Gazanfer Ağa Medresesi

Ali Saim Ülgen Arşivi'nden Gazenfer Ağa Medresesi

Gazanfer Ağa Medresesi, III. Mehmed'in Macar asıllı kapıağalarından Gazenfer Ağa'nın (ö.1602/03) yaptırdığı medresedir. İstanbul Fatih'de bulunan Atatürk Bulvarı ve Kovacılar Caddesi'nin Eminönü'ne inen yolunun sol kenarında kalmaktadır. Bozdoğan Kemeri'nin de dibinde kalmakla beraber etrafında Unkapanı ve İstanbul Manifaturacılar Çarşısı (İMÇ) bulunmaktadır. Medresenin inşa tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Vakfiyesi ise 1595/96'da düzenlenmiştir. Bazı kaynaklarda mimarının Davud Ağa olduğu yönünde görüşler vardır. Medrese dönemin bir külliye içinde yer almayan bağımsız kurumlarındandır.

Tarihi ve özellikleri

Çeşitli dönemlerde çıkan yangınlarda büyük zarar görmesine rağmen defalarca restore edilmiştir. Özellikle 1782 yılında çıkan yangında harap hale gelmiş, ardından da tekrar tamir edilmiştir. Bazı tarihlerdeki medrese kayıt listelerine bakıldığında medrese kapasitesinin yirmi beş ile otuz öğrenci arasında değiştiği gözlemlenmektedir.^[1] 1914 tarihli bir raporda medresenin henüz yeni tamir olmuş on dört odasının bulunduğu ve odaların ikişer kişi aldığı yazmaktadır. Bu rapordan medresenin 1908 tarihli yangında hasar gördüğü de anlaşılmaktadır. Medresenin Kovacılar Caddesi'ne bakan kısmından küçük bir avluya girilmektedir. Avlunun sağ tarafında ise Gazanfer Ağa'nın ongen^[2] (TDVİA: onikigen) planlı ve kubbeli olan bir türbesi bulunmaktadır. Avlunun ve bulvarın sol köşesinde ise bir sebil bulunmaktadır. Aynı zamanda avlunun içerisinde en eskisi 1616 tarihli olmak üzere on adet kabirden meydana gelen bir hazire vardır. Ön avludan geçilerek gelinen medrese kısmı ise önemli mimari özelliklere sahiptir. Bu kısımda derslikler sıralanmıştır. Girişin tam karşısında ise kubbe ile örtülü olan kare planlı mescid-dershane yer alır. Medrese planında on beş hücre bulunmasına rağmen vakfiyesinde on yedi hücre yazmaktadır.^[3]

Medrese 1942 yılında Atatürk Bulvarı'nın açılmasıyla önemli bir konuma ulaşmıştır fakat yanında Bozdoğan Kemeri'nin bulunmasından ötürü rutubetli bir yapısı da vardır. Medrese 1943-1944 arasında restore edilerek 1945 yılında Belediye Müzesi'ne dönüşmüştür. 1989'da da İstanbul Büyükşehir Karikatür ve Mizah Müzesi'ne çevrilmiştir.^[4]

Kaynakça

1. Bkz. 23 Temmuz 1869 tarihli medreseler listesi ve 2 Eylül 1914 tarihli rapor.
2. (Türkçe) Gazenfer Ağa Medresesi (Ana Yayıncılık bas.). AnaBritannica - 9. Cilt. s. 326. 
3. "Gazenfer Ağa Külliyesi". TDV İslam Ansiklopedisi. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c13/c130237.pdf. 
4. "Karikatür ve Mizah Müzesi". Atatürk Kitaplığı. http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi/index.php?dil=tr&p=3&ID=3.