Evrim Ağacı

Bu madde güvenilebilir bir yayında çıkmış alıntı/referanslar içermiyor.
Burada belirtilen kaynakların, konuyla ilgili güvenilir internet siteleri ve basılı yayınlar gibi birincil kaynaklar olması gerekmektedir. Uygun alıntıları ekleyerek Vikipedi'ye yardımcı olabilirsiniz.
Evrim Ağacı
Slogan Bu yaşam görüşünde ihtişam var!
Kuruluş 5 Kasım 2010
Tür Bilim
Merkez Türkiye Ankara, Türkiye
İdari Sorumlu Çağrı Mert Bakırcı
Resmî site www.evrimagaci.org

Evrim Ağacı (kısa adı EA, İngilizcesi Tree of Evolution), merkezi Ankara'da bulunan bir öğrenci topluluğu ve bir markadır. 5 Kasım 2010'da Çağrı Mert Bakırcı liderliğinde kurulmuştur[1]. Diğer kurucu üyeleri arasında Babür Erdem ve Güngör Budak bulunmaktadır.

Evrim Ağacı, Türkiye'nin en büyük evrimsel biyoloji oluşumudur. Resmî internet sitesi olan Evrimagaci.org, Türkiye'nin internet üzerinde en çok ziyaret edilen evrimsel biyoloji sitesidir[2]. Sosyal medya ve internet sitesi ziyaretçileri bakımından Türkiye'nin en büyük ve en popüler özgün içerikli bilim oluşumudur. Çalışmaları, Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti (European Society for Evolutionary Biology, ESEB) tarafından aralıklarla maddi ve akademik olarak desteklenmektedir[3]. ESEB tarafından Evrim Ağacı'nın haberi olmaksızın belirlenen, Türkiye'de yaşamayıp Türkçe konuşan ve alanında uzman olan 2 akademisyen tarafından çalışmaları incelenmiş ve içeriklerinin kaliteli olduğu tasdiklenmiştir[4].

Topluluğun vizyonu Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında yaşanmasını hedeflediği bilimsel devrim ve bilimsel aydınlanma hareketini bilimsel bir perspektiften ateşlemek ve küresel ölçekli aydınlanma mücadelesini ileri götürmektir. Bu vizyon çerçevesinde; modern bilimi en doğru, en geniş kapsamlı ve en güvenilir biçimde halka ulaştırmak amacıyla Türkiye'nin en büyük bilim arşivini yaratmaya çalışmaktadır. Bu arşivin en önemli özelliği, bugüne kadar Türkiye'de ve Dünya'da genellikle bilim oluşumları tarafından üzerinde durulan haber ve bilimsel gelişme odaklı yayınlardan ziyade, temel konsept ve konuları anlamaya ve anlatmaya yönelik bir eğitim projesi temelinde inşa ediliyor oluşudur. Bu sayede halkın sadece bilimsel gelişmelerden haberdar olmaktan ziyade, bu gelişmeleri yorumlayabilecek akademik altyapıyı kısmen de olsa sağlayabilmesi umulmaktadır.

Kuruluşun resmî internet sitesinde, evrimsel biyoloji başta olmak üzere, çeşitli modern bilim dallarına ait, temel düzeyden akademik düzeye kadar değişen bir ölçekte kavramsal tanımlama, akademik örnekleme ve kuramsal analiz yayınlarına yer verilmektedir. İçerikler genel olarak makaleler, foto-bilgiler, soru-cevaplar şeklinde, kategoriler halinde sunulmaktadır. Evrim Ağacı'nın en önemli çalışmalarından biri olan Makale Arşivi[5], çoğunlukla popüler bir dile indirgenmiş akademik içerikli yazılardan oluşmaktadır. Bunlar, diğer yayınlarına göre daha derin içerikli ve kapsamlı analiz yazılarıdır. Birçoğunun odağında veya yaklaşımları arasında evrimsel biyoloji analizleri bulunmaktadır. Fotoğraf Albümleri[6] altında çeşitli bilim dallarına göre kategorize edilmiş foto-bilgiler (veya fotoğraflar), evrimsel biyoloji de aralarında bulunmak üzere bugüne kadar var olmuş her türlü bilim sahasının belirli bir konusuyla ilgili daha genel anlatımları içermektedir. Soru-cevaplar[7] ise, yine özellikle evrimsel biyolojiyle ilgili sıkça sorulan sorulara kısa ve net yanıtlar vermeyi hedefleyen içeriklerdir. İnternet sitesi içerisinde ayrıca video içerikler[8] ile Türkiye'nin en kapsamlı çevrimiçi bilim sözlüklerinden biri de yer almaktadır[9].

Evrim Ağacı bünyesinde Evrensel Basım Yayın tarafından basılan ve Çağrı Mert Bakırcı tarafından kaleme alınan Evrim Kuramı ve Mekanizmaları kitabı.

Evrim Ağacı bünyesinde yayınlanan ilk yazılı eser, 1 Ocak 2014 tarihinde Evrensel Basım ve Yayın tarafından basılan ve Çağrı Mert Bakırcı tarafından kaleme alınan Evrim Kuramı ve Mekanizmaları: Evrimin Temelleri ve Nasıl İşlediği Üzerine isimli kitaptır[10][11][12]. Ergi Deniz Özsoy önsözüyle yayınlanan ve Londra Kitap Fuarı'nda da satışa sunulan kitap kısa sürede çok sayıda olumlu eleştiri almış ve Temmuz 2016 itibarıyla 4. baskısını yapmıştır[13][14]. Kitap, çok sayıda eleştirmen tarafından olumlu bir şekilde eleştirilmiş ve övülmüştür[15][16][17].

Evrim Ağacı bugüne kadar T24[18], HaberTürk[19], Milliyet[20], Birgün Gazetesi[21], Ulusal Kanal[22], Evrensel Gazetesi[23], Sendika.org[24][25], OdaTV[26], Webtekno[27], Gazete Manifesto[28], Onedio[29], Politeknik[30], Bundle[31], Haber Eylül[32], Dağ Medya[33], Muhalefet[34] gibi medya unsurlarında yer almıştır. 2015 yılı boyunca Mynet ile yaptıkları iş birliği boyunca yazıları Mynet kullanıcıları tarafından milyonlarca kere okunmuştur[35]. Evrim Ağacı, Türkiye'nin en önde gelen sözlük sitelerinde de yer almış, çeşitli tartışmalara konu olmuş ve kimi zaman yazıları nedeniyle gündem belirleyici bir rol oynamıştır[36][37]. Birçok medya aracı kaynaksız ve izinsiz olarak içerik yayınladığı için, Evrim Ağacı'nın basılı ve sanal medya üzerindeki etkisini tam olarak analiz etmek mümkün değildir.

Ekip, Ergi Deniz Özsoy, Namık Kemal Pak, Müge Boz, Mehmet Somel, Füsun Gezgin Özer gibi Türkiye'nin en önde gelen evrimsel biyologları, fizikçileri ve diğer dallardan olan bilim insanlarıyla da birçok farklı nedenle iş birliği yapmış, ortak etkinliklerde bulunmuş, ortak yazılar kaleme almış ve ortaklaşa televizyon programları yapmıştır[38][39].

Evrim Ağacı'nın uzun dönem basılı yayınları arasında 50 sayı boyunca BirGün gazetesinde yayınlanan bilim sayfası[40] ile Bilim ve Ütopya Dergisi'nde onlarca sayı boyunca yayınlanan Evrim Ağacı yazıları bulunmaktadır. Ekip bunun haricinde Bilim ve Gelecek Dergisi[41], BilimsoL[42], Doğu Batı Dergisi, Düşünbil Dergisi[43], Evrensel Gazetesi[15][44][45], Genç Hayat[46][47], Evrimin Gıdası, Fikir Bilim Dergisi, Löpçük Dergisi gibi diğer basılı yayın organlarıyla da aralıklarla iş birliği yapmaktadır.

Evrim Ağacı, ALS hastalarına yönelik olarak düzenlenen Ice Bucket Challenge'ın Türkiye'ye taşınmasında büyük rol oynadığı ve Indiegogo kampanyasıyla binlerce ABD dolarının toplanmasına önayak olduğu gibi[48][49], görme engellilere yönelik başlattığı Sesiniz Olsun gibi sosyal sorumluluk projeleriyle de bilinmektedir[50].

Evrim Ağacı, Markaların Korunması hakkında 556 sayılı kanun hükmünde kararnameye göre 25 Mayıs 2015 tarihinden itibaren 10 yıl müddetle, 1 Haziran 2016 tarihinde Türk Patent Enstitüsü tarafından, marka sahibi Çağrı Mert Bakırcı adına, 2015-44893 marka numarasıyla, “Hizmet” kategorisinde tescil edilmiştir. 5 Kasım 2016 tarihinde ilk defa resmî tüzüğünü yayına koyan ekip, dernekleşme ve vakıflaşma yönünde bir yol haritasına sahiptir.

Evrim Ağacı, Eylül 2016'dan beri yeni ve modernleştirilmiş bir site tasarımı üzerinde çalışmaktadır. Sitenin, Türkiye'deki en interaktif ve sosyal medya yapılı bilim sitesi olması beklenmektedir. Ekip bu süreçte Kozmik Anafor, Özgür Düşünce Hareketi, Ateist Dergi gibi oluşumların sitelerini geliştirmiş olan Erhan Kılıç ile çalışmaktadır. Evrim Ağacı'nın şu andaki sitesi ise Güngör Budak tarafından tasarlanmış ve geliştirilmiştir.

Ekol

Sosyal medya ve Türkçe internet siteleri üzerinden yapılan bilim yayınlarında Evrim Ağacı bir ekol görevi görmektedir. İstanbul Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi gibi çeşitli üniversitelerde yapılan lisansüstü araştırma ve tezlerde Evrim Ağacı, internet aracılığıyla ve sosyal medya üzerinden bilim anlatıcılığı konusunda bir ekol olarak incelenmiştir[51][52]. Bu ekolün birden fazla ayağı bulunmaktadır.

Ekol dahilindeki en önemli prensiplerden biri ne verirsen iki katını bulursun yaklaşımıdır. Evrim Ağacı, kendisine katkı sağlayan ve destek olan herkese tanıtım, saygı, destek gibi açılardan ekstradan geri dönüşlerde bulunmaktadır. Örneğin yapıcı eleştirilerde bulunan ve oluşuma saygıyla yaklaşan kişilere, gösterdikleri ilgi ve saygının iki katıyla yanaşmaya çalışmaktadır. Benzer şekilde, oluşuma yönelik olumsuz yaklaşımlara da iki misliyle karşı çıkmakta, duvar örmekte, engel olmaktadır.

Ekolün bir diğer önemli özelliği, Evrim Ağacı'nın ilkeleri arasında da yer alan açık kapı politikasıdır. Bu politikanın bir uzantısı, her Evrim Ağacı okurunun aynı zamanda bir katkı sağlayan olabilmesidir. Ancak bir diğer önemli uzantısı, Türkiye içerisinde ve dışarısında benzer amaçlar güden oluşumlarla karşılıksız bir destek çabası içerisinde olunmasıdır[53]. Bu süreçte, özellikle Evrim Ağacı'ndan Arsel Acar'ın çabaları sayesinde, Türkiye'nin en önde gelen bilim platformları arasında bulunan Kozmik Anafor[54], Yalansavar, Bilim Kazanı[55], Bilimkurgu Kulübü[56], FelisAgnosticus[57] gibi site ve sayfalarla birçok röportaj ve ortak projeler yapılmıştır. Ayrıca Türkiye'deki popüler bilim kitaplarının tanıtımını, tartışılmasını ve incelenmesini teşvik etmek amacıyla Goodreads üzerinde bir akademik/popüler okuma grubuna imza atmıştır[58].

Evrim Ağacı ekolünün önemli özelliklerinden bir diğeri açık kaynak ve açık paylaşım politikasıdır. Örneğin Evrim Ağacı, bütün eğitim sunumlarını halka açık bir şekilde SlideShare üzerinden yayınlamaktadır[59]. Benzer şekilde, Evrim Ağacı'nın iç eğitimleri de İleri Düzey Öğrenciler İçin Evrim başlığı altında YouTube üzerinden yayınlanmaktadır[60]. Evrim Ağacı'nın tüm Makale Arşivi PDF ve ePub olarak indirmeye açık bir şekilde paylaşılmıştır[61]. Dahası, Evrim Ağacı bütün içeriklerinin tekrar kullanımına belli şartlar altında izin vermektedir. Evrim Ağacı'nın sitesinde ve paylaşımlarında yer alan telif hakkı ibaresine göre:

"Evrim Ağacı tarafından üretilen, çevrilen, oluşturulan, yazılan bütün içeriklerin kullanımı aşağıdaki kurallara uymak şartıyla, yönetim ekibinden ve yazarlarından izin alınmaksızın ve tarafımıza herhangi bir bildirimde bulunmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, yazılarımızın hiçbiri, söz konusu içeriklerimizin yazarlarından başkasına aitmiş gibi sunulamaz. "
—  Evrim Ağacı İçerik Kullanım İzinleri


Ekol dahilinde sürdürülmekte olan yaklaşımlardan bir diğeri, haber-odaklı içerik yerine konsept-odaklı (veya kavram-odaklı) içerikler üretilmesidir. Bunun en temel amacı, okurlara kazandırılması hedeflenen bilimsel ve akademik analiz yeteneğidir. Bu bakımdan, bilimsel gelişmeleri olduğu gibi yabancı kaynaklardan çevirerek aktarmak yerine, yazarlardan/çevirmenlerden gelen katkıları ve analizleri de içeriğe harmanlamaktadır. Bu durum, Evrim Ağacı karşıtlarına kimi zaman saldırı materyali sunmuş olsa da, ekip bu yaklaşımın önemini bilmesi nedeniyle bu politikadan hiç vazgeçmemiştir [62]. Ekip, bu politikayla ilgili olası hatalı anlaşılmaları önlemek adına çok net yayın ve yönetim politikaları ve oldukça açık iletişim kanalları geliştirmiştir[63][64].

Ekolün önemli özelliklerinden bir diğeri ise kurumsal yapısıdır. Birçok sefer sosyal medya oluşumları "bilgi üreten" ve "bilgi tüketen" ayrımından ötürü takipçiler ile yöneticiler arasında hiyerarşik bir ayrıma gitmeye meyillidirler. Evrim Ağacı ekolü çerçevesinde ise, ilkeler ile uyumluluk sürdürüldüğü müddetçe her türlü hiyerarşinin önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Dikey olmak yerine daha yatay yapılı bu hiyerarşi sistemi, okurların ekibin bir parçası oldukları hissini pekiştirmeye yaramaktadır.

İsim ve Slogan

Evrim Ağacı, evrimsel biyolojide türlerin birbiriyle olan akrabalık ilişkisini ve türler arasındaki göreli ayrışma miktarı ve sürelerini görselleştirmek adına kullanılan filogenetik ağaçların gayrıresmî bir adıdır. Charles Darwin tarafından "Yaşam Ağacı" biçiminde kullanılmıştır.

İsim, Evrim Ağacı'nın kurucu üyelerinden Babür Erdem tarafından önerilmiş ve ekibin kuruluş aşamasında oy birliğiyle kabul edilmiştir. İsim, aynı zamanda Evrim Ağacı'nın Türkiye'deki etki ve yayılma politikasına yönelik olarak, köklerini ODTÜ ve Ankara'dan alan, dalları ise tüm Anadolu coğrafyasına yayılan bir ağaç simgesine de gönderme yapmaktadır[65].

Ekibin sloganı ise, Charles Darwin'in Türlerin Kökeni isimli eserinin kapanış paragrafına ithafen seçilmiştir[66]:

"Çeşitli bitkilerle kaplı, çalılıklarında kuşların ötüştüğü, türlü böceklerin uçuştuğu; nemli toprağında tırtılların, solucanların süründüğü bir yamaca bakıp, birbirinden böylesine farklı, ve birbirine böylesine karmaşık bir tarzda bağımlı ve ustalıkla yapılmış bütün o canlı biçimlerin, çevremizde etkilerini sürdüreduran yasaların ürünleri olduğunu düşünmek ilginçtir. Bu yasalar -geniş bir anlamda- Üreme ve Büyüme; Soyaçekim (hemen hemen üremenin kapsamında kalır); yaşam koşullarının ve parçalarının kullanılıp kullanılmamasının doğrudan ve dolaylı etkilerinin sonucu olan değişkenliktir; üreme öylesine hızlıdır ki Yaşama Savaşına yol açar; ve bunun sonucu Iranın Iraksamasını ve az gelişmiş biçimlerin tükenmesini zorunlu kılan Doğal Seçmedir. Böylece, doğanın savaşından, açlıktan ve ölümden, düşünebildiğimiz en yüce ereğe, daha yukarı hayvanların oluşmasına varılır. Bir ya da birkaç biçimde başlayan yaşamı böyle anlayan ve bu gezegen çekimin değişmez yasasına göre dönüp dururken, böylesine basit bir başlangıçtan en güzel, en olağanüstü biçimlerin evrimleşmiş ve evrimleşmekte olduğunu kavrayan bu yaşam görüşünde gerçekten ihtişam vardır."
—  Charles Darwin, 1. Baskı Taslağı[67]


16 Şubat 2015'te, Serhat Seykan tarafından tasarlanan Evrim Ağacı'nın yeni logosu.

Evrim Ağacı'nın logosu, 16 Şubat 2015'te, Serhat Seykan tarafından tasarlanmıştır. Temel tasarım fikri üzerine, Bakırcı'nın yönlendirmeleri ışığında logo şekillenmiş ve detayları netleştirilmiştir. Evrim Ağacı'nın eski logosu olarak kullanılan, aslında "logo" olma değeri ve niteliği taşımayan amblemin aksine, Evrim Ağacı için kuruluşundan 4 seneden fazla bir süre sonra tasarlanan ilk logonun, son derece sade; ancak çok sayıda mesajı o sadelik çerçevesinde yansıtabilmesi hedeflenmiştir. Bu açıdan bakıldığında Evrim Ağacı'nın logosu, sayısız ilginç bilimsel olgu ve felsefi içeriği çok yalın ve sade çizgilerle aktarabilmektedir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir[68]:

Evrim Ağacı'nın eski logosu.

Tarihçe

Evrim Ağacı’nın temelleri, Eylül 2010 ayında yapılan bir ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu (BİYOGEN) haftalık toplantısı sırasında atılmıştır. Toplantıda, ilk defa BİYOGEN’e katılım gösteren Çağrı Mert Bakırcı, dönemin Yönetim Kurulu Başkanı'na yeni bir evrimsel biyoloji oluşumu kurma fikrini anlatmış, olumlu geridönüşler almıştır. Bu olumlu dönüşler üzerine, kısa sürede proje hayata geçirilmeye karar verilmiş ve Evrim Kuramı ile özellikle ilgilenmek isteyebilecek kişiler, Bakırcı ile bir araya gelmiştir.

Bu süreçte Babür Erdem ve Güngör Budak ile tanışan Bakırcı, kısa sürede geniş bir yol haritası çizmiş ve ekibin diğer muhtemel bireyleriyle beyin fırtınası yaparak oluşumun vizyonu, misyonu, içeriği ve planlarıyla ilgili gerekli kararları almıştır. Bir bilim ve aydınlanma hareketi[69] olarak ilerlemesine karar verilen grubun ismi olacak olan “Evrim Ağacı”, birkaç günlük düşünme ve tartışma süreci sonrasında Erdem tarafından tavsiye edilmiş ve kısa sürede kabul edilmiştir. Bunun üzerine, Bakırcı önderliğinde düzenlenen ilk toplantısıyla Evrim Ağacı, 5 Kasım 2010 günü ODTÜ, Ankara'da resmen kurulmuştur.

Kuruluşundan 2 hafta kadar sonra, o zamanlar yeni yeni Türkiye'de yer etmeye başlayan Facebook üzerinden sayfalarını açan ekip, yaklaşık 2 ay gibi bir süre içerisinde 1500’ü aşkın sayıda takipçiye ulaşmıştır. Bu sayı, Facebook üzerinde o dönemde bulunan Türkçe bilim sayfaları arasında dikkate değer bir sayıdır. Evrim Ağacı’nın sanal platformda ses getirmesinin nedeni ise büyüme hızı ya da okur/takipçi sayısı değil, yayın tarzı ve uslubu tipi olmuştur. Facebook’ta daha önce o zamana kadar pek görülmeyen bir şekilde, sadece bilim üzerine kurulu, din-bilim tartışmasına girmeyen ve her bir okuruna ayrı ayrı cevaplar yazıp, en üst seviyede saygı çerçevesi içerisinde yaklaşan bir tutum sergilemiştir. Bu kurumsal yapı ve orijinal yaklaşım, Evrim Ağacı'nı dönemin diğer çevirimiçi bilim oluşumlarından ayıran nitelik olmuştur. Öyle ki, Evrim Ağacı'nın bu tutumu o dönemden sonra ortaya çıkan sayısız diğer bilim ve bilim-harici oluşum için bir ekol haline gelmiştir.

Bakırcı başta olmak üzere Evrim Ağacı yazarları sayfanın kurulmasından itibaren, özellikle Facebook üzerinden evrim ve Evrim Kuramı ile ilgili gelen tüm sorulara, üşenmeden, ayrım yapmadan, kaynaklarıyla ve herkesin anlayabileceği bir dilde, detaylı ve kapsamlı cevaplar hazırlamıştır. Bu da, Evrim Ağacı'nın kısa sürede Evrim Kuramı konusunda “bilirkişi” olarak görülmesini sağlamıştır. Sayfanın büyümesiyle ile birlikte ilk defa çeşitli ilkeler belirlenmesi gerekmiş ve bu ilkeler, yine birçok diğer oluşumdan Evrim Ağacı'nı ayıran nitelikler olmuştur.

Bu hızlı büyüme, sadece bilimseverler tarafından değil, bilim karşıtları tarafından da fark edilmiştir. Ekibin Facebook sayfası, 1650 küsür takipçiye ulaştığı sıralarda, internet korsanları (hackerlar) tarafından saldırıya uğramış ve ele geçirilmiştir. Tüm çabalara rağmen sayfalarını geri almayı başaramayan ekip, kısa sürede yenisini açmış ve okurlarının destekleri sayesinde 24 saat içerisinde Facebook üzerinde yeniden 1500 okur sayısına ulaşmıştır. Ancak sayfa aynı gün içerisinde internet korsanları tarafından yeniden ele geçirilmiştir. Bunun üzerine, 9 Nisan 2011 tarihinde, uç düzeyde sanal güvenlik önlemleri altında sayfa yeniden kurulmuştur. Evrim Ağacı, o günden günümüze dek bu resmî Facebook sayfası üzerinden yayın hayatını sürdürmektedir.

Evrim Ağacı, 3 Mart 2012’de 17.000'den fazla okura ulaşarak Facebook’taki Türkçe sayfalar arasındaki en büyük evrimsel biyoloji odaklı bilim sayfası olmuştur. 4 Nisan 2012’de Avrupa Evrimsel Biyoloji Cemiyeti (ESEB) tarafından ilk defa maddi ve akademik olarak desteklenmeye başlamıştır. 22 Nisan 2012’de 20.000'den fazla okura ulaşarak Dünya’daki her dilden tüm evrimsel biyoloji odaklı Facebook sayfaları arasında ikinci sıraya yükselmiştir. 12 Ekim 2016 itibarıyla 460.000'e yakın okurla ve haftalık ortama 2 milyon kişilik erişim miktarıyla yola devam etmektedir.

Ekibe gelen soruların ve verilmesi gereken cevapların belli bir noktadan sonra kendisini tekrar etmeye başlaması, bu soru ve cevapların arşivlenmesi ihtiyacını doğurmuştur. Bu metinler, günümüzdeki Evrim Ağacı Makale Arşivi'nin de temelini atmıştır. Facebook'taki güvenlik açıklarının sıkıntı yaratıyor olması ve büyümenin getirdiği tehlikelerden ötürü ekip, 11 Aralık 2012 tarihinde Evrimagaci.org adı altında resmî sitelerini açmıştır. O tarihten beridir Evrim Ağacı'nın tüm veritabanı resmî internet sitesi üzerinde depolanmakta ve Facebook, Twitter, Instagram gibi sosyal medya hesapları üzerinden resmi bir şekilde yayınlanmaktadır.

Amaç

Evrim Ağacı'nın en temel amacı, her türlü dogmatik ön yargının sınırlayıcılığından bağımsız olarak bilimin temsilcisi ve koruyucusu olmaktır. Bu amaç çerçevesinde, elektronik ve basılı araçları kullanarak Türkiye'nin en güvenilir, en kapsamlı, en geniş bilim arşivini geliştirmeye ve sürdürmeye çalışmaktadır. Evrim Ağacı'nın bu doğrultuda giderken odağında her zaman evrimsel biyoloji bulunmaktadır. Ekip, evrimsel biyolojinin bütün modern bilimlerin birleştirici ve bütünleştirici harcı olduğu fikrini sürdürmektedir. Bu çerçevede, evrimsel biyoloji ve evrimsel biyolojinin etkileşim halinde olduğu diğer dallar, bunların ortak alanları ve biyoloji teknolojileri ile ilgili bilimsel araştırma-geliştirme çalışmaları yapmakta veya bu tür çalışmalara önayak ve destek olmaktadır. Bunun en önemli basamaklarından biri, evrimsel biyolojiyle ilgili popüler ve akademik düzeylerde bilgi vermektir.

Evrim Ağacı, evrimsel biyolojinin insanların var oluşundan bu yana sorduğu en temel sorulardan biri olan "Ben kimim?" sorusuna nihai yanıtı verebildiği düşüncesini savunmaktadır. Bu bakımdan, evrimsel biyolojiyi anlamanın, insan türünün benliğini ve var oluşunu anlamak konusundaki en önemli basamak olduğunu ileri sürmektedir. Bu sebeple, evrimsel biyoloji hakkında her türlü bilgilenme ve bilgilendirme çalışmasını yürütmektedir. Bu süreçte, bilimin diğer dallarına ait bilgilere de yaygın ve bol bir biçimde yer vermekte, mümkün olduğunca bu çalışmalar ile evrimsel biyoloji arasındaki bağlantıları kurmakta ve bu bağlantıları bilimsel bir perspektiften analiz etmektedir.

Ayrıca, Türkiye'deki akademi kültürünü geliştirmek için çaba göstermektedir. Birçoklarınca "lisenin devamı" olarak görülen üniversitenin kimliğini yeniden kazandırmaya çalışmakta, üniversite sınırları dahilinde bilimin herkesçe icra edilebilmesi önündeki engelleri kaldırmaya çalışmakta, öğrencilere akademik düşünce, analiz ve çalışma kültürünü aşılamakta ve bu konularda yol gösterici olmayı amaç edinmektedir.

İlkeler

Evrim Ağacı'nın belirlemiş olduğu ilkeler, ekibin genel işleyişini ve mantığını anlamak açısından yol göstericidir. Bu ilkelerin kısaltılmış bir özeti, aşağıda belirtildiği gibidir[70]:

Etkinlikler

Evrim Ağacı'nın gerçekleştirdiği çok sayıda etkinlik arasında seminerler, konferanslar, kurslar, paneller ve akademik programlar bulunmaktadır. "Türkiye Evrimle Tanışıyor (TET)" etkinlikleri sayesinde Ankara, İstanbul, İzmir başta olmak üzere Bursa[71] ve Eskişehir gibi birçok ilde binlerce okuruyla buluşmuş, teknik eğitimler vermiş, okurların sorularına yanıtlar vermiştir. Bu illerdeki üniversite ve liselerde çeşitli seminerler düzenlemiş, düzenlenen seminerlere konuşmacılar göndermiştir. Ayrıca çeşitli bilim insanları ve bilim oluşumlarıyla kapsamlı röportajlara imza atmıştır.

Ayrıca Evrim Ağacı, ODTÜ BİYOGEN ile birlikte Türkiye'nin en uzun süredir devam eden ve en çok katılımcılı evrimsel biyoloji etkinliği olan "ODTÜ Aykut Kence Evrim Konferansı"nı düzenlemektedir. Her yıl düzenlenen etkinliğe, yurtiçi ve yurtdışından sayısız akademisyen, öğrenci ve vatandaş katılım göstermektedir. Bu etkinlikler aracılığıyla Francisco Ayala, Douglas Futuyma, Jerry Coyne, Stephen Oppenheimer, Kenneth Miller, Martin Hanczyc, Eva Jablonka, Andrew Berry, Micheal Hofreiter, Roger Butlin, Line Ugelvig, Particia Beldade gibi evrimsel biyoloji sahasında en önde gelen isimler Türkiye'de ağırlanmıştır. 2017 yılında 11.'si düzenlenecek olan konferansa ortalamada her sene 600 kişi katılım göstermektedir.

Evrim Ağacı'nın doğrudan katılım gösterdiği veya düzenlediği etkinlikler arasında, Richard Dawkins Vakfı'ndan Sean Faircloth'un katılımıyla düzenlenen 1. Özgür Düşünce ve Sekülerizm Konferansı, ODTÜ'deki birçok bilim topluluğunun katılımıyla düzenlenen ODTÜ Bilim Günleri ile birlikte, yüzlerce kişinin ve onlarca akademisyenin katılımıyla gerçekleşen ODTÜ Sinirbilim Günleri ve ODTÜ Biyokimya Konferansı gibi diğer etkinlikler bulunmaktadır. Ayrıca Evrim Ağacı, kurulduğundan beri ODTÜ içerisinde çok sayıda bilim semineri de vermektedir.

Kadro

Evrim Ağacı, resmi internet sitesinde düzenli olarak makaleler kaleme alan geniş bir yazar kadrosuna, çevirmenlere ve düzeltmenlere (editörlere) sahiptir. Bunun yanı sıra ekibin sanal dünya haricindeki işlerinden sorumlu kişiler, etkinliklerini düzenleyen koordinatörler, teknik içeriklerini denetleyen editörler, görsel tasarım ve seslendirme gibi teknik konularda katkılar sağlayan sanatçılar, internet sitesi tasarımcıları ve web yazılım geliştiricileri gibi birimleri de bulunmaktadır. Bu katkı sağlayıcılar zaman içerisinde değişiyor olsa da, Evrim Ağacı'na bugüne kadar farklı şekillerde katkıda bulunmuş isimlerin bir listesi şöyledir[72]:

Baş Yazar ve Yayın Yönetmeni

  • Çağrı Mert Bakırcı

Editörler

  • Babür Erdem
  • İsmail Güderer
  • Meriç Öztürk
  • Şule Ölez
  • Ayşegül Şenyiğit
  • Osman Öztürk
  • Mert Karagözoğlu

Yazarlar

  • Oğuzhan Kiper
  • Güniz Göze Eren
  • Emre Can Kartal
  • Işın Altınkaya
  • Seda Baykal
  • Arsel Acar
  • Mehmet Arif Sökmen
  • Pedram Türkoğlu
  • Tuğba Gürcan
  • Gürhan Öztürk
  • Barış Dallı
  • Çağlar Solak

Çekirdek Ekip ve Organizasyon Komitesi (2016-2017)

  • Anıl Keser
  • Atilla Çelikgil
  • Cemre Özbalcı
  • Çınar Ege Bakırcı
  • Deren Demirel
  • İsmail Güderer
  • Zeki Doruk Erden
  • Erinç Yurtman
  • Barış Can Mandacı
  • Mertcan Erice
  • Güniz Göze Eren
  • Sertan Erdem
  • Oğuzhan Beğik
  • Pelin Kasap
  • Ozan Bıçakcı
  • Özgür Gür
  • Gözde Köksal
  • Dilara Koç
  • Ege Karakale
  • Onur Özer
  • Yasemin Karakaş
  • Zahide Beyazıt

Çevirmenler

  • Ozan Zaloğlu
  • Beril Dursunkaya
  • Suat Ayöz
  • Övgü Kayadelen Ulusoy

Yazılım ve Teknik

  • Güngör Budak
  • Can Arbaz
  • Erhan Kılıç
  • Ekin Özsüle

Görsel Medya ve Seslendirme

  • Çağan Çelik
  • Keremcan Gümüştaş
  • Umut Efe
  • Hakan Topaloğlu
  • Kemal Burak Arıboğa
  • Neşe Abbak
  • Umut Yıldırım
  • Ali Kılıç
  • Kenan Can Tok

Tartışmalar

Din ve Tanrı İnancı

Yıldan yıla aralıklarla, Evrim Ağacı'nın ateizm propagandası yaptığı ve din düşmanlığı içerdiği ile ilgili eleştiriler yapılmıştır[73][74].

Evrim Ağacı, ilkelerinde belirtilen felsefe gereği din ve tanrıları bilimsel argümanlar olarak kabul etmemektedir. Dolayısıyla yaptığı paylaşımlarda da bu içerik yansıtılmaktadır. Ne var ki, bu tutum ve yaklaşımın din düşmanlığı ve tanrı karşıtlığı olarak görülmesi, din ve tanrı olgularının henüz bilimsel olarak ispatlanmamış argümanlar olmaları bakımından geçersizdir. Evrim Ağacı din ve tanrı konularındaki içeriklere de bilimsel ve objektif olarak yaklaşmakta, modern bilimin elinde var olan verileri mümkün olduğunca sunmaktadır.

Evrim Ağacı bünyesinde ateizmden teizme kadar uzanan bir dinî perspektifte koordinatörler, yöneticiler ve üyeler bulunmaktadır. Evrim Ağacı bugüne kadar bu kişilerin hepsine eşit mesafede durmuş ve hepsine saygıyla yaklaşmıştır.

Michael Behe ve Akıllı Tasarım

Akıllı Tasarım odaklı paylaşımlar yapan dinî bir YouTube sayfası, 22 Nisan 2013'te Evrim Ağacı'nın biyokimya profesörü ve Akıllı Tasarım'ın en önde gelen savunucularından olan Michael Behe'nin görüşlerinin yıldan yıla değişimini ve Evrim Ağacı'nın yazılarında kullandığı kaynakları çarpıttığını iddia eden bir video yayınlamıştır[75]. Evrim karşıtı ve din destekçisi birçok oluşumun sadece birkaç saat içerisinde videoyu çok farklı kanallar üzerinden paylaşması ile konu kısa sürede bir Evrim Ağacı karalama, yıpratma ve bitirme kampanyasına dönüşmüştür. Video sahibi, ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu yönetimi, Aykut Kence, Meral Kence, ESEB gibi kişi ve kurumlar başta olmak üzere Evrim Ağacı ile Çağrı Mert Bakırcı'nın ilişki ve irtibat içerisinde olduğu herkese özel e-postalar göndererek bu kişi ve kurumların Evrim Ağacı ile ilişkisini sonlandırmaya davet etmiştir.

Evrim Ağacı, kısa bir sürede videoyu parça parça ele alan ve her bir kısmını tüm detaylarıyla ele alan bir açıklama yazısı yayınlamıştır[76]. Açıklamada video içerisindeki iddiaların neredeyse tamamının temelsiz, abartılmış, ispatsız ve çarpıtılmış olduğu kaynaklarıyla birlikte gösterilmiş ve ispatlanmıştır. Video içeriğinde bolca yanıltıcı unsur bulunduğu, şahsın kastî olarak algı yönetimi yaptığı, İngilizceye hakim olmadığı ve doğru kaynakları göstermediği net bir şekilde ve örnekleriyle birlikte izah edilmiştir. ESEB, şahıstan aldığı e-posta sonucunda konu hakkında bir inceleme başlatmıştır. İnceleme sonucunda, Evrim Ağacı'nın içeriklerinde herhangi bir sorun olmadığı ve hemen hemen tüm içeriklerinin kaliteli olduğu tescillenmiştir.

2015 yılında Bakırcı ile irtibata geçen YouTube sayfası, konu ile ilgili özür dileyerek orijinal videoyu yayından kaldırmıştır. Evrim Ağacı, bu tip sorunların tekrar yaşanmaması için daha net bir yazar-okur iletişim ağı kurmuş ve yazılarının sonunda çeviriler ile derlemeler arasındaki farkı netleştirecek etiketler kullanmaya başlamıştır.

Siyaset ve Aktivizm

Evrim Ağacı bugüne kadar hem siyasi olmadığı, hem de siyasi olduğu için eleştiriler almıştır. Evrim Ağacı'nı siyasi olmadığı için eleştiren gruplar, bilim ile siyasetin birbirinden ayrılamaz olduğunu, siyasetin bilimin icrasını etkilediğini ileri sürmüşler ve Evrim Ağacı'nı siyasi aktivizme davet etmişlerdir. Evrim Ağacı'nı siyasi olduğu için eleştiren gruplarsa, içeriklerin bazılarında bulunan siyasi göndermeleri, eleştirileri, Evrim Ağacı'nın geleneksel olarak oy kullanmaya davet mesajlarını örnek göstererek siyasetin bilime karıştırılmaması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.

Evrim Ağacı, siyasî partilerden taraf olmamak kaydıyla, siyaseti bir bilim olarak ele alabilmekte ve değerlendirebilmektedir. Siyasetin tarihsel ve bilimsel önemine değinen içerikler paylaşmakla birlikte, seküler, halk-odaklı, dürüst, demokratik ve bilimsel bir siyaset anlayışını açıkça desteklemektedir. Bu nedenle insanları seçimlerde oy kullanmak gibi demokratik haklarını icra etmeye düzenli olarak davet ettiği gibi, çeşitli imza kampanyalarını[77] da hayata geçirmiştir. Ayrıca bu tip siyaseti desteklemek adına 1. Bilim, Özgür Düşünce ve Sekülerizm başlıklı etkinliğe liderlik etmiştir[78].

Evrim Ağacı bünyesinde sol düşünceden sağ düşünceye kadar uzanan bir siyasi perspektifte koordinatörler, yöneticiler ve üyeler bulunmaktadır. Evrim Ağacı bugüne kadar bu kişilerin hepsine eşit mesafede durmuş ve hepsine saygıyla yaklaşmıştır.

Vejetaryenlik ve Veganizm

Evrim Ağacı'nın vejetaryenlik ve veganizm ile ilgili tutumu vegan organizasyonlar tarafından eleştirilmiştir[79][80][81].

Evrim Ağacı'nın vejetaryenlik ve veganizm de dahil olmak üzere beslenme ve diyet tiplerine bakış açısı bilimsel perspektiflidir[82]. Evrimsel biyoloji ve beslenme biliminden gelen veriler ışığında, hepçil (omnivor) bir diyeti desteklemektedirler[73]. Genel olarak, ilkeleri çerçevesinde bilimle ilgili konularda fanatizm ve militanizm karşıtı oldukları için, söz konusu organizasyonların yaklaşım tarzlarını eleştirmekte ve hatalı bulmaktadırlar.

Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar

Evrim Ağacı'nın Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) savunusu çeşitli kaynaklarca eleştirilmiş veya sorgulanmıştır[83]. GDO ile ilgili genellikle gelen en kritik eleştiri, GDO'ların uzun dönem etkileriyle ilgili bilinmezlikleri ve büyük firmaların GDO araştırmalarına müdahalesiyle ilgilidir[84].

Evrim Ağacı, GDO araştırmalarının tamamını desteklemekte ve ABD'nin Besin ve İlaç Başkanlığının (FDA) belirlediği standartlar çerçevesinde piyasaya sürülmesinde herhangi bir sakınca görmemektedir. GDO'ların şu ana dek bilinen bir zararı olmadığını ve sözde zararlarına dair genelgeçer bir şekilde bilim camiasını ikna etmeye yetecek kadar bilimsel bulgunun üretilemediğini, üretilen bulgularınsa tarafsız araştırmacılar tarafından tekrarlanamadığını ileri sürmektedir[85]. GDO'ların uzun dönem etkilerine odaklanılmasının nedeni, kısa dönem etkilerinde hiçbir dikkate değer zarara rastlanamadığı gibi, çok sayıda faydasının tekrar deneyleri ve meta-analizler çerçevesinde tespit edilmiş olmasıdır[86]. Bu açıdan bakıldığında cep telefonları, yüksek hızlı trenler, bilgisayarlar gibi sayısız teknolojinin uzun dönem etkilerinin henüz bilinmediği görülecektir. Bu bakımlardan, bilimsel tarafsızlık ilkeleri çerçevesinde GDO'ların zararlı olduğunu varsaymak için herhangi bir neden bulunmamaktadır. Evrim Ağacı, mantıklı çerçevelerde besinlerin GDO'lu olarak işaretlenmesini ve halkın kendi tercihini yapmasını savunmaktadır.

Evrim Ağacı'nın GDO ile ilgili yaptığı bilgilendirici içerikler, OdaTV[87], Tarım.com.tr[88], Zinde Türkiye[89] gibi ortamlarda kendine yer bulmuştur.

Eşcinsellik

Evrim Ağacı'nın eşcinselliği ve eşcinsel haklarını savunusu kimi çevrelerce eleştirilmiştir.

Evrim Ağacı eşcinselliği doğal bir çeşitlilik (varyasyon) olduğunu ileri sürmekte, psikolojik hastalıkların bir arada toplandığı DSM-5 kataloğunda da alınmadığı gibi, bir hastalık kategorisine almamaktadır[90]. Eşcinsellik evrimsel biyolojinin sunduğu mekanizmalarla kolaylıkla açıklanabilmektedir[91].

Evrim Ağacı'nın konu hakkındaki kapsamlı analiz makalesi, Sendika.org gibi sitelerce de yayınlanmıştır[92].

Kaynakça

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir.
Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz.
  1. ↑ Tarihçe, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  2. ↑ EvrimAgaci.org, Alexa.
  3. ↑ Outreach Fund, European Society for Evolutionary Biology.
  4. ↑ Evrim Ağacı'nın Çalışmaları, ESEB Tarafından Kaliteli Olarak Onaylandı!, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  5. ↑ Makale Arşivi, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  6. ↑ Fotoğraf Albümleri, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  7. ↑ Soru-Cevaplar, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  8. ↑ Video Albümleri, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  9. ↑ Bilim Sözlüğü, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  10. ↑ Evrim Ağacı'nın İlk Kitabı: "Evrim Kuramı ve Mekanizmaları", Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  11. ↑ Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, D&R.
  12. ↑ Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, Pandora.
  13. ↑ Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, KitapYurdu.
  14. ↑ Evrim Kuramı ve Mekanizmaları, idefix.
  15. 1 2 Herkes Evrim Ağacı’ndan bir dal koparsın diye..., Evrensel Gazetesi.
  16. ↑ Evrimin Mekanizmaları, Cumhuriyet Gazetesi Bilim ve Teknik Eki.
  17. ↑ Evrim Kuramı ve Mekanizmaları 1. Baskı - Sn. Osman Bahadır (Cumhuriyet Gazetesi) Eleştirisi, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  18. ↑ Evrim Ağacı Sorgulaması, T24.
  19. ↑ Gökyüzüne bakın, HaberTürk.
  20. ↑ Bakıcı robotlar hayatımızı değiştirecek, Milliyet Pembenar.
  21. ↑ Evrim Ağacı Etiketi, BirGün.
  22. ↑ Bilim yasak tanımadı, Evrim Okulu mezunlarını verdi, Ulusal Kanal.
  23. ↑ ODTÜ’de Aykut Kence Evrim Konferansı yapıldı, Evrensel Gazetesi.
  24. ↑ Kanseri mutant virüslerle yenmek… (Evrim Ağacı), Sendika.org.
  25. ↑ Türkiye’de bilim okuryazarlığı üzerine genel bir değerlendirme (Evrim Ağacı), Sendika.org.
  26. ↑ Mars'a gitsek ne olur gitmesek ne olur diyenlere cevap, OdaTV.
  27. ↑ 4 Eşit Parçaya Bölünerek Dağıtılan Toplam İnsan Nüfusunun Yeryüzünde Kapladığı İnanması Güç Alan, Webtekno.
  28. ↑ RÖPORTAJ | ÇMB (Evrim Ağacı): Halka bilim taşımak, siyaseti etkilemek demektir, Gazete Manifesto.
  29. ↑ Evrim Teorisiyle İlgili Doğru Zannedilen 14 Yanlış Bilgi, Onedio
  30. ↑ Türkiye'de bilim okuryazarlığı üzerine genel bir değerlendirme (Evrim Ağacı), Politeknik
  31. ↑ Bütün Mavi Gözlü İnsanlar Karadenizli Bir Ortak Atayı Paylaşıyor!, Bundle
  32. ↑ Röportaj: Evrim Ağacı, Haber Eylül: Dokuz Eylül Üniversitesi İnternet Gazetesi.
  33. ↑ Yaşam-Eğitim|| Evrim Eğitimine Evet! (Evrim Ağacı) – "Evrim'in ışığı olmadan, Biyoloji'de hiçbir şeyin anlamı yoktur." T. Dobzhansky, Dağ Medya.
  34. ↑ Evrim ve Türkiye'de Evrimi Savunmak - Söyleşi, Muhalefet.
  35. ↑ Evrim Ağacı - Mynet, Mynet.
  36. ↑ Evrim Ağacı - Ekşi Sözlük, Ekşi Sözlük.
  37. ↑ Evrim Ağacı - Uludağ Sözlük, Uludağ Sözlük.
  38. ↑ Hayat TV - Evrim Ağacı Yayınları, YouTube Hayat TV.
  39. ↑ Evrim Ağacı Bilim Seminerleri başlıyor, Genç Gazete.
  40. ↑ Evrim Ağacı’ndan BirGün okurlarına Merhaba!, BirGün.
  41. ↑ Bilim ve Gelecek: İsyan kontrolünde kullanılan silahlar, Bilim ve Gelecek.
  42. ↑ Türkiye’de Bir İlk: Uluslararası Evrimsel Biyoloji Öğrenci Kongresi, Bilimsol.
  43. ↑ Düşünbil Sayı 26-27, Düşünbil.
  44. ↑ Temiz Suya Mı İhtiyacınız Var?, Evrensel Gazetesi.
  45. ↑ Türkiye Evrimle Tanışıyor: İZMİR-3 (Evrensel Gazetesi Küpürü), Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  46. ↑ İnsan Türü ve Gerçekleri Reddetme Becerisi, Genç Hayat Dergisi.
  47. ↑ Uzay Sonlu Mudur Yoksa Sonsuz Mudur, Genç Hayat Dergisi.
  48. ↑ ALS MNH Derneğine bir destek de Evrim Ağacı grubundan geldi., Turkals.
  49. ↑ Indiegogo ALS MNH Derneği Bağış Kampanyası, Indiegogo ALS MNH Derneği Bağış Kampanyası.
  50. ↑ Evrim Ağacı - SESİNİZ OLSUN Sosyal Sorumluluk Projesi., Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  51. ↑ Bülent Keskin Doktora Tezi: Biyoloji Öğretmen Adaylarının Evrimle İlgili Kavram Yanılgılarının ve Biyolojik Evrim Konusunu İçeren Web Sitelerinin İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi.
  52. ↑ Evrim Ağacı Ekibiyle Bilim Anlatıcılığı ve Çevirmenliği, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  53. ↑ Evrim Ağacı Tavsiye Sayfalar, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  54. ↑ Uzayın Keşfi Konulu Röportajımız: (Evrim Ağacı), Kozmik Anafor.
  55. ↑ Bölüm 24: Evrim Kazanı, Bilim Kazanı.
  56. ↑ Bilimkurgu Kulübü, Evrim Ağacı’nın Sorularını Yanıtladı, Bilimkurgu Kulübü.
  57. ↑ Evrim halen devam ediyorsa neden dünyada hala maymunlar var?, FelisAgnosticus.
  58. ↑ Evrim Ağacı Akademik/Popüler Okuma Grubu, Goodreads.
  59. ↑ Evrim Ağacı, SlideShare.
  60. ↑ Evrim Ağacı YouTube Kanalı, YouTube.
  61. ↑ Evrim Ağacı Makale Arşivi Epub Olarak Yayınlandı, Mokum Place.
  62. ↑ Evrim Ağacı'na Yönelik Karalama Kampanyası İle İlgili Açıklama", Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  63. ↑ Yayın ve Yönetim Politikası", Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  64. ↑ Evrim Ağacı Ailesi ve İletişim Kanalları", Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  65. ↑ Neden Evrim Ağacı?, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  66. ↑ Yaşam Görüşü, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  67. ↑ On the Origin of Species, 1st Edition, Wikisource.
  68. ↑ Logomuz, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  69. ↑ Neden Evrim Ağacı?, Fulda's Blog
  70. ↑ İlkelerimiz, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  71. ↑ Bursalılar Evrim Ağacı'yla buluştu, Evrim'i tartıştı, Halk Evleri.
  72. ↑ Biz Kimiz?, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  73. 1 2 Evrim Ağacı Başlığı, EkşiSözlük.
  74. ↑ Evren ve Doğa Mükemmel Midir? Bir Evrim Ağacı Makalesi Eleştirisi, Bilinti Blogspot.
  75. ↑ Michael Behe Natüralist Evrimi Kabul Etti Mi? (Evrim Ağacı Sahtekarlığı), YouTube.
  76. ↑ Evrim Ağacı'na Yönelik Karalama Kampanyası İle İlgili Açıklama, Evrim Ağacı resmî internet sitesi.
  77. ↑ Evrim Eğitimine Evet! (Evrim Ağacı), İmzala.
  78. ↑ Bilim, Özgür Düşünce ve Sekülerizm Konferansı, ErhanKılıç.org.
  79. ↑ Evrim Ağacı'nda bilim adı altında hayvan düşmanlığı! - Erdal Ergüler, VeHaber.
  80. ↑ Veganlar gerçekten naveganlığa dönüyor mu?, Abolisyonist Vegan Hareketi.
  81. ↑ Doğadan ve doğaldan yana: Gaia Dergi, KaosGL.
  82. ↑ İnsanların Beslenme Alışkanlıkları, Vejetaryenlik, Etçillik, Obezite ve Evrim, DonanımHaber.
  83. ↑ Evrim Ağacı ve GDO, EkşiSözlük.
  84. ↑ Monsanto’nun Bilim Dünyasına Müdahalesi: Seralini Araştırması Yayından Kaldırıldı, Ayşe Bereket.
  85. ↑ GDO Nedir? Düşünüldüğü kadar zararlı mıdır?, Kızlar Soruyor.
  86. ↑ GDOlu ürünlerin sonu açlık demektir – ZMO İstanbul Şb. Başkanı Ahmet Atalık ile Video Röportaj, Politeknik.
  87. ↑ GDO hakkında bildiğimiz her şey yanlış mı, OdaTV.
  88. ↑ GİMDES GDO Hakkında Ne Diyor?, Tarım.com.tr.
  89. ↑ Zinde Türkiye GDO yazı dizisi, Zinde Türkiye.
  90. ↑ Eşcinsellik ve Evrim, LGBTİ Haber.
  91. ↑ Evrim, eşcinselliği açıklayabiliyor mu?, Özgür Düşünce Hareketi.
  92. ↑ Eşcinsellik ve Evrim – Çağrı Mert Bakıcı (Evrim Ağacı), Sendika.org.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/12/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.