Hoffmann'ın masalları

Hoffmann'ın Masalları
Özgün ismi:	Les Contes d'Hoffmann'
Müzik:	Jacques Offenbach
Libretto:	Cesare Sterbini
Galası:	10 Şubat, 1881
İlk gösterim yeri:	Opéra-Comique, Paris
Oyuncular:	* Hoffmann, şair - tenor Olimpiya, mekanik kukla bebek - soprano Antonia, genc kiz - soprano Giulietta, hayat kadını - mezzo-soprano Stella, cantatrice - soprano Lindorf - bas-bariton Coppelius - bas-bariton Doktor Miracle - bas-bariton Subay Dapertutto - bas-bariton Nicklausse, ilham perisi - mezzo-soprano Andres, Stella'nın uşağı - tenor Cochenille, Spalanzani'nin uşağı - tenor Frantz, Crespel'nin uşağı - tenor Pitichinaccio, Giulietta'ni soytarısı - tenor Nathanael, öğrenci - tenor Hermann, öğrenci - bariton Wilhelm, öğrenci - tenor (bu rol kaldırılmıştır) Luther, hancı - bas Spalanzani, icatcı - trial (ténor-bouffe) Crespel, Antonia'nın babası - bas Antonia'nın annesinin sesi - mezzo-soprano Schlémil, Giulietta'nin aşıkı - bariton

Hoffmann'ın Masalları (Les contes d'Hoffmann) Jacques Offenbach tarafından hazırlanmış bir komik opera veya operettir. Prömiyeri 10 Şubat 1881de Parisde Opéra-Comique tiyatrasonda sahnelenmiştir. Turkiye'de ise ilk defa 1955de Devlet Opera ve Balesi Ankara Opera Sahnesi'nde sahnelenmistir.^[1]

Operanın Fransızca librettosu Alman yazar E. T. A. Hoffmann'ın Der Sandmann, Rath Krespel ve Das verlorene Spiegelbild adlı öykülerinden uyarlanarak "Jules Barbier" tarafından yazılmıştır.^[2]

Operanın değişik versiyonları

Bu opera bir prolog, üç perde ve bir epilog olmak üzere toplam 5 perdeden oluşur. Offenbach bu yapıtın liberettosuna uyarak yapıtı besteleyip piyano notalarını hazırlamış ve prolog ve birinci perdenin orkestrasyonunu tamamlamış iken 5 Ekim 1880'de ani bir biçimde olduğu için, yapıtı tamamlayamıştır. Ölümünden 4 ay sonra yapılan 10 Şubat 1881'deki prömiyer temsilini görememiştir. Bu yapıtı tamamlayamadığı için bu opera yapıtının değişik versiyonları ortaya çıkarılıp sahnelenmiştir ve bunlardan bazıları orijinal liberetto, piyano bestesiyle ve Offenbach'ın tamamladığı kısımlarla hiç uyuşmamaktadır. Operanın prömiyer temsilinde kullanılan versiyon Ernest Guiraud tarafından hazırlanmış olup kendi bireysel katkısı Offenbach'ın notalarının eksikliğini tamamlayıp eklemesi ve resitatifleri yazması olmuştur.

Bu yapıtın değişik yapımları sırasında yapılagelmiş olan değişiklikler ve eklemeler şöyle sınıflandırılabilir:

• Offenbach tarafından bestelenmemiş ek müziksel parçaların eklenmesi:

Genel olarak direktörler Guiletta'nın rolü için iki aryadan birini seçebilirler;

Offenbach'ın "Aya Seyahat" opereti uverturunda bulunan bir paracaya sayayan ve Andre Bloch için Monako yapımı için kullanılan "Scintille, diamant" aryası

Barcarol'dan kısımlar içeren ve hazırlayıcı bilinmeyen "Sekstet" (veya koro da sayılırsa "Septet")

• Perdelerin gösterim sıralamasının değiştirilmesi:

Hoffman'ın hayatından değişik hikayeleri içern 3 perde birbirinden bağımsızdır. Bu nedenle oparanın hikaye akışını değiştirmeden birbiri ile yere değiştirilebilirler. Offenbach'ın orijinal sıralaması Prolog–Olympia–Antonia–Giulietta–Epilog idi ama 20. yüzyıl yapımlarda tercih edilen sıralama Prolog–Olympia–Giulietta–Antonia–Epilog olmuştur. Buna neden Antonia hikayesinin müziğinin daha gösterişli olmasıdır.

• Perdelere konulan isimler:

Perdelerin isimlendirilmesi de problemlidir. Orijinal librettoyu bulup inceleyen Alman müzik bilgini Josef Heinzelmann ve diğer bazı müzikçiler perdeleri "Prolog" yerine "İ.Perde"; "Olympia" yerine "II.Perde"; "Antonia" yerine "III.Perde"; "Guiletta" yerien "İV.Perde" ve "Prolog" yerine "V.Perde" olarak adlandırmayı doğru bulmaktadırlar.

• Orijinal liberettodaki anlatım içeriğinin değiştirilmesi:

Bu opera bazı yapımlarda Giulietta pardesinin tamının oynamadan sahnelenmektedir. Bu halde Barcerol Antonia perdesi içine ve " "Amis! l'Amour tendre et rêveur" aryası Epilog içinde konulmaktadır.

1881'de Viyana yapımında perdesi değiştirilip kadının kazayla bir zehirlenmeye kurban gidip ölmesi sonuç değiştirilmiş ve daha az dramatik olan Giuletta ve hizmetlisi Pittichinaccıo'nın bir gonoidolla sahneden ayrılması bunun yerien konmuştur. Bu yapımdan sonra yapoimlarain hemen hepsi bu değişikliği kabul etmişlerdir.

• Konuşma rollerini resitatife değiştirerek bazı perdelerin ortadan kaldırılmasıı

"Opera-comique" janrında olduğu için orijinal notalar konuşma parçalarını da kapsamaktadır. Fakat konuşma yerine repatatif kullanırsa opera istenilmeyen şekilde uzamakta ve bunu önlemek için bazı müzik kısımlarainin kesilmesi gereği ortaya çıkmaktadır.

• Opera şarkıcı rollerinin sayısını değiştirme:

Offenbach orta dört perde için soprano rollerinde tek şarkıcının rol almasını öngörmüştü çünkü Olympia, Giulietta ve Antonia'yı yetişilemiyen aşk senbolu olan Stella'nın diğer yüzleri olarak görmekteydi. Aynı şekilde eserin Kötü'nün senbolleri olan dört kötü kahraman için de tek bir bas-bariton'un rol almasını içermekteydi. Dört fena kahraman için tek bir bas-bariton rol almasi çok genellikle uygulanmaktadır. Ama gercek opera temsillerinde 4 soprano rol için tek bir sopranonun rol alması enderdir; çünkü değişik roller değişik soprano ustalıgi istemektedir. Bu dört rolü bir arada temsil etme bir soprano için çok büyük bir isdidat uğraşısı olduğu günümüzde kabul edilmekte ve ancak kendilerini çok iyi şarkıcı olarak gören sopranolar bunu denemek istemektedirler.

Genel olarak geleneksel Choudens verziyonu yapımlarda kullanilmaktadır. Fakat Fransız müzik bilgini Jean-Christophe Keck Offenbach'ın belgelenmiş sarki ve bestelerinden oluşan bir yeni verziyon hazırlamis ve bu verziyon Lozan Operası tarafından temsil edilmiştir. Diğer bir verziyon ise müzik bilgini Michael Kaye tarafından hazırlanan edisyondur ve bu verziyon Lyon Milli Operası ve 2007'de Hamburg Devlet Operası tarafından sahneye konmuştur.

Değişik versiyonların tüm açıklaması ve libretto'nun değişik şekilleriyle İngilizce'ye tercümesi ve esere kaynak teşkil eden öykülerin çevirileri belirli bir eserde bulunmaktadır:^[3]

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 10 Şubat 1881 Orkestra şefi: Jules Dabne )
Andrès, Cochenille, Frantz, Pitichinaccio	tenor	Pierre Grivot
Antonia, bir genç kız	soprano	Adèle Isaac
Crespel, Antonia'nın babası	bas	Hypolite Belhomme
Giulietta, bir hayat kadını	soprano
Hermann, bir öğrenci	bas	Teste
Hoffmann, bir şair	tenor	Jean-Alexandre Talazac
Lindorf, Coppélius, Miracle, Dapertutto	bas-bariton	Emile-Alexandre Taskin
Luther	bas	Troy
Nathanael, bir öğrenci	tenor	Chenevières
Nicklausse, ilham perisi	mezzo-soprano	Marguerite Ugalde
Olimpiya, bir mekanik kukla bebek	soprano	Adèle Isaac
Peter Schlémil, Giulietta'nın aşıkı	bas
Spalanzani, bir icadcı	tenor	E. Gourdon
Stella, bir şarkıcı	soprano	Adèle Isaac
Antonia'nın annesinin sesi	soprano	Dupuis

Konu özeti

Prolog (Öndeyiş)

Nuremberg'de hancı Luther'in bari:

İlham perisi sahnede görünür ve seyirciye dönerek amacının Hoffmann'ın tüm dikkatini kendine çekmek, onun tüm diğer sevdiklerinden ayrılmasını sağlamak ve böylece Hoffmann'ı tamamen kendine - şiire - hasretmesine neden olmak istediğini ilan eder. Peri, Hoffmann'ın en yakın arkadaşı, Nicklausse'un görünümünü alır. O sıralarda Mozart'ın Don Giovanni eserinin temsilinde rol almış olan prima donna Stella, performansdan sonra Hoffmann'ı kendi soyunma odasına gelip görmesini çok arzu ettiğini açıklayan bir mektup yazarak bunu Hoffmann'a gönderir. Mektup ve onunla birlikte zarfa konulmuş bulunan soyunma odası anahtarını avukat Lindorf eline geçirir. Lindorf, Hoffmann'ın bütün kötü taraflarının cisimlenmiş bir hali ve Hoffmann'ın bir aksi kopyasıdır. Lindorf Stella ile randevuya Hoffmann kılığı ile gitmeye karar verir. Hanın barında bir grup öğrenci şair Hoffmann'ı beklemektedirler. Hoffman en nihayet gelir ve onlara Kleinzach cücesinin efsanesini anlatarak onları eğlendirir. Orada bulunan Lindorf Hoffmann'ı tatlı sözlerle hayatının en büyük üç aşkının öyküsünü kendini dinleyen öğrencilere anlatmaya ikna eder.

I. Perde

Hoffmann ilk aşkı, bilim adamı Spalanzani tarafından oluşturulan bir otomatik robot olan, Olimpiya'dır. Olimpiya'nin ortak yapıcısı olan ve bu perdede şeytanın cisimleşmiş hali olan Doktor Coppelius Olimpiya'yı gerçek bir kadın olarak görünür hale getirmek için Hoffmann'a sihirli bir gözlük satmıştır. Tam bu sirada Olimpiya, bu operanin en ünlü aryalarından birisi olan Les oiseaux dans la charmille (Kuşlar yuvaları içinde) veya "Kukla Bebek Şarkısı"'nı söylemeye koyulur; bu şarkıyı söylerken, en son tiz notlara erişince kadar, zaman zaman sanki zembereği boşalan bir saat veya muzik kutusu tekrar kurulmaktaymış gibi hareketler yapar. Hoffmann bu "kadına" karşı olan aşk duygularının yanıt gördüğünü düşünmeye başlar; ama bunu şaşkınlıkla izleyen Nicklausse tarafından kurnazca uyarılmaya çalışılir. Hoffmann Olympiya ile dans etmeye başlar; ama ayağı takılıp yere düşer gözlükleri düşüp kırılır. Tam o sırada Doktor Coppelius görünür ve Olimpiya'yı Hoffmann'ın kollarından ayırıp kucaklayıp götürmeye başlar. Spalanzani'ye verdiği borçları geri alamadığı için, onun malı olan otomatik robot bebeğe ele koymaktadır. Hoffmann'ın etrafındakilerin gülüşüp şakalaşmaları arasında, Hoffmann bir robota aşık düştüğünü anlar.

II. Perde

Hoffmann asik oldugu ama babasi Crespel'in kendisinden ayirip sakladigi kizi Antonia'yi aramaktadir. En sonunda cok sevdigi Antonia ve babasi Crespel'in saklandiklarai evi bulur. Antonio annesinin cok guzel sesini almis ve cok guzel sarki soyleme yetenekli bir kizdir. Ama neden oldugu bilinmez bir hastaliga tutulmus oldugu için babasi tarafindan sarki soylemesi yasak edilmistir. Babasi Hoffmann'i gormesini de yasaklamistir; cunku Hoffmann Antonia'nin sarki soyleyip profesyonel bir sarkici olmasini tesvik etmektedir. Ama Hoffmann bilmeden bu istegi ile Antonia'nin sagligini tehdit etmektedir. Crespel saklandiklari evden ayrilip sokaga cikinca Hoffman eve girer ve iki sevgili yine bulusurlar. Crespel geri geldiginde kendisini Dr. Miracle ziyarete gelir. Dr. Miracle korkunç, zayıf bir adamdir; bu perdenin kotu adamidir ve Crespel'i Antonia'yi iyilestirebilecek kisinin kendi olduguna inandirir. Hoffman bu iki kisi arasinda gecen konusmalari duymustur ve Antonia'nin sarki soylerse sagligi bozulup olebicegini ogrenir. Hoffmann tekrar Antonia'nin odasina geri doner; ona artistik sarkici olma hevesinden ayrilmasini soyler ve ondan biraz gonulsuzlukle bu ugraslarini birakma sozu alir. Fakat Hoffmann ayrilinca Dr. Miracle Antonia'nin odasina gelir; onu annesinin sarkicilik kariyerine devam edip sarkicilikta onu takip etmesine inandirir ve Hoffmann'in onu sadece vucudunun guzelligi için sevdigini ve onun sahsi yeteneklerini gelistirmesine engel olmak istedigini bildirir. Dr.Miracle mistik sekilde annesinin ruhunu cagirir ve Antonia'yi sarki soylemeye inandirir. Antonia sarki soylemesiyle eski hastaligi depresir ve babasi Crespel onun odasina geldigi zaman hayatininin son nefeslerini vermektedir. Hoffmann da odaya gelir. Creppel Hoffmann'in kizini sarki soylemeye tesvik edip oldurdugunu sanir ve onu oldurmeye yeltenir. Nickklausee arkadasini yasli adamin elinden zor kurtarir.

III. Perde

Giulietta : Venedik'te bir Sarayda.

Hoffmann bir hayat kadini olan Giulietta'ya asik olmustur ve kadininda askina karsilik verduigini sanmaktadir. Fakat Guilietta Subay Departutto'nin emirlerini uyarak Hoffmann'in aynada aksini ve golgesini bir elmas ile kesip almak nedeniyle Hoffmann'i kandirmistir. Guiletta'nin daha once golgesini kesip aldigi Schlemiel ve golgesini gonullu olarak Guiletta'ya bagislayan Departutto sahneye girerler. Hoffmann'in sirilsiklama asikligindan dolayi akilsizca hareket edip golgesini bu hayat kadinina kaybetmesini onlemek onu oldurmek istemektedirler. Departtuto ise Scheimel'e dusmandir ve onu sairle bir duello etmeye tesvik eder. Scheimel bu kilic kavgasinda sair tarfindan oldurulur. Nicklausse sairi Venedik'ten kacirmak için iki at bulmustur ve onlari getirmek için Hoffmann'in yanindan ayrilir. Bu sirada Hoffmann yine Guiletta ile bulusur. Kendini ondan ayiramaz ve ona elmasla aynada yansiyan golgesini kesmesip almasina izin verir. Fakat Guiletta hic vefali degildir; bir gondola woytarisi Pittichinaccio ile atlar ve gondolda ikisi birbiyle kucaklaşip otururlar. Hoffmann aldatıldığını anlamıştır. Orijinal verziyonda kendine ihanet edilen Hoffman Guiletta'yi bicaklayip oldurmeyi dener ama Dapertutto tarafindan gozleri gormez hale getirildigi icin Pittichinaccio'yu oldurur. Diger verziyonda Departtuto Nicklausse'yi oldurmek icin zehirli bir icki hazirlamistir ama bu ickiyi bilmeden Giuletta icer ve zehirlenerek sairin kollari arasinda hayatina gozlerini kapar.

Epilog (Sondeyiş)

Nuremberg'de Luther'in barinda

Herkes sarhos Hoffmann'in sozlerini dinlemektedir; ama o masallarinin bittigini bildirir. Onu dinleyen ogrenciler bu masallarin ne mana verdigini anlayamamislardir. Niclausee soze karisarak Olympia, Antonia ve Giuletta'nin tek bir kisi olan Stella'nin uc degisik yonunu (yani sirasiyla genc kizligini, hayat kadinligini ve prima donna yonunu) anlattigini bildirir. Hoffmann artik hic asik olmayacagini soyleyince Nicklausee kendinin ilham perisi oldugunu aciga vurur ve Hoffmann'i oper ve "Tekrar bir sair olarak hayata don, Hoffmann; ben seni cok seviyorum; Yine bana don!" der. Kendini siirin sihirine kaptirmis olan Hoffmann "Sevgili ilham perim, ben seninin." diye cevap verir. Tam bu sirada Hoffmann'i soz verip gelmedigi randevu yerinde beklemekten cok cani sikilan Stella bara girer ve onu orada sarhos bulur. Sair ona "Sana elvada; gecmisin hayaleti" der ve Stella'nin oradan ayrilmasini ister. Barin golgeli kosesinde oturmakta olan Lindorf ortaya cikar. Nicklausse Stella'ya Hoffmann'in artik kendini sevmedigini ama Avukat Lindorf'un kendini bekledigini aciklar. Stella Lindorf'la birlikte bardan çıkarken yakasındaki bir cicegi cikartip Hoffmann’a atar. Bara yeniden ogrenciler icki icmek icin gelirler ve opera öğrencilerin neşeli şarkıları ile sona erer.

Ünlü müziksel parçalar

Prolog

• "Dans les rôles d'amoureux langoureux" — Lindorf
• "Il était une fois à la cour d'Eisenach" — Hoffmann

I. Perde

• "Allons! Courage et confiance...Ah! vivre deux!" — Hoffmann
• "Les oiseaux dans la charmille" — (Kukla Bebek Şarkısı) Olympia
• "Une poupée aux yeux d'émail" — Nicklausse
• "Voyez-la sous son éventail" — Nicklausse
• "J'ai des yeux" — Coppélius

II. Perde

• "C'est l'amour vainqueur" — Nicklausse
• "Elle a fui, la tourterelle" — Antonia
• "Jour et nuit je me mets en quatre" — Frantz
• "Vois sous l´archet frémissant" – (Keman Aryası) – Nicklausse

III. Perde

• "Belle nuit, ô nuit d'amour," Barkarol — Nicklausse ve Giulietta
• "Amis, l'amour tendre et rêveur" — Hoffmann
• "O Dieu! de quelle ivresse" — Hoffmann
• "Scintille, diamant" — Dapertutto

Barkarol

Bu operada en iyi bilinen ünlü aryalardan biri de III. Perde'de bulunan Belle nuit, nuit d'amour veya "Barkarol" aryasıdır. Bu arya Offenbach tarafından Hoffman'ın Masalları içeriği olarak bestelenmemiştir. Arya, besteci tarafından Les fées du Rhin adı ile hazırlanan ve 8 Şubat 1864de Viyana'da Die Rheinnixen adı altında prömiyeri yapılan eserindeki hayalet şeklinde olan bir karakterin şarkısıdır.

Offenbach bu eserini tamamlayamadan ölmüştür. Eserin prömiyeri için notaların tamamlanması ve resitatiflerin hazırlanması "Ernest Guiraud" tarafından yapılmıştır. Bu eklemeler yapılırken bu yeni opera eserine Offenbach'in eski ve unutulmuş olan eserlerinde bulunan parçalar da eklenmiştir ve bunlar arasında Barkarol da bulunmaktadır.[3].^[4].

Barkarol parçasının ana kaynağının İngiliz bestecisi Kaikhosru Shapurji Sorabji tarafından bestelenmiş Passeggiata veneziana sopra la Barcarola di Offenbach olduğu iddia edilmektedir.

Seçilmiş disk video kayıtları

Yil	Roller (Hoffmann, Olympia, Giulietta, Antonia, Coppelius, Dappertutto, Lindorf, Niklausse)	Orkestra sefi Operaevi ve Orkestra	Marka
1974	Kenneth Riegel, Daniele Chlostawa, Suzanne Sarroca, Christiane Eda-Pierre, Jose Van Dam, Jose Van Dam, Marc Vento, Michel Philippe	Jean Perisson, Theatre National de l'Opera de Paris orkestra ve korosu	DVD: Dreamlife Corporation Telif hakki:France Antenne 2 1978
1981	Plácido Domingo, Luciana Serra, Agnes Baltsa, Ileana Cotrubaş, Geraint Evans, Siegmund Nimsgern, Robert Lloyd, Claire Powell	Georges Prêtre, Royal Opera House orkestra ve korosu	DVD: Warner Music Cat: 06301 93922

Film uyarmalari

• Hoffmanns Erzählungen (1916) Almanya yapimi Sessiz film uyarmasi Rejisor: Richard Oswald
• The Tales of Hoffmann (1951): Ingiliz yapimi film uyarlamasi. Senaryo, yapimci ve rejisor "Michael Powell" ve "Emeric Pressburger"

Dipnotlar

1. Opera Turkiye Websitesi "J. Offenbach (1819–1880) Les Contes d’Hoffmann "Hoffmann’dan Hikâyeler" sayfasi
2. Der Sandmann Leo Delibes tarafından 1870de müziği bestelenmiş olan Coppélia balesine de liberetto uyarlama kaynağı olmuştur. Bu opera eserinde Hoffman ve Doktor Coppelius rolleri de bulunmaktadır.
3. Mary Dibbern, The Tales of Hoffmann: A Performance Guide, Pendragon Press İSBN 1-57647-033-4
4. Nicolas Slonimsky katkısı, Richard Kassel (ed) (1998) Webster's New World Dictionary of Music, Londra:MacMillan say:365

Ayrıca bakınız

• Opera
• Operet
• Jacques Offenbach
• E. T. A. Hoffmann

Dış kaynaklar

• Opera Turkiye Websitesi "J. Offenbach (1819–1880) Les Contes d’Hoffmann «Hoffmann’dan Hikâyeler» sayfasi" (Erişme:10.12.2009)
• Müzik eserleri notaları: IMSLP (International Music Score Library Project - Uluslararası Müzik Notaları Projesi)
• Proje Gutenberg Arşivi: Les contes d'Hoffmann eserinin ABD icin revize edilmis verziyonu Fransizca ve Ingilizce libretto metinleri (Erişme:10.11.2009)
• Jacques Offenbach Alman websitesi(Erişme:10.11.2009)