Güvenli Bölge (Suriye)

Güvenli Bölge, Türkiye hükûmeti tarafından Suriye'nin kuzeyinde Afrin kantonu ile Kobani kantonu arasında oluşturulması planlanan, IŞİD, YPG ve Suriye rejimi güçlerinden sivillerin güvenliği dolayısıyla tamamen temizlenmesi hedeflenen bölgedir. Türkiye 24 Ağustos 2016 tarihinde Fırat Kalkanı Harekatı adı altında bahsi geçen bölgede kontrolu sağlamaya yönelik operasyon başlatmıştır.

Arka plan

Güvenli bölgeler zaman zaman iç savaşlarda uygulanmaya konulmuş planlardır. Körfez Savaşından sonra, koalisyon güçleri Irak'ta 36. paralelin kuzeyini ve 32. paralelin güneyini uçuşa yasak bölge ilan etmiştir. Burada amaç, Irak'taki Baas rejiminin kuzeydeki Kürtler ve güneydeki Şiilere karşı saldırı gerçekleştirmesini önlemek olmuştur. NATO, Bosna Savaşı sırasında 'güvenli bölge' oluşturma kararı almış ve 16 Nisan 1993’de çıkardığı 819 sayılı karar ile Srebrenica’yı, 6 Mayıs 1993’de çıkardığı 824 sayılı karar ile de Jepa, Tuzla, Saraybosna, Gorajde ve Bihaç’ı 'güvenli bölge' ilan etmiştir. Böylece Sırp güçlerinin, Bosnalı Müslümanlara saldırması engellenmeye çalışılmıştır. Irak Savaşı sırasında, ABD öncülüğündeki koalisyon Bağdat şehrinin içerisinde 'Yeşil Bölge' isimli bir güvenli bölge oluşturmuş ve Bağdat'ın şiddet dolu atmosferinden, koalisyon askerlerini korumuştur.

Irak'ta Saddam döneminde (1991-2003) uygulanmış uçuşa yasak bölge

Türkiye ve Suriye muhalefeti 2013 yılının başlarından beri Suriye'de 'uçuşa yasak bölge' uygulanmasını önermişlerdir.^[1] Ancak, ABD başta olmak üzere Batı dünyası bu plana sıcak bakmamışlardır.^[2] IŞİD'in ilerlemesinden sonra da Türkiye ile ABD arasında bir takım görüşmeler olmuş, ABD güvenli bölge için olumlu sinyaller verse de, uçuşa yasak bölge planına soğuk bakmıştır.^[3]

Suriye'nin kuzey bölgeleri, Suriye İç Savaşı dolayısıyla Türkiye'ye göç eden yaklaşık iki milyon mültecinin göç yolu olmuştur.^[4]^[5] Kuzey Suriye'nin büyük bölümünü IŞİD'in ele geçirdiği süre zarfında Kürt ve Şiiler başta olmak üzere Hıristiyanlar da Türkiye'ye kaçmak zorunda almışlardır.^[6] Türkiye'ye doğru yaşanan büyük göç dalgaları bir süre sonra hem Türkiye'yi hem de Avrupa ülkelerini tehdit eder hale gelmeye başlamıştır.^[7]^[8]

Güvenli bölge görüşmeleri

Suriye'de oluşturulması planlanan güvenli bölgenin tam olarak nasıl ve ne zaman uygulanacağı henüz karara bağlanmamıştır. Güvenli bölge oluşturulması konusunda Türkiye ile ABD arasında görüşmeler devam etmektedir. Güvenli bölgenin uygulanması konusunda en büyük engel olarak ABD ile Türkiye arasındaki görüş ayrılıkları gösterilmektedir. Türkiye, Suriye'de Beşşar Esed'in bir an önce gitmesi taraftarıdır ve IŞİD, El Nusra Cephesi ve PYD dışındaki Suriye muhalefetinin çok büyük bir bölümünü desteklemektedir. ABD ise Esed'in gitmesi gibi bir önceliklerinin olmadığını belirtmiş ve esas amaçlarını IŞİD ile mücadele olarak tanımlamıştır.^[9] Bu görüş ayrılığı da Türkiye'nin bir an önce kurulmasını istediği 'güvenli bölge' konusunda ABD'nin isteksiz davranmasına yol açmıştır.^[10]

Güvenli bölgenin nasıl uygulanacağı da ABD ile Türkiye arasında görüş ayrılıklarına neden olmuştur.^[11] Türkiye, güvenli bölgenin uçuşa yasak bölgeyi de içermesi gerektiğini istemiştir.^[12] Bununla birlikte Türkiye'deki Suriyeli mültecilerin bir bölümünün buradaki güvenli bölgeye kaydırılması fikrini dile getirmiştir.^[13] Bununla beraber Türkmen savaşçılar, İslami Cephe ve Şam Cephesi gibi grupların bölgede denetimi sağlaması görüşünü dile getirmiştir. Türkiye ayrıca sadece IŞİD'in değil, aynı zamanda bölgeye girecek olan YPG ve Suriye Ordusu güçlerinin de vurulabileceğini dile getirmiştir.^[14] ABD ise, uçuşa yasak bölge planına baştan beri soğuk bakmıştır. Bunun en büyük nedeni bölgedeki radikal güçlerin Suriye Ordusu tarafından da hedef alınmasıdır. Suriye Ordusu'nun engelleneceği bir ortamda 'terörle mücadele' ABD için daha zor bir konuma gelecektir. ABD, güvenli bölgelerde hangi güçlerin aktif olacağı konusunda da endişelidir. ABD'ye göre Kuzey Suriye'de pek çok radikal İslamcı grup faaliyet göstermektedir ve bu güvenli bölgenin radikal gruplar için bir avantaj olabileceğinden korkmaktadır. ABD, Suriye'de IŞİD'e karşı en büyük müttefiki olarak adlandırılan YPG'nin güvenli bölgeden dışlanmasına da soğuk bakmaktadır.^[15]

Suriye'de oluşturulması planlanan Kobani (pembe) ve Afrin (açık mavi) arasındaki güvenli bölge

Güvenli bölgenin isimlendirilmesi

Türkiye, IŞİD, rejim ve YPG'den temizlenmiş bölge olarak adlandırma yaparken, ABD güvenli bölge konusunda bir anlaşma yapmadıklarını açıklamış, planı güvenli bölge diye adlandırmaktan ziyade sadece 'IŞİD'den temizlenmiş bölge' terimini kullanmıştır.^[16]

Tepkiler

İç tepkiler

Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed, planın 'Erdoğan ve Davutoğlu'nun, Suriye'deki önceki hayallerinin çöküşü ardından son hayalleri olduğunu' ifade ederek güvenli bölge planını eleştirdi.^[17]
Suriye'deki önde gelen muhalif gruplardan Ahraruş Şam, yazılı bir açıklama ile 'Türkiye’nin, Suriye’nin kuzeyindeki güvenli bölge oluşturma ilanını Suriye halkının maslahatlarının yararına olarak görmektedir' diyerek güvenli bölge planını destekledi.^[18]
Suriye Türkmen Meclisi Başkanı Abdurrahman Mustafa, 'Bahsedilen bölge Türkmen bölgesi olduğu için bizim için çok önemli. Güvenli bölge hem Suriye halkı için hem oradaki Türkmenler için hem de Türkiye için çok önemlidir' diyerek güvenli bölgenin bir an önce hayata geçirilmesi gerektiğini ifade etti.^[19]

Dış tepkiler

Türkiye Başbakanı Ahmet Davutoğlu, 'Son 4 yıldır, hep beraber dünya liderlerine Suriye içerisinde güvenli bölgeye ihtiyaç olduğu konusunda ikna etmeye çalışıyoruz. Mültecileri kendi evlerinde kalabilecekleri bu kadar çok sayıda göçmenin olmayacağı bir çözüm öneriyoruz' diyerek güvenli bölge çağrısını bir kez daha yineledi.^[20]
Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mark Toner, Türkiye ile 'güvenli bölge' konusunda bir anlaşma olmadığını ve önceliklerinin IŞİD'i bölgeden çıkarmak olduğunu belirtti.^[21]
Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, 'Beşşar Esed'in ya da IŞİD'in Suriyelilere zarar veremeyecekleri güvenli bir bölgenin oluşturulabilmesi için Birleşmiş Milletler elçisi ile beraber çalışma yürütüyoruz' diyerek sivillerin güvenliği için bir güvenli bölge tezini desteklediklerini ifade etti.^[22]
Birleşik Krallık Başbakanı David Cameron, güvenli bölge konusunu değerlendireceklerini belirtti ve güvenli bölgenin güvenli olduğundan emin olmaları gerektiğini ifade etti. ABD, Türkiye ve Birleşik Krallık kuvvetleri ile güvenli bölgenin güvenliğinin sağlanabileceğini ifade eden Cameron, 'Güvenli bölge fikri, kesinlikle doğru bir fikirdir' dedi.^[23]
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Aleksandır Lukaşeviç, Suriye'de tampon bölge oluşturulmasına ancak Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin karar verebileceğini söyledi.^[24]
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Emir Abdullahiyan, 'Suriye topraklarında güvenli bölge oluşturulmasını, bu ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliğinin ihlali olarak görüyoruz. Soruna uluslararası hukukun çiğnenmeyeceği bir çözüm yolu bulunmalı' diyerek İran'ın güvenli bölgeye karşı olduğu belirtti.
Irak Kürdistanı Hükümeti Sözcüsü Sefin Dizayi, 'Böyle bir alan tıpkı bizde 1992'de olduğu gibi ve yerinden edilmiş insanların geri dönüşünü sağlayan güvenli bölge gibi uluslararası destekle kurulursa daha iyi işlev görebilir' diyerek güvenli bölgeye desteğini ifade etti.^[25]
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, 'NATO bu çabaların bir parçası değil. İkili olarak Türkiye ve ABD arasındaki görüşmelerin konusu' diyerek NATO'nun güvenli bölge ile ilgilenmediğini belirtti.^[26]

Kaynakça

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/20/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.