Giacomo Matteotti
Giacomo Matteotti (d. 22 Mayıs 1885, Fratta Polesine - ö. 10 Haziran 1924, Roma, İtalya), İtalyan Sosyalist Partisi'nin önderi. Faşistlerce öldürülmesi uluslararası alanda büyük tepki yaratmış ve Mussolini rejiminde geçici bir sarsıntıya yol açmıştır.
Bologna Üniversitesi Hukuk Okulu'nu bitirdikten sonra avukatlığa başladı. Aynı dönemde İtalyan Sosyalist Partisi'ne (PSI) katıldı. İlk kez 1919'da girdiği Millet Meclisi'ne 1921'de ve 1924'te yeniden seçildi. 1924'te PSI'nin genel sekreterliğine getirildi. Bu arada iktidarı ele geçiren Mussolini solculara karşı terör eylemlerine girişmişti. Matteotti 30 Mayıs 1924'te mecliste yaptığı konuşmada Faşist Parti'ye ağır suçlamalar yöneltti. Bundan yaklaşık iki hafta sonra Roma'da altı kişiden oluşan bir faşist manga tarafından kaçırılarak öldürüldü. Cesedi kentin dışında, Riano Flamino yakınlarında gömüldü.
Matteotti cinayeti faşist yönelime karşı yoğun bir tepki doğurdu. Muhalefet milletvekilleri cinayeti protesto etmek ve Mussolini'nin devrilmesini sağlayacak bir siyasal bunalım yaratmak amacıyla "Aventineus ayrılığı" olarak bilinen eylemi düzenleyerek meclisten çekildiler. Ama parlamenter güçler, kamuoyundaki tepkileri canlı tutmayı ve kararlı eylemlere girişmeyi başaramadılar. Cinayet suçundan tutuklanan iki sanık uzun süren adli bir soruşturmanın sonucunda serbest bırakıldı.
Kamuoyunun desteğini çekmesi karşısında başlangıçta şaşkılığa uğrayan Mussolini, çok geçmeden saldırıya geçmeye karar verdi. 3 Ocak 1925'te mecliste yaptığı konuşmada, Faşist Parti'nin lideri sıfatıyla cinayetin bütün sorumluluğunu üstlendiğini açıklayarak karşıtlarını cinayet suçlamasıyla hakkında dava açmaya çağırdı. Ama muhalefet bunu yapacak güçte olmadığından söz konusu dava hiçbir zaman açılmadı.
Matteotti Bunalımı İtalyan faşizminin tarihinde dönüm noktası oldu. Mussolini olaydan sonra meclisi bir yana bırakarak totaliter bir devlet yapısı oluşturmak üzere harekete geçti. Bu doğrultuda muhalif basın susturuldu, faşist olmayan bakanlar hükümetten çıkarıldı ve gizli bir polis örgütü kuruldu.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan demokratik yönetimin Matteotti cinayetiyle ilgili olarak açtığı yeni soruşturmanın sonucunda, o sırada hala hayatta olan üç katil yakalanarak 30 yıl hapse mahkum oldu.[1]