Hawaii (ada)
Hawaii Adası mokupuni o Hawai‘i | |
---|---|
Coğrafya | |
Koordinatlar | 19°34′K 155°30′B |
Takımadası | Hawaii Takımadaları |
Denizi | Büyük Okyanus |
İklim | Tropik iklimi |
Yüz ölçümü | 10,432.5 km2 |
Siyasi | |
Adadaki ülke(ler) | |
Demografi | |
Nüfus | 185,079 (2010) |
Nüfus yoğunluğu | 119.14 kişi/km2 |
'Hawaii Adası veya Hawaii Büyük Adası (İngilizce: The Big Island, Hawai‘i; Hawaii dili: mokupuni o Hawai‘i Büyük Okyanus kuzeyinde bulunan volkanik Hawaii Takımadaları'nın en büyüğü ve en güneydoğuda bulunanıdır.
Coğrafya
Hawaii Adası Hawaii Takımadalarının en güneydoğuda olanıdır. Adanın güneyinde merkezi Büyük Okyanus'de bulunan 11 atol ve çok düşük rakımlı mercan resiflerinden oluşan "Lines Adaları" vardır. Adanın kuzeyinde "Alanuihah Boğazı" ile ayrılmış olan Maui Adası yer almaktadır. Bu adada bulunan Haleakal Yanardağı Hawaii Adası'ndan görülebilmektedir.
Hawaii Büyük Adası 10,430 km² yüzölçümü ile diğer Hawaii Takımadaları'nın tümünün alanından daha büyüktür ve ABD'nin en büyük adasıdır. Hawaii Büyük Adası tüm Hawai Takımadalarının yüzölçümün yaklaşık %62'sini kapsamaktadır. Adanin en büyük genişliği 150 km'dir. Ada ve eyalet aynı ismi taşıdığı için anlam ayrımı sağlamak için adaya "Büyük Ada" (Big Island) adı verilmektedir.
Jeoloji
Hawaii Adası jeolojik olarak 7 değişik "kalkan tipi" yanardağdan oluşmuştur. Bunlar değişik zzamanalarda faaliyet göstermişlerdir. Bunlar en yaşlısından en gencine göre, şöyle sıralanabilir:
- Kohala — Ada'nın Kuzeybatısında. Faal olmayıp sönmüş.
- Mauna Kea Dağı — 4205 m rakımı ile Hawaii'nin en yüksek zirvesi. Tropiklerde olmasında rağmen kışın zirvesi karla kaplı. Faaliyeti geçici durmuş ve "uykuda" olduğu kabul edilmekte.
- Hualalai — Batıda. Kailüa-Kona bölgesinde bulunmakta. Aktif ama günümüzden faaiyet göstermemekte (uykuda olup olmadığı bilinmemekte )
- Mauna Loa Dağı — Adanın güneyini kapsamakta. Aktif. Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı içinde
- Kilauea Dağı— Mauna Lua Dağı'nın kuzeyinde. Aktif. 1983'den beri devamlı püskürme göstermekte. 1903-2002 döneminde püskürtüğü lavlarla adanın alanını 2,2 km² daha genişlemiştir. "Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı" içinde
Muano Lua Dağı üzerinde yapılan jeolojik araştırmalara göre bu dağın güney ve batı yamaclari altında daha genç olan Muano Lua Dağı püskürtüleri tarafından üzerileri lavla kaplanmis olan iki çok eski yanardağ da bulunmaktadır ve bunlara "Ninole" ve "Kulanı" adı verilmiştir. Günümüzde jeologlar bunları Muano Lua Dağı'nın diğer bacaları olarak görmektedirler. Diğer taraftan adanın yakınlarında denizaltında daha su yüzeyine çıkmayan "Mahukona" adı verilen bir diğer yanardağı da bulunmaktadır.
Adanın 29 km güneydoğusundan "Lö'ihi" adı verilen bir denizaltı yanardağı bulunmaktadır. Günümüzde bu yanardağı deniz yüzeyinden 975 m altındadır. Fakat volkanolojistlere göre bu yanardağ uzun gelecekte deniz yüzzeyine çıkacak ve Kılauaea Yanardağı yanında daha yüksek bir yanardağ olacaktır.
Yerel idare
Ada ABD'nin bir eyaleti olan Hawai eyaletinde bulunmaktadır. 2010 Nüfus Sayımı itibariyle Hawaii Adası'nın nüfusu 185,079 kişidir ve nüfus yoğunluğu 119.14 kişi/km² olur. Adanın tümü Hawai Kontluğu (county) ıindedir. Hawai Kontluğu ABD'de eyalet ismi ile kontluk isminin aynı olduğu 7 kontluktan biridir.[1] Hawai Kontluk merkez şehri adanın en büyük şehri olan Hilo'dur. Hawaii Kontluğu içinde hiçbir ayrı şehir olma belgeli olan şehir bulunmamaktadır. Hawaii Kontluğu yerel idaresi tek bir "belediye reisi-konsey" şekilli yerel idare tarafından yöneltilmektedir.
Ekonomi
Hawaii Adası'nın ana ekonomik geçinmesi beyaz Avrupalılarin adaya gelmesinden itibaren bir yüzyıldan daha uzun bir zaman şeker kamış tarımına; bundan ham şeker üretimine ve bunun ihrac edilmesine bağlı olmuştur. Fakat 20. yüzyılın ortasında bu ekonomik faaliyet gittikçe gerilemiş ve 1996'da son şeker kamışı ekimi yapılmıştır.
Günümüzde Hawaii Adası'ndaki ana ekonomi faaliyet turizmdir. Turizm adanın Kuzey Kona ve Güney Kohaal sahillerinde çok gelişmiştir. Adada bulunan Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı çok sayıda ziyaretçi çekmektedir. Bunda 1983'den itiberen devamlı faaliyette bulunan lava akıntıları denize varan Kılauea Dağı çok önemli rol oynamaktadı.
Adanın tarımı daha yaygın tarımsal bitki türü yetiştirmeye dayanmaya başlamıştır. Yeni makademya fıstığı, papaya, çiçekçilik ve kahve plantasyonları kurulmuştur. Adada çiçekçilik, özellikle tropik ekzotik çiçekcilik, çok önemli bir tarım sektörü olmuştur. Adada yetiştirilen orkide çiçekleri ABD ana karasında çok tutulmaktadır. Hawaii Adası, adada bulunan orkide bahçeleri nedeniyle "Orkide Adası" olarak anılmaya başlanmıştır.
Büyük çiftliklerde yapılan büyük baş hayvancılık ta bu adadaki ekonomik faailyete önemli katkı yapmaktadır.
Görülecek yerler
- Akaka Şelalasi: Adada bulunan yüksek şelalelerden biri.
- Amy B. H. Greenwell Etnobotanik Bahçesi: Adaya endemik olan nadir ve hatta nesli tükeme tehdidi altında olan bitkilerin yetiştirilip sergilenmesi.
- Doğu Hawaiʻi Kültür Merkezi
- Hawaiʻi Tropik Botanık Bahçesi
- Hawaii Yanardağlar Ulusal Parkı aktif yanardağlar olan Kilauea Dağı ve Mauna Loa Dağı
- Huliheʻe Sarayı: Eski Hawaii Krallığı'nın Kailua-Kona'da bulunan kraliyet sarayı
- Hilo'da bulunan "Imiloa Hawaii Astronomi Merkezi"
- Ka Lae Burnu: ABD'nin en güney noktası
- Laupahoehoe Tren Müzesi: Şeker üretimi için kurulmus olan dar hatlı demiryolu müzesi
- Lyman House Anılar Müzesi: Hilo'da
- Manuka Devlet Yol Kenarı Parkı
- Mauna Kea Dağı'nda yüksek irtifada Astronomik Gözlemevleri
- Nani Mau Bahçeleri
- Onizuka uluslararası Astronomi Merkezi
- Onizuka Feza Merkezi: Kona'da Keahole Hava Alanından bulunan Challenger uydusu astronotu Ellison Onizuka anısında müze
- Pasifik Tsunami Müzesi Hilo Körfezi üzerinde
- Pana'ewa Yağmur Ormanı Hayvanat Bahçesi Hilo'da
- Pua Mau Place Arbetaeum Ağaç Bahçesi ve Botanik Bahçesi
- Puʻuhonua o Hōnaunau Ulusal Tarih Parkı
- Rainbow Falls Şelalesi Eyalet Parkı
- Sadie Seymour Botanik Bahçesi
- Umauma Şelalesi
- Hilo'da Hawaii Üniversitesi Botanik Parkı
- World (Dünya) Botanik Bahçeleri
- Waipiʻo Vadisi
Haritalar
- Ulusal Parklar, dağlar ve şehirler
- Hawaii Adası Topoğrafik haritası
Resimler
- Puʻuhonua o Hōnaunau (Sığınma Şehri)
- Sonnenüntergang ın Kona
- Waipiʻo Vadisi'nde Hi'ilawe Şelalesi
- Kap'au'da Hawaii Kralı "I. Kamehameha" anıtı
- Kona'da yetişen kahve
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ↑ Diğerleri Arkansas County, Idaho County, Iowa County, New York County, Oklahoma County ve Utah County
Dış bağlantılar
- Wikivoyage "Big Island (Hawaii)" maddesi (İngilizce)
- MacDonald, G. A. ve A. T. Abbott. (1970). Volcanoes in the Sea. Honolulu:Univ. of Hawaii Press (İngilizce)
- DMOZ Projesi "Hawaii Island" maddesi
|