Hezârfen Ahmed Çelebi
| Hezârfen Ahmed Çelebi | |
|---|---|
| Doğum |
1609 İstanbul |
| Ölüm |
1640 (30-31 yaşlarında) Cezayir |
| Milliyet | Türk |
| Meslek | Bilim insanı |
Hezârfen Ahmed Çelebi[1] (Osmanlı: هزارفنّ أحمد چلبی, 1609 - 1640), 17. yüzyılda Osmanlı'da yaşamış olduğu varsayılan Müslüman Türk bilgini. Kendi geliştirdiği takma kanatlarla berberi fizikçi Abbas Kasım İbn Firnas'tan sonra uçmayı başaran ilk insan olduğu söylense de, kendisi hakkında tek bilgi Seyahatname'de geçmektedir. 1623-1640 yılları arasında saltanat süren Sultan 3. Murad zamanında, uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında, Hezarfen olarak anıldığı söylenmektedir. Hezar, Farsça kökenli bir sözcük olup 1000 anlamına gelir. Hezârfen ise "bin fenli" (bilimli) yani "çok şey bilen" anlamına gelir.[2]
İlk uçma denemelerinde, Leonardo Da Vinci'nin uçma konusundaki çalışmalarında kendinden çok önce bu konuda deneyler yapan 10. yüzyıl Müslüman Türk alimlerinden olan İsmail Cevheri'den ilham aldığı söylenir. Cevheri'nin bulgularını iyice inceleyen ve öğrenen Çelebi'nin, kuşların uçuşunu inceleyerek tarihi uçuşundan önce hazırladığı kanatlarının dayanıklılık derecesini ölçmek için, Okmeydanı'nda deneyler yaptığı varsayılır.
1632 yılında lodoslu bir havada Galata Kulesi'nden kuş kanatlarına benzer bir araç takıp kendini boşluğa bırakan ve uçarak İstanbul Boğazı'nı geçip 3358 m. ötede Üsküdar'da Doğancılar'a indiği varsayılan Hezarfen Ahmed Çelebi, Türk havacılık tarihinin en kayda değer kişilerden birisi olarak görülür. Bu uçuş hakkındaki belgeler şimdiye kadar sadece Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sindeki ifadesinden ibarettir. Evliya Çelebi eserinde şunları yazar: "İptida, Okmeydan'ın minberi üzere, rüzgâr şiddetinden kartal kanatları ile sekiz, dokuz kere havada pervaz ederek talim etmiştir. Badehu Sultan Murad Han Sarayburnu'nda Sinan Paşa Köşkü'nden temaşa ederken, Galata Kulesi'nin taa zirve-i belâsından lodos rüzgârı ile uçarak, Üsküdar'da Doğancılar meydanına inmiştir.Bu olay Osmanlı Devleti'nde ve Avrupa'da büyük yankı buldu ve dönemin padişahı IV. Murad tarafından da beğenildi. Sonra Murad Han, kendisine bir kese altın ihsan ederek: "Bu adam pek havf edilecek (korkulacak) bir ademdir. Her ne murad ederse, elinden geliyor. Böyle kimselerin bekası caiz değil, " diye Gâzir'e (Cezayir) nefyeylemiştir (sürmüştür). Orada merhum oldu.”[3]
Popüler Kültürdeki Yeri
- P.T.T. İdaresinin 17 Ekim 1950 Tarihinde İstanbul’da toplanan Milletlerarası Sivil Havacılık Kongresi için çıkardığı üç hatıra pulundan Zeytuni yeşil-mavi renkli 20 kuruşluk olanın taşıdığı temsili resim, Hezarfen'in Galata Kulesi’nden Üsküdar'a uçuşunu tasvir etmektedir.
- Bir ara TRT Çocuk kanalında Hezarfen Ahmet Çelebi'nin küçüklüğünde yaşadıklarını ve uçuş merakını anlatan Küçük Hezarfen isimli bir çizgi film yayınlanmıştır.
- 2010 yılının sonlarında üç boyutlu kısa bir animasyona konu edilmiştir.[4]
- 2012 yılında Fazıl Say tarafından bestelenmiş olan Hezârfen Ney Konçertosu'nda Hezârfen Ahmed Çelebi'nin sıradışı hikayesi anlatılmıştır. Hezarfen Ney Konçertosu; İstanbul 1632 Baharı, Galata Kulesi , Uçuş ve Cezayir Sürgünü adlı, birbirine bağlı dört bölümden oluşmaktadır.[5]
- Yönetmenliğini Mustafa Altıoklar'ın yaptığı 1996 yapımı Türk filmi İstanbul Kanatlarımın Altında, Hezarfen Ahmed Çelebi'nin uçuş öyküsünü işlenmiştir.
- 2015 yapımı Muhteşem Yüzyıl Kösem dizisinde Ushan Çakır tarafından canlandırılacaktır
Kaynakça
- ↑ Hezarfen Farsça kökenli bir sözcüktür. "Hezar" Farsçada "bin" anlamına gelir. Hezarfen ise bin fenli (bilimli) yani elinden çok iş gelen, birçok bilimden anlayan anlamına gelir.
- ↑ hezarfen TDK Büyük Türkçe Sözlük. Erişim: 26 Mayıs 2009
- ↑ Evliya Çelebi Seyahatnamesi. C. 1, S. 670
- ↑ Hezarfen The Movie
- ↑ Hezârfen Ney Konçertosu