres kasabasında doğdu. Diderot'nun babası bir bıçakçı idi. Kendini manastıra kapayan kız kardeşi akli dengesini yitirip 28 yaşında öldü. Her ne kadar babası onay vermese de, Diderot'nun ilk evliliği fakir bir insan olan Antoinette Champion ile oldu. Diderot'nun bir diğer evliliği ise, 1755'te Sophie Volland ile gerçekleşti. Volland diğer insanlar tarafından evde kalmış bir kadın olarak görülüyordu, ancak Diderot fikirlerinden bahsettiği ve içten bulduğu Volland'tan çok etkilenmişti.[1]
Edebiyat alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. Romantizm akımının öncüsü ve humanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hristiyanlık dinini reddetmiş ve birçok aşırı dincinin saldırılarına maruz kalmıştır. Her ne kadar Ansiklopedi genel olarak elit kesim tarafından ilgiyle karşılanmış olsa da, kimi çevrelerde de tepki ile kaşılandı. Cizvitlerin eleştirileriyle karşı karşıya geldi.
Diderot 1784 yılında Fransa'da ölmüş, Saint-Roch Kilisesi'ne gömülmüştür.
Ayrıca bakınız
Kitapları
- Essai sur le mérite et la vertu (Haketme ve yeti üzerine), Shaftesbury tarafından yazılmış Diderot tarafından Fransızca'ya çevrilmiş ve notlandırılmıştır (1745)
- Pensées philosophiques (Felsefi Düşünceler, deneme (1746)
- La que (Kuşkucu gezintiler), (1747)
- Les bijoux indiscrets, roman (1748)
- Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient (Görenler için körler hakkında mektup), (1749)
- L'Encyclopédie (Ansiklopedi), (1750-1765)
- Lettre sur les sourds et muets (Sağır ve dilsizler hakkında mektup), (1751)
- Pensées sur l'interprétation de la nature (Doğanın yorumlanması üzerine düşünceler), deneme (1751)
- Le fils naturel (Doğanın çocuğu), (1757)
- Entretien sur le fils naturel (Doğanın çocuğu hakkında konuşma), (1757)
- Salons, critique d'art (Salonlar, sanat eleştirisi), (1759-1781)
- La Religieuse (Dindar kadın), roman (1760)
- Le neveu de Rameau (Rameau'nun yeğeni, diyalog (1761 ?)
- Lettre sur le commerce des livres (Kitapların ticareti hakkında mektup)(1763)
- Mystification ou l’histoire des portraits (Mistifikasyon ya da portreler tarihi), (1768)
- Entretien entre D'Alembert et Diderot (Diderot'yla D'Alembert'in tartışması) (1769)
- Le rêve de D'Alembert (D'Alembert'in rüyası), dialogue (1769)
- Suite de l'entretien entre D'Alembert et Diderot (D'Alembert Diderot tartışmasının devamı), (1769)
- Paradoxe sur le comédien (Oyuncu hakkındaki paradoks), (1769 ?)
- Apologie de l'abbé Galiani (Peder Galiani'nin övgüsü) (1770)
- Principes philosophiques sur la matière et le mouvement (Madde ve hareket hakkında felsefi ilkeler), deneme (1770)
- Entretien d'un père avec ses enfants (Bir babanın çocuklarıyla konuşması)(1771)
- Jacques le fataliste et son maître (Kaderci Jacques ve Efendisi), roman (1771-1778)
- Supplément au voyage de Bougainville (Bogainville seyahatine ek), (1772)
- Histoire philosophique et politique des deux Indes (İki Hindistan'ın felsefi ve politik tarihi), Raynal'le birlikte (1772-1781)
- Voyage en Hollande (Hollanda seyahati),(1773)
- Eléments de physiologie (Fizyolojinin temelleri), (1773-1774)
- Réfutation d'Helvétius (Helvetius'a reddiye), (1774)
- Observations sur le Nakaz (Nakaz üzerine gözlemler),(1774)
- Essai sur les règnes de Claude et de Néron (Claudius ve Neron'un iktidar dönemleri hakkında), (1778)
- Lettre apologétique de l'abbé Raynal à Monsieur Grimm (Peder Raynal'ın Bay Grimm hakkında övgü mektubu)(1781)
- Aux insurgents d'Amérique (Amerika isyancılarına) (1782)
- Salons (Salonlar)
Kaynaklar
- ↑ Lloyd Spencer & Andrzej Krauze, Aydınlanma, Ntv Yayınları