Ekstranet

İnternet, ekstranet ve intranet kullanıcıları.

Ekstranet (İng. extended intranet;^[1] kısaca extranet) bir işletmenin, işletme dışındaki paydaşları ile veri ve enformasyon paylaşımı için mevcut telekomünikasyon altyapısını kullanarak teşkil ettiği bilgisayar ağına verilen addır.^[2] Ekstranetler yetkili paydaşlara şirket intranetinin belirli bölümlerine, kurum dışından ve genellikle İnternet üzerinden erişim yetkisi verilerek oluşturmaktadır. Ekstranet teknolojisi, bir işletmenin diğer özel ve tüzel kişilerle ilişkiler kurmasını, İnternet üzerinden hizmet ve destek sunmasını, daha kapsamlı işbirliği yapabilmesini ve giderek bu ilişkileri güçlendirmesini sağlamaktadır. Ekstranetler özellikle e-ticaret, m-ticaret ve e-devlet uygulamaları için kullanılmaktadır.

Aynı kurumun farklı amaçlara hizmet eden ve farklı paydaşlara açık, farklı ekstranetleri bulunabilmektedir.^[3] Ekstranetler aracılığı ile kurumlar şubelerini merkezlerine ve birbirlerine bağlamakta; çalışanlarına kurum dışından intranete bağlanma olanağı sunmaktadır. Tedarikçileri ile—başta planlama, sipariş verme, ve ödeme olmak üzere—iş süreçlerini entegre etme imkanına kavuşmaktadır. Ortakları ile birlikte gerçekleştirdikleri projeleri tek bir sistem üzerinden yönetmektedir. Müşterileri ile enformasyon ve belge paylaşmakta; onlara ürün ve hizmet desteği vermektedir. Ekstranetlerin kullanımı işletmelere aşağıdaki yararları sağlamaktadır:^[4][5]

• Düşük maliyet.
• Hatalarda azalma.
• Enformasyon paylaşımı ve işbirliği.
• Hızlı enformasyon akışı.
• Hızlı ve verimli iş görme.
• Esneklik.

Ekstranet mimarisi. Bir işletmenin merkezini, şubelerini, müşterilerini, kurum dışı çalışanlarını ve tedarikçilerini kurumsal intranete bağlayan şematik bir ekstranetin bileşenleri.

Ekstranetlere genellikle İnternet üzerinde TCP/IP protokolü ve Web uygulamaları kullanılarak erişilmektedir.^[6] Veri güvenliği, erişim ve kimlik doğrulama protokolleri kullanılarak sağlanmaktadır. Kimlik doğrulama için kullanıcı adı ve şifresinin yanı sıra, bazen kullanıcının IP adresinden de yararlanılmaktadır. Veri yolları üzerinde, veri ve enformasyon iletişimin gizliliği için, açık ya da kapalı algoritmalar kullanılarak şifreleme yapılmaktadır. Kapalı algoritmalar yolu ile İnternet üzerinde sanal veri tünelleri oluşturmak; İnternet'i sanki özel bir geniş alan ağı imişçesine kullanmak mümkün olmaktadır. Bu türden ekstranetlere sanal özel ağ denmektedir. Ekstranetlerde erişim güvenliği için güvenlik kalkanları kullanılmaktadır.^[7] Ekstranetler için başlıca erişim seçenekleri arasında şunlar bulunmaktadır:^[8]

• Çevirmeli ağ.
• Güvenli İnternet erişimi (ör. bakınız HTTPS ve SSL).
• İntranet verilerinin bir kısmına kurum dışından ayrı bir sunucu (ekstranet sunucusu) üzerinde erişim.
• Sanal özel ağ.

Kaynakça

1. Turban, E., D. King, D. Viehland ve J. Lee. (2006). Electronic Commerce 2006: A Managerial Perspective. S. 223. Prentice Hall.
2. Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 78. Pearson.
3. Turban, E, D. Leidner, E. McLean ve J. Wetherbe. (2006). Information Technology for Management: Transforming Organizations in the Digital Economy. 5. Basım. S. 351-352. Wiley.
4. Turban, E. ve D. King. (2012). Electronic Commerce 2012: A Managerial and Social Networks Perspective. Pearson. Çevrimiçi dosya: T11 - Extranets, EDI, and XML. 29.12.2011 tarihinde http://wps.prenhall.com/bp_turban_ec_2012/207/53241/13629785.cw/content/index.html bağlantısından erişildi.
5. Volsky, R., R. Fontenot ve L. Blalock. (2000). Extranets: Impacts on Business Practices and Relationships. Journal of Business and Industrial Marketing, 15(6), 438-457.
6. Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 191. Pearson.
7. Kizza, J. M. A Guide to Computer Network Security. S. 250. Springer
8. Stallings, W. (2009). Business Data Communications. 6. Basım. S. 192. Pearson.