Emel Esin

Emel Esin (d. İstanbul 1914 - ö. İstanbul, 26 Şubat 1987), Türk - İslâm kültür ve sanat tarihi uzmanı

Yaşamı

Türkçülüğün önemli isimlerinden, Türk Ocağı kurucular heyeti üyesi, meşrutiyet meclisi mebuslarından, birinci meclis hükûmetinin maliye ve dahiliye vekili daha sonra diplomat olan Ahmet Ferit Tek ile Fecr-i Âtî devri yazarlarından romancı Müfide Ferid Hanım’ın kızıdır. İngiltere ve Fransa’da tahsil gördü. Fransızca, İngilizce ve Almanca öğrendi. Lise sonrası bakaloryasını verdi ve mimarlık tahsili görmek üzere Ortaçağ usulünde öğretim veren Ecole des Beaux Arts’a kaydoldu. Buranın ağır şartlarından hoşlanmadı ve dolayı tahsilini yarıda bıraktı. Ebeveyninin tahsil görmüş olduğu Ecole des Sciences Politiques’in tarih bölümüne kaydolarak buradan mezun oldu. Yüksek matematik sahasında Sorbonne’dan sertifika aldı. Daha sonra Paris ve Viyana güzel sanatlar akademilerinde mimarî, resim, mozaik, vitray ve gravür gibi alanlarda öğrenim gördü.

Türkiye’de Prof. Necati Lugal’den Arapça ve Farsça, Prof. Dr. Zeki Velidi Togan’dan Orta Asya tarihi ve Prof. Dr. Herbert Jansky’den Ortaçağ Türkçe metinleri dersleri aldı. Paris Üniversitesi’nde Le Dragon dans l’iconographie Turque (Türk İkonografisinde Ejder) başlıklı tezini savunarak sanat tarihi doktoru payesini kazandı. İyi derecede bildiği bellibaşlı Doğu ve Batı dillerinin yanında Moskova Sefiresi iken Rusça da öğrendiği için farklı dillerdeki eserleri inceleyip değerlendirmek suretiyle Türk ve İslam sanat tarihi ve arkeolojisi sahalarında dikkat çekici çalışmalara girişti ve önemli eserler yazdı. Fiş usulü ile çalışan Esin topladığı bilgileri fişlere kaydederek sakladığı için binlerce fişten meydana gelen bir ihtisas koleksiyonu oluşturdu. Çalışmalarını yalnız başına ve hasbî olarak yürüttü, ülke içinde ve ülke dışında katıldığı kongrelerde tebliğler verdi, yerli yabancı dergilerde makaleleri yayımlandı.

İslâm Ansiklopedisi heyetinin talebi üzerine “Tirmiz” ve “Turfan”; Türk Ansiklopedisi’ne aralarında “Hac”, “Hacer-i Esved”, “Hızır”, “Hz. İbrâhim”, “Kâbe”, “Medine”, “Mekke”, “Medrese”, “Mescid”, “Mescid-i Aksâ”, “Minare” maddeleriyle İslâm, İlhanlı, İran, Karahanlı ve Karluk sanatlarıyla ilgili madde kısımlarını, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ne de “Ahmed Yesevî Külliyesi”, “Ahsîkes”, “Almalığ”, “Amuderya” ve “Börk” maddelerini kaleme aldı.

Türk - Arap İncelemeleri Vakfı’nın kurucu üyeleri arasında yer aldı. 1983 yılında, Atatürk Kültür Dil Tarih Yüksek Kurumu bünyesindeki Atatürk Kültür Merkezi aslî üyeliğine seçildi. Atatürk Kültür Merkezi namına olduğu Uygur Türk medeniyeti tarihi, Hâkāni Türk medeniyeti tarihi, Oğuz Türkleri’nin kültür ve sanat tarihine dair çalışmalarını yürütmekteyken 26 Şubat 1987’de İstanbul’da vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı’naa toprağa verildi.

Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı

Vefatından sonra, vasiyeti üzerine, bağışladığı mal varlığı ile Türk kültürü sahasındaki çalışmaları desteklemek ve bu sahaya dair araştırmaları neşretmek üzere 28 Aralık 1989’da Üsküdar Salacak’taki kendi evinde Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı kuruldu. Esin’in çoğu Türk kültür ve sanatına dair olmak üzere 7385 cilt kitap, 890 yazma, 4500 makale ve ayrı basım ile 290 ayrı dergi yanında çeşitli çalışmalarıyla ilgili dosyalar ve zengin bir fotoğraf ve dia arşivini ihtiva eden zengin ve emsalsiz kütüphanesi de adına kurulan bu vakfın bünyesinde olup katalogları vakıfça yayımlanmıştır. Emel Esin, 1931 yılında Mısır Prensi Vahid Yüsri Paşa ile evlendiyse de bu evliliği, ahid Yüsri Paşa ikinci bir evlilik dolayısıyla uzun sürmeden sona ermiştir. Japonya sefiri olan babasıyla Tokyo'ya giden Esin, 1941 yılında Tokyo’da Plevne Kahramanı Gazî İbrahim Edhem Paşa'nın ailesinden Büyükelçi Seyfullah Esin’le evlenmiştir. Çocukları olmamıştır.

Abaacus 21:14, 20 Şubat 2015 (UTC) Abaacus

Eserleri

1. Orta Asya'da Maddî Kültürün Oluşumu
2. Türk Kozmolojisine Giriş
3. Türk Sanatında İkonografik Motifler, 457
4. Türklerde Maddî Kültürün Oluşumu
5. Aspects of Turkısh Cıvılısatıon In Cyprus, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.: 14, Ankara, 1965, 83 s
6. Türkistan Seyahatnamesi, Ankara 1959, 123 s.
7. Mecca the Blessed Madinah the Radiant, London, 1963, 64 p.
8. Antecedents And Development Of Buddhıst And Manıchean Turkısh Art in Eastern Turkestan And Kansu, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1967. 120 s.
9. Lebbeyk Hac Hâtıraları, İstanbul, 1968.
10. Türk Kültürü El Kitabı, II. Cild I/B -İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul, 1978.
11. A Hıstory Of Pre-Islamıc And Early-Islamıc Turkısh Culture (Supplement to the handbook of Turkish Culture,Series II,Volume 1/b), İstanbul, ünal matbaası, 1980, 400+116S., levha.16.
12. Türk Kosmolojisi (İstanbul 1979). 11. Türk Kültür Tarihi İç - Asya’daki Erken Safhalar, Ankara 1985.
13. The Culture of the Turks: The Inital Inner Asian Phase, Ankara 1986.

Hakkındaki Neşriyat

1. Dr. Emel Esin Kütüphanesi Kataloğu: Kitaplar, Haz: Mihin Lugal... [v.d], İstanbul: Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı, 1994, VII, 443 s.
2. Dr. Emel Esin Kütüphanesi Kataloğu: Ayrıbasımlar - Makaleler, Haz: Mihin Lugal... [v.d.] İstanbul: Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı, 1997. IV, 349 s.
3. Dr. Emel Esin Kütüphanesi Kataloğu: Yazma Eserler, Haz: Mine Esiner Özen, İstanbul: Tek-Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı, 1995. IX, 264, [8s. Levha].

Kaynaklar

1. Kaplan, Mehmet ve İnci Enginün, “Emel Esin İle Mülâkat”, Kaynaklar, 2 (Ankara 1984) 58-65.
2. Baykara, Tuncer, “Dr. Emel Esin”, Türk Kültürü Araştırmaları, XXIV/1 (1986), s. V – IX.
3. Cunbur, Müjgân, “Dr. Emel Esin’i Kaybettik”, Erdem, III/7, Ankara 1987, s. 297-307.
4. Köprülü, Orhan F., “Emel Esin’in Arkasından”, Türk Kültürü, XXV/290 (1987), s. 340-341.
5. Üçer, “Müjgân, “Dr. Emel Esin’den Hatıralar”, Türk Kültürü, XXV/288 (1987), s. 219-223.
6. İhsanoğlu, Ekmeleddin, “A Tribute to Dr. Emel Esin”, Art and the Islamic World, IV/4, London 1987-88, s. 81-83.
7. Öztürkmen, N[eriman] Malkoç, “Dolu Yaşanmış Bir Hayat”, Zaman, (18-23 Eylül 1989).
8. “Tek - Esin Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı”, STAD, III/8 (1990), s. 10.
9. Özel, Ahmet, “ESİN, Emel” '''Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi''', C. 11, s. 381
10. Akder, Necati, “Seçkin Vatansever, Büyük Milliyetçi, Değerli Fikir ve Mefkûre Adamı Ahmet Ferit Üful Etti, Türk Kültürü, sayı: 110, 1971, s. 116–128.
11. Kabalcı Yayınevi