Kerbela (oyun)

Kerbela

İstanbul Şehir Tiyatroları oyun afişi

İstanbul Şehir Tiyatroları oyun afişi
Yazar Ali Berktay
İlk gösterim 1 Ekim 2009
İlk gösterildiği yer Ankara Devlet Tiyatrosu
Ülke  Türkiye
Orijinal dil Türkçe
Tür Trajedi
Zaman ve mekân 10 Ekim 680 (Hicri 10. Muharrem 61). Kerbelâ şehri.

Kerbela, Ali Berktay'ın yazdığı iki perdelik tiyatro oyunu.

Müslümanların tarihinde yaşanan en trajik olaylardan biri olan Kerbela katliamı, İslam peygamberi Muhammed'in torunu Hüseyin bin Ali'ye bağlı küçük bir grubun, Emevi halifesi I. Yezid'e bağlı ordunun Hicri 61. yılın 10. Muharrem gününde, bugün Irak sınırlarında olan Kerbela’da karşılaşmalarını ve aralarında çocuk ve kadınların da bulunduğu Hüseyin bin Ali ve mahiyetindekilerin öldürülmelerini konu edinmektedir.[1]

Oyunun bir buçuk yıl süren yazım süreci 1995'te başlamış, öncelikle kitap olarak yayımlanmış, ilk sahnelemesi ise 2009'da yapılmıştır.

Gerek Ankara Devlet Tiyatrosu, gerekse İstanbul Şehir Tiyatroları sahnelemesinde kapalı gişe oynayarak konusu, işlenişi, müzikleri, koreografisi, oyuna eşlik eden koro, kostümleri, işitsel ve görsel efektleriyle dikkatleri üzerine çekmiştir.[2] Oyun, Kerbelâ Olayı'nın dini boyutundan ziyade, tarihten bir kesitle yola çıkarak hırs, iktidar, baskı karşısında adalet, direniş ve mücadele ruhunu sunmaktadır.[3]

Oyun, 2015-2016 sezonunda da Şehir Tiyatroları programında yer almaktadır.[4]

Özet

I. Perde

Oyun, Ali bin Ebu Talib'nin öldürülmesiyle başlar. Ali, 661 yılında İbn-i Mülcem tarafından gerçekleştirilen bir suikastta hayatını kaybeder.

Ali'nin oğlu Hasan, Muaviye karşısında ordu oluşturmuş fakat herhangi bir saldırıda bulunmamıştır. Kendisine biat edenler arasında savaşmak ve Muaviye'yle barış imzalamaktan yana olan ayrı gruplar vardır. Hasan birlik sağlamak adına Muaviye'yle barış imzalar ve savaşmadan yenik düşüp Kufe'ye döner. Daha önce kendi önünde göğüs döverek biat eden Kufelilerin Muaviye'yenin önünde diz çökmek için sıra kavgası yaptığını görür ve o da Muaviye'ye biat etmek durumunda kalır.

Hasan, kardeşi Hüseyin'le de görüşüp Muaviye'ye biat etme sebebini, kendisine biat edenlere güvenemediğini, güçsüz olduklarını, daha fazla kan dökmemek adına barış istediğini açıklamaya çalışır. Babası Ali'nin de Ebubekir'e karşı çıkmadığı örneğini verir. Hüseyin Hasan'la aynı fikirde değildir. Durumun farklı olduğunu, Ali'nin gerektiğinde kılıç çekmekten çekinmediğini anlatmaya çalışarak, Muaviye'ye karşı her şeye rağmen direnmek gerektiğini savunur. Hüseyin bunun bir halifelik kavgası olmadığını, halkın zulüm içinde çığlıklarına sessiz kalamayacağını söyler. Hasan ise dava uğruna çok az insanın kendini feda edeceğine inanmaktadır. Hüseyin, kazanamayacak olsa dahi, cemaatini suçlamadan önce bir imamın önce kendisinin yola çıkmaya cesareti olması gerektiğini söyler. Ağabeyi Hasan öfkelenir. Hüseyin susar ve "Geleceği bekleyelim, görelim." der.

Hasan ve Hüseyin kervanla yola düşüp Medine'ye göçer. Bir devir kapanmış, Muaviye kazanmıştır. Özgür vicdanlar susturulmuştur. Doğruların yerini dalkavuklar, kardeşlik türkülerin yerini korku alır. Muaviye Hasan'ı zehirletip öldürtür ve sonra bir de yas ilan eder.

Halifelik yirmi yıl boyunca I. Muaviye'de kalır,[5] fakat sonunda karabasanlar ve yalnızlık içinde ölüm döşeğine düşer. Yerine oğlu Yezid'in geçip hükmünü sürdüreceğini söyler. Yezid, babasının ölüp yerine kendisinin geçeceğini düşündükçe içten içe sevinmektedir. Muaviye bunu fark etse de kabullenir.

Muaviye hayattayken, oğlu I. Yezid'i veliaht ilan eder. Ölüm döşeğinde oğlu Yezid'e bazı öğütler verir. Kendisiyle birlik görünen insanlara güvenmemesi gerektiğini, toplumunun tüm değerlerini hiçe sayıp insanları sadece ezerek denetlemeye çalışırsa düşmanlarının olacağını söyler. "Almadan vermek Allah'a, iktidardayken vermeden almaya çalışmak ise ahmaklara mahsustur." der. Kimseye sırrını vermemesi fakat herkesin sırrını öğrenmesini söyler. "Etrafındakileri hem kullan hem zayıflat ki, aralarında bir tek sen güçlü kalasın." der. Çıkarcı dalkavuklar Muaviye'nin emriyle yanına doluşmuştur. Muaviye, kendilerine bir konuşma yapar. Halifeliği oğlu Yezid'e bıraktığını açıklar. Buna rağmen Hüseyin'in önündeki en önemli engel olduğunu, dikkat etmesi gerektiği fakat aynı zamanda düşmanlığını da kazanmaması gerektiğini söyler.

Muaviye artık son günlerindedir ve Yezid'in halifeliğini açıkladıktan sonra herkes onun çevresinde toplandığından yalnız bırakılmıştır.

II. Perde

İstanbul Şehir Tiyatroları sahnelemesi, Hüseyin rolünde Burak Davutoğlu

Muaviye ölür. Yezid Şam'da halifedir. Hüseyin, Yezid'e de biat etmemiştir. Tetiktedir. Emevi saltanatının sürdürücüsü Yezid, İslam'ı zorbalık ve aldatmacalarla bir iktidar aracı olarak kullanarak, halifeliğini kabul ettirme çabasındadır.[6] Medine valisine de bir mektup yazarak Hüseyin bin Ali'ye değil kendisine biat etmesini, aksi takdirde bunu canıyla ödeyeceğini bildirir. Hüseyin bu duruma şiddetle karşı çıkar ve olayı araştırmak üzere önce Mekke'ye giderek insanların fikrini alır.

Bir taraftan Kufeliler Hüseyin'e mektup üstüne mektup göndererek ona biat etmek istediklerini söyleyip davet ederler. Hüseyin "Önce Yezid'in bir sonraki hamlesini mi beklemeli yoksa Kufelilerin çağrısına hemen gitmeli mi..." diye düşünür. Düşünde dedesi, babası ve sonra da annesi Fatma'yı görür. Annesi, dirilişlerin kurban istediğini, ayaklarını bastığı yerin eskisi kadar sağlam olmadığını, uğruna yola düştüklerinin belki de çok azının onu anlayacağını söyler. "Ya yalnızlığa alıştır kendini ya da bırak kendi yaşamlarına sahip çıksın insanlar." der. Hüseyin ise, belki de onlar için değil kendi için yürüdüğünü, bunun artık bir iktidar sorunu değil, insanlığını koruyabilme savaşı olduğunu söyler. Annesi gelecekte kan gördüğünü söyleyerek, "Ne git diyebilirim sana, ne de gitme..." der.

"Burak Davutoğlu, İmam Hüseyin’in içsel güzelliğini
su yüzüne pek güzel çıkarıyor."

—Üstün Akmen[7]

Hüseyin düşünmüş ve kararını vermiştir. Kufe'ye amcasının oğlu Muslim bin Akil'i gönderecektir. Müslim, Kufe'ye vardığında ilgiyle karşılanır, kalabalıklar Hüseyin'e biat verir ve Hüseyin'in Kufe'ye gelmesini bildirir. Hüseyin'in tüm kuşkuları dağılır, mutlu olur. Fakat Yezid'in emriyle Kufe'ye gönderilen İbn Ziyad felaketi olur. Kufeli Hüseyin taraftarları Yezid'in yandaşları tarafından bastırılır. Müslim'i daha önce bağrına basan kent, artık onu boğmaya başlayan bir tuzak olur. Kalabalıklar dağılmış, Müslim yalnız kalmıştır. Korku kol gezmektedir. Duruma el koyan İbn Ziyad, önce halkı tehdit edip korkutur, ardından zulme isyan ettiğini söyleyen Müslim'i, halkı halifeye karşı kışkırtmakla suçlar ve yakalatıp başı kılıçla gövdesinden ayrılıp Kufe sokaklarında halka gösterilir. Çocukları da öldürülür. Hüseyin bu olumsuz gelişmelerden yolda iken haberdar olur. Geri dönmek ya da yola devam etmek arasında tereddüt yaşar ise de devam kararı alır.

İbn Ziyad, Müslim ve çocukları için ağıt yakan kadınların sesleri için "Bu gürültü de ne Ömer?" diye Ömer bin Sad'e sorar ve bir bozguncunun ardından yas tutulamayacağını, derhal susturulmalarını emreder. Yezid'in savaşçılarından Hür, Ehl-i beyti seven bu insanların ölülerine ağlama hakkı olduğunu savunur. Halkı hor görmemesini söyler. Hüseyin’in yolda olduğunu öğrenen İbn Ziyad, istekli olmasa da, Hür'ü ve ona güvenemediği için başka bir görev için hazırlanmış Ömer bin Sad komutasındaki kalabalık bir askeri birliği Hüseyin’in üzerine gönderir.

Bu sırada Horasanlı ve Hüseyin'in kız kardeşi Zeynep, Hüseyin'i Küfe'ye gitmekten vazgeçirmeye çalışsa da ikna edemez. Müslim ve çocukları öldürülmüştür. Diğer taraftan, Hüseyin, Yezid'e boyun eğmeyecektir ve savaş olacağını sanmadığını, onları ikna edebileceğini, iyimser bir beklentisi olduğunu söyler. Onların konaklamasını ve tek başına Küfe'ye gideceğini söylediğinde Hüseyin'i yalnız bırakmayacaklarını söylerler. 

Hür komutasındaki birlik biat istemek üzere Kerbela'da Hüseyin ve beraberindekilerinin yanına ulaşır. Bu sırada Hür, karşısındaki kişilerin sayısından on kat fazla savaşçıyla kuşattığı için vicdan muhasebesi yapmaktadır. Ne geri dönebilir, ne de Hüseyin'e zarar vermek ister. Hüseyin'i islam ülkesinde karışıklık çıkmaması için biat etmeye ikna etmeye çalışır fakat Hüseyin kılıçları zalimlerin eline vererek kör sağır dilsiz, keyif içinde yaşanamayacağını söyler. Halkın valilerce hakaretlere uğradığını, meydanlardan başka kendilerini savunacak yerleri olmadığını söyler. Hür'e de emir kulu olup, Hakkın kulu olmadığını; Yüzünü Yezid'e, sırtını halkına döndüğünü söyler. Dini saltanat kılan, saraylarının çeşmelerinden mazlum kanı akan bir Yezid'e biat etmeyeceğini tekrarlar.

"Suriye topraklarında mescitlerin yanıbaşına saraylar dikildi. Müslümanlar korkularından doğru bildiğini söyleyemez oldular. Zındanlar, haksızlığa karşı durmaktan başka suçu olmayanlarla doldu. ve hilafet değil ! Saltanat kurdular kendilerine."

—

Hüseyin, komutan Hür'e uzak yoldan geldiğini, içecek suları olup olmadığını sorar. Hür, olmadığını söylediğinde su verir. Zaten kendi içinde kararsızlık yaşayan Hür, bu davranıştan etkilenir. Hüseyin, Hür'ü ikna etse de başka bir komutanın üzerine gönderileceğini de tahmin eder. Endişe duymaya başlar. Ömer bin Sad ve Yezid hiçbirine acımaz. Ömer komutayı devralır. Hüseyin artık olacakları tahmin etmektedir.

Hüseyin ve beraberindekilerin etrafı kuşatıldıktan sonra çoluk çocuk, hasta günlerce aç susuz bırakılır. Hüseyin üzüntü içindedir. Su yolları kapatılır. Amaçları Hüseyin ve beraberindekilerinin kayıtsız şartsız teslim olmalarını sağlamaktır fakat onlar akıbetlerini bilseler de mücadeleden vazgeçmezler. Günler geçer...

Sonunda saldırı emri gelir. Hüseyin, Ömer'le konuşmaya gider. Onu ikna etmeye çalışır. Ömer, bunun kendisinin görevi olduğunu ve Hüseyin'in biat etmesini, Halifeye bağlı birlik olmalarını ister. Hüseyin, bir birlik olmadığını, servetlerine servet katmak için insanları birbirine boğazlattıklarını, karşı çıkanlara işkence yapan, öldüren çıkarcılar sürüsü olduklarını haykırır ve zalime biat edip susarak zulme ortak olmayacağını söyler. Ömer, artık ya biat etmesi, ya da savaşmasını söyler. Hür, yetmiş kişiye yedi bin kişi olduklarını söyleyerek karşı çıkar ve Hüseyin'in tarafına geçip biat eder. Onun için savaşır. Önce tek tek mücadeleyle geçen direnişte Hüseyin’in yoldaşları oklarla, kılıçlarla öldürülmeye başlanır. Hüseyin'in yeğeni Kasım da savaşmaya gideceğini söyler. Hüseyin'in kardeşi Zeynep, Hüseyin'e Kasım'ın, Hüseyin'in kızı Fatma'yı sevdiğini söylemiştir. Hüseyin de ölmeden önce bu iki genci çağırıp konuşur ve birbirlerine kavuşmaları için nikahlarını kıyar. Ertesi gün Kasım savaşa katılır. Tüm çatışmalar sonunda kundaktaki hasta oğlu Ali Asker oklarla vurulur. Kardeşi Abbas, yeğeni Kasım, Hür, akrabaları, bebek, çocuk, yaşlı demeden birer birer Hüseyin’in gözü önünde öldürülür. En son da Hüseyin sevenlerine son sözlerini söyler. Ok ve mızraklarla kuşatılır. Öldürülür.[1][8]

Yazım süreci ve analizi

Ali Berktay - Kerbela Oyun metni kitap kapağı

Oyunun yazarı Ali Berktay, eşi ve oyunun yönetmeni Ayşe Emel Mesçi, Tuncel Kurtiz'le kurdukları halk oyuncuları tiyatro topluluğunda İsveç ve Fransa'da 14 yıl tiyatro yaptı. Türkiye coğrafyası ve Orta Asya kültürüne odaklandı. Bu kültürlerin geleneklerini oyunlara nasıl aktaracaklarını uzun süre araştırdı. İslam kültürü ve tasavvuf, Ayşe Emel Mesçi'nin ilgisini çok çekiyordu. Bu tarihin altında ne olduğunu merak etti, Sema öğrenmek istedi. Bu süre zarfında bir dervişle tanışıp, tasavvuf konusunda kendisinden bilgi aldı. Derviş, bir gün kendisine bir neyzenle beraber gelip Fuzûlî'nin Hadikatü's-Süeda (Saadete Ermişlerin Bahçesi) kitabını getirdi. "Bu senin vazifen, sahneye taşıyacaksın." dediler. Mesci, kitabı o gece okudu ve çok etkilendi. Sonrasında oyunun yazarı, eşi Ali Berktay’a “Sen Kerbela'yı yazacaksın ben de yöneteceğim. Bu bizim görevimiz.” dedi ve Kerbela oyunu bu şekilde yazıldı.[6]

Ali Berktay, oyunu yazma aşamasında yazar, araştırmacı ve hukukçu bilim insanı Metin And'dan da yardım aldı. Onun taziyeler ile ilgili çalışmalarından yararlandı. Yaklaşık bir buçuk yıllık bir çalışma sonucunda ‘Kerbela’ metni ortaya çıktı.[6]

Yazar, çevirmen, sinema ve tiyatro oyuncusu Ali Berktay, Kerbelâ Olayı'ndan güncel pek çok göndermesi olan bir oyun ortaya çıkarttı. Berktay, oyunu daha çok taziye ile modern tragedya arasında bir yere oturtmaya çalıştı. Olayı, sadece Şiilerin kınadığı bir “vukuat” olarak değil, aslında Sünni ve Şii dünyasını birleştiren bir unsur olarak ele aldı. Tüm Müslümanların Hüseyin bin Ali’in katledilmesini trajik bir olay olarak hatırladıklarını; başta Yezid olmak üzere katliamda payı olanları lanetlediklerini anlattı fakat Kerbela olayını bu oranda basit, sadece acı ve hüzünlendiren bir olay olarak ele almadı. Hüseyin’i haksızlığa karşı çıkmanın simgesi olarak öne çıkarttı. Olayı zulümlere bir başkaldırış olarak tanımladı. Nasıl ki Yezid her kötülüğün, kurnazlığın, zulmün sembolü ise, İmam Hüseyin karakterini de mazlumların, ezilmişlerin, yalın ayaklıların umudu olarak çizdi.[7]

Oyunda Hüseyin, rüyasında gördüğü annesi Fatma'ya, "Nasıl anlatsam, bu iktidar sorunu değil artık, insanlığımı koruyabilme savaşı",[6] "Barış yapmak kimi zaman savaşmaktan çok daha zor bir zanaat” gibi sözlerle içinde bulunduğu durumu, "Zulme isyan etmek insanım diyenin boyun borcudur." sözleriyle haksızlık ve zulme karşı verdiği mücadeleyi, "Parçalanmış demiri bile onarmanın yolu var ama parçalanmış insanları yeniden birleştirmek olanaksız" sözleriyle durumun biçareliğini ifade etmektedir.[5]

Oyun, 1995'te başlayan ve bir buçuk yıl süren araştırma ve yazım süreci sonunda Bakırköy Belediyesi’nin düzenlediği bir yarışmaya gönderildi ve büyük ödülü kazandı.[9] 1996’da Mitos Boyut Yayınevi tarafından kitap olarak basıldı.[10]

Duyulan tepki ve direniş ruhu ise oyunun yönetmeni Ayşe Emel Mesçi tarafından sahneye aktarıldı.

Türü ve sahnelenişi

Yöntem olarak Antik Yunan ve William Shakespeare trajedilerinden yola çıkan,[2] taziye ile ilgili çalışmalardan yararlanan Ali Berktay,[2] taziye biçimini de içinde barındıran bir büyük İslam tragedyasını oyunlaştırdı ve taziye ile modern tragedya arasında bir yere oturtmaya çalıştı.[3]

Kerbela, İslam tarihinin önemli bir olayıyla, Türkiye gerçekleri arasında paralellik kuran, görsel efektleri, döneme hakim metni, koreografisi, kostümleri ve etkileyici müzikleriyle şiirsel ve destansı bir oyundur.[3][11] Tarihle efsanenin iç içe geçtiği kültürel bir odak noktasıdır. “Kerbela”, İslamiyet'in kuruluşunda var olan demokratik öğelerin yok edilmesine, hilafetin saltanatlaşıp Doğu'nun klasik devlet yapılanmasına (nemrutlaşmasına) ve şeriatın bu saltanat-devlet anlayışının resmi doktrini haline gelmesine, din kisvesi arkasında, inançların yerini çıkarların almasına duyulan tepkinin, zulme, haksızlığa başkaldırının hikâyesi, kardeşliğin, sevginin, aşkın ama aslında bir direnişin öyküsüdür.[12] Ayşe Emel Mesçi oyunda acıyı ve hüznü danslarla, ritüellerle, ağıtlarla anlatmıştır.[3] Oyuna orkestra, koro ve solo bağlama eşlik etmektedir. Her sahnenin duygusal ve düşünsel derinliğine uygun görsel ve işitsel efektler kullanılmıştır.[13]

Gösterimleri

Ankara Devlet Tiyatrosu

İlk olarak 2009'da Ankara Devlet Tiyatrosu'nda yüz kişilik ekiple sahnelenmeye başlandı[2][14][15] ve beş yıl boyunca Ankara Devlet Tiyatrosu'nda kapalı gişe olarak sahnelendi.[16] Oyun, Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelendiği dönemde bazı siyası konularla ilişkilendirilmeye çalışılmış, tartışmalara yol açmıştır. Kapalı gişe oynayıp, politik çevre tarafından çok beğenildiği dönem de olmuş, ardından MEB bürokratlarınca oyunun uygunsuz bulunduğu, bu sebeple öğretmenler gününde sahnelenecek oyuna seksenbir ilden gelen öğretmenlerle birlikte izlenecek oyun için bakanın oyunu izlemekten son anda vaz geçtiği iddia edilmiştir. Bu iddia karşısında ise MEB yetkilileri ise böyle bir durum olmadığını, sayının yetersiz olması sebebiyle oyunun gösteriminin yapılmadığını savunmuşlardır.[17]

Ankara Devlet Tiyatrosu sahnelemesinde Hüseyin karakterini canlandıran başrol oyuncusu Erdinç Gülener, bir söyleşisinde oyunun bir sahnesinde üç oyun boyunca bir kelebek gördüğünü, oyunda da seyircilerin arasında yukarlarda bir yerlerde bir silüet olarak Hüseyin'i gördüğünü söylemiştir.[18]

İstanbul Şehir Tiyatroları

2014’te İstanbul Şehir Tiyatroları Genel Müdürü ve oyuncu Erhan Yazıcıoğlu, İstanbul Şehir Tiyatroları'nın 100. yılını bu oyunla kutlamak istemiş şehir tiyatrolarının 100. yıl oyunu olarak repertuara almıştır. İstanbul Şehir Tiyatroları’nca sahnelenen oyunun süresi iki saat kırkbeş dakikadır.

2014'te Kerbela’nın İstanbul Şehir Tiyatroları’ndaki galası, Muharrem Ayı’nın 10. gününde Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi’nde yapıldı ve oyunun perde arasında konuklara aşure ikram edildi.[16]

Oyunda olayların merkezinde bulunan İmam Hüseyin rolü, tiyatro eleştirmenlerinden övgü alan[7] oyuncu Burak Davutoğlu tarafından sahnelenmektedir.

İzmir Devlet Opera ve Balesi

Oyun, 2014'te aynı zamanda İzmir Opera ve Balesi'nde Mehmet Balkan koreografisi ile Lale Balkan tarafından bale gösterisi olarak sahneye uyarlanmıştır.[19][20]

Kadrosu

(2014 - 2015 İstanbul Şehir Tiyatroları sahnelemesi)

Teknik kadro

Oyuncular

Abdullah Topal, Alize Ertem, Aslı Menas, Aslı Öngören, Aybar Taştekin, Barış Çağatay Çakıroğlu, Berfu Aydoğan, Bora Seçkin, Buğra Can Ildırışık, Burak Davutoğlu, Can Alibeyoğlu, Cem Baza, Ceysu Aygen, Çağlar Ozan Aksu, Damla Cangül, Emrah Can Yaylı, Emre Çağrı Akbaba, Emre Narcı, Ercan Demirhan, Esen Koçer, Fahri Kıncır, Fatma İnan, Gizem Akkuş, Gülşah Bayar, Hasip Tuz, Hüsnü Demiralay, İbrahim Can, İrem Erkaya, İskender Bağcılar, Lale Kabul, Meriç Benlioğlu, Mert Aykul, Nazif Uğur Tan, Nilay Bağ, Nur Saçbüker Otan, Özgür Atkın, Pervin Bağdat, Savaş Barutçu, Seda Çavdar, Serap Doğan, Şenay Bağ, Şirin Kılavuz, Ümit Bülent Dinçer, Volkan Öztürk, Zeynep Göktay Dilbaz

Başlıca karakterler

Karakter Oyuncu Rolü
Anlatıcı Aslı Öngören
Hüseyin Burak Davutoğlu İslam peygamberi Muhammed’in torunu
Muaviye İskender Bağcılar İslam Devleti'nin Ali'den sonraki halifesi
Yezid Bora Seçkin Muaviye’den sonra zorla tahta geçen oğlu
Ömer ibn Sad Fahri Kıncır Rey Valisi
Fatma Ana Meriç Benlioğlu Hüseyin’in annesi
Kasım Nazif Uğur Tan Hüseyin’in yeğeni, Hasan’ın oğlu
Hasan Ümit Bülent Dinçer Hüseyin’in kardeşi
Zeynep Meriç Benlioğlu Hüseyin’in kardeşi
Hür Emre Narcı Hüseyin'i kuşatan, sonradan Hüseyin’e biat eden komutan
Sakine Nilay Bağ Hüseyin’in kızı

Görüntüler

Tepkiler

Tiyatro eleştirmeni Üstün Akmen, köşe yazısında oyuncu kadrosunu tümüyle iyi ve yaratıcı bulduğunu belirtti. Başrol oyuncularından Burak Davutoğlu'nun Hüseyin'in içsel güzelliğini su yüzüne pek güzel çıkarttığı, anlatıcı Aslı Öngören'in ise anlatıcıya gövdesel hayat buldurmakla birlikte karakteri aynı zamanda güzel, zarif, yankılı ve rengarenk kıldığı yorumunu yaptı. Müzik ve orkestranın atmosfer yaratmadaki başarılı olduğunu, ışık tasarımının da oyuncu ve dekora destek olduğunu, kostümlerdeki renk seçimini de etkileyici bulduğunu belirtti. Düşüncelerini "Oyundan çıkarken, pörsümüş muhalefetimizi, felç edilmiş direnme/başkaldırma yeteneğimizi ancak Kerbela olayı üzerinden onarabileceğimizi anladım. Günümüzün Yezitlerini ya da Yezitleşenlerini yok etmemiz için Berktay'a ve Mesci'ye teşekkür etmemiz gerektiğine inandım. 'Ben yanmasam/Sen yanmasan/Biz yanmasak'ı andım." şeklinde ifade etti.[7]

Tiyatro Eleştirmenler Birliği web sitesindeki yazısında eleştirmen Erkal Umut, oyun metninin şiirsel gücünün diyaloglardaki mükemmel akış ve matematiğinin dikkat çektiğini yazdı. Oyunda geçen "Kökleri sağlam ama dalları kurumuş ağaç" gibi metaforların metne güç verdiğini belirtti. Oyun metninde geçen bazı sözlerin dünyanın herhangi bir yeri ve zamanında haksız yönetimlere karşı mücadele edenlerin sesi niteliğinde olduğunu yazdı. "Tek tek, dekorda, kostümde, ışıkta, müzikteki başarılardan söz edilebilir; ancak söz edilmesi gereken şey bunların bir araya gelişlerinde ortaya çıkan sihirdir." yorumunda bulundu. Anlatıcı Aslı Öngören’in metnin her harfini olağanüstü akıl dolu bir oyunculukla yorumladığını, "Role nasıl mesafe konulur, karşıtlık ve taraflılık bir oyuncunun yüzü ve bedeninde nasıl hayat bulur, bir oyuncunun sesi sahnedeki debiyi nasıl arttırır, onu hayranlık verici bir şelaleye nasıl dönüştürür, oyuncunun rolüne dair dramaturjisi nasıl olmalıdır, sahnede atılan her küçük adımın bile oyuna katkısı nasıl olur"un dersini verdiğini söyledi.[11]

Tiyatro eleştirmenlerinden Mehmet Konuk, ışık tasarımının oyuna olan katkılarının altını çizerek, oyunun sahnelenişiyle ilgili yaptığı yorumda ise anlatıcı Aslı Öngören ve Hüseyin başrolündeki Burak Davutoğlu dışındaki oyuncuların oyunun trajedisini yeterince yansıtamadığını yazdı. Aslı Öngören'in anlatıcıyı salt bir kuruluktan koparıp oyunun dram kısmını sesiyle bezeyerek verdiğini, Burak Davutoğlu'nun ise durduğu yeri, mesafesini, çok doğru ayarladığını ve gereksiz abartılara kaçmadan yerinde bir sakinlikle Hüseyin'i olması gerektiği gibi temsil ettiğini belirtti.[21]

Cumhuriyet gazetesi köşe yazarlarından Öznur Oğraş Çolak, Kerbela oyunun İslam tarihinin önemli bir olayıyla, Türkiye'nin bugünkü gerçekleri arasında paralellik kuran, şiirsel ve destansı bir oyun olduğu, zulme, haksızlığa başkaldırının hikayesi, kardeşliğin, sevginin, aşkın ama aslında bir direnişin öyküsü olduğunu dile getirmiştir. Oyunda kullanılan müziğin oldukça etkili acı dolu olduğunu belirtmiştir. Ayrıca oyunda Hüseyin rolündeki Burak Davutoğlu'nun yumuşak ve akıllarda kalacak oyunculuğuyla dikkat çektiğinin altını çizmiştir.[3]

Tiyatro Eleştirmenleri Birliği üyesi, yazar ve eleştirmen Hayati Asılyazıcı, köşe yazısında "Ayşe Emel Mesçi’nin Kerbela; sahneleniş, oyunculuk, müzik, sahne ve giysi tasarımıyla bir büyük tiyatro olayı. Kerbela, bir tiyatro şölenidir. Her oyuncu, rolünü başarıyla oynuyor." yorumunu yaptı. Kerbela olayına nesnel yaklaşımla, hiç yan tutmadan oyunlaştırıldığını, taziye oyunlarından çok farklı bulduğunu belirterek taziyeyi de içinde barındıran benzersiz bir yapıt olduğunu yazdı.[2]

Aday gösterildiği ve kazandığı ödüller

Yıl Ödül Kategori Aday(lar) Sonuç Kaynak
2014 - 2015 40. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Yapım Kazandı [22]
2014 - 2015 40. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Kadın Oyuncu Aslı Öngören Kazandı [22]
2014 - 2015 40. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Giysi Tasarımı Hale Eren Kazandı [22]
2014 - 2015 Ekin Yazın Dostları Tiyatro Ödülleri Yılın Oyunu Kazandı [23]
2014 - 2015 3. Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Tiyatro Ödülleri Yılın Yapımı Kazandı [24]
2014 - 2015 3. Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Tiyatro Ödülleri Yılın Yönetmeni Ayşe Emel Mesçi Kazandı [24]
2014 - 2015 3. Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve Başarı Tiyatro Ödülleri Yılın Kostüm Tasarımcısı Hale Eren Kazandı [24]
2014 - 2015 19. Afife Tiyatro Ödülleri Yılın En Başarılı Giysi Tasarımı Hale Eren Adaylık [25]
2014 - 2015 19. Afife Tiyatro Ödülleri Yılın En Başarılı Sahne Müziği Tahsin İncirci Adaylık [25]
2009 - 2010 Türkiye Yazarlar Birliği Ödülleri En İyi Yazar Ali Berktay Kazandı [26]
2009 - 2010 Sanat Kurumu En İyi Kadın Oyuncu Rengin Samurçay Kazandı [27]
2009 - 2010 Sanat Kurumu Övgüye Değer Erkek Oyuncu Erdinç Gülener Kazandı [27]
2009 - 2010 Sanat Kurumu En İyi Işık Tasarımı Yakup Çartık Kazandı [27]
2009 - 2010 Sanat Kurumu En İyi Müzik Tahsin İncirci Kazandı [27]
2009 - 2010 1. Sadri Alışık Tiyatro Oyuncu Ödülleri En İyi Yapım Yönetmeni Ayşe Emel Mesçi Kazandı [28]
2009 - 2010 35. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Oyun Yazarı Ali Berktay Kazandı [29]
2009 - 2010 35. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Yapım Kazandı [29]
2009 - 2010 35. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Yönetmen Ayşe Emel Mesçi Kazandı [29]
2009 - 2010 35. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri En İyi Müzik Tahsin İncirci Kazandı [29]
2009 - 2010 X. Lions Tiyatro Ödülleri En İyi Yapım Kazandı [30]
2009 - 2010 X. Lions Tiyatro Ödülleri En İyi Işık Tasarımı Yakup Çartık Kazandı [30]

Kaynakça

  1. 1 2 Berktay, Ali, Kerbela, (1996 bas.). Mitos Boyut Yayınları. ISBN 9789758106097.
  2. 1 2 3 4 5 "Kerbela - Ankara Devlet Tiyatrosu, Hayati Asılyazıcı". tiyatronline.com. 21 Kasım 2015. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151001182510/http://www.tiyatronline.com/haberler/oyun-elestrisi/604/kerbela-ankara-devlet-tiyatrosu.html.
  3. 1 2 3 4 5 "Çölde susuz kalmak gibi... Öznur Oğraş Çolak". cumhuriyet.com.tr. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703072631/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultur-sanat/146302/Colde_susuz_kalmak_gibi....html#.
  4. ↑ "Şehir Tiyatroları 2015-2016 sezonu oyunları". ibb.gov.tr. 18 Kasım 2015. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151022095536/http://www.ibb.gov.tr/sites/sehirtiyatrolari/tr-tr/sayfalar/program.aspx.
  5. 1 2 "Bir tiyatro etkinliği Kerbela". semraunal. 18 Kasım 2015. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151002022430/http://semraunal.blogspot.com.tr/2015/03/bir-tiyatro-etkinligi-kerbela.html?m=1.
  6. 1 2 3 4 "Kerbela hem direniş hem diriliştir". zaman.com.tr. 18 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703094711/http://www.zaman.com.tr/cumaertesi_kerbela-hem-direnis-hem-dirilistir_2257641.html.
  7. 1 2 3 4 "Hilafet, sadece Hz. Ali soyundan gelenlerin mi hakkı: ‘Kerbela’Üstün Akmen". evrensel.net. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703103256/http://www.evrensel.net/yazi/72709/hilafet-sadece-hz-ali-soyundan-gelenlerin-mi-hakki-kerbela.
  8. ↑ "Seyirci Kulisi GBK – “Kerbela” Tiyatro Oyunu". ucretsizetkinliklerrehberi.com. 21 Kasım 2015. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151004055347/http://ucretsizetkinliklerrehberi.com/seyirci-kulisi-gbk-kerbela-tiyatro-oyunu-20-06-2015/.
  9. ↑ ""Mitos-Boyut Yayınları Dizi No:67/Ali Berktay/Kerbela, sehirtiyatrolari.com sitesi". sehirtiyatrolari.com. 3 Aralık 2015. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20141019060123/http://www.sehirtiyatrolari.com/tiyatro-metinleri/mitos-katalog.htm.
  10. ↑ Berktay, Ali, Kerbela, (1996 bas.). Mitos Boyut Yayınları. ISBN 9789758106097.
  11. 1 2 "Kerbela ya da Sahneye Bırakılan Renkler". tiyatroelestirmenleribirligi.org. 25 Kasım 2015. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150706095732/http://tiyatroelestirmenleribirligi.org/elestiri-yazilari/629-kerbela-ya-da-sahneye-birakilan-renkler.
  12. ↑ tiyatro/KERBELA
  13. ↑ "Modern bir tragedya: Kerbela, Metin Boran". evrensel.net. 21 Kasım 2015. 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151002001021/http://www.evrensel.net/yazi/74317/modern-bir-tragedya-kerbela.
  14. ↑ "Devlet Tiyatrosu'nda Kerbela Açılımı, sabah.com.tr
  15. ↑ "Yeni Sezonda Kaçırılmayacak Oyunlar", ntv.com.tr
  16. 1 2 "'Kerbela' Aşure Gününde Sahnelendi". milliyet.com.tr. 21 Kasım 2015. 12 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150712054345/http://www.milliyet.com.tr/-kerbela--asure-gunu-nde-sahnelendi-pembenar-detay-kultursanat-1964900/.
  17. ↑ Kerbela Uygunsuz Bulundu - Cumhuriyet
  18. ↑ Hüseyin'i Gördüm - Erdinç Gülener Söyleşi
  19. ↑ İzmir Devlet Opera ve Balesi sahnelemesi
  20. ↑ İzmir Devlet Opera ve Balesi'nden Kerbela
  21. ↑ "Kanayan yara: Kerbela". tiyatronline.com. 27 Kasım 2015. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151127191648/http://www.tiyatronline.com/haberler/oyun-elestrisi/5033/kanayan-yara-kerbel-.html.
  22. 1 2 3 "40. İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri Açıklandı". tiyatromerkezi.com. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703100057/http://tiyatromerkezi.com/2015/05/40-ismet-kuntay-tiyatro-odulleri-aciklandi/.
  23. ↑ "'Kerbela'ya çifte ödül". sabah.com.tr. 27 Kasım 2015. 20 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151020063729/http://www.sabah.com.tr/kultur_sanat/2015/05/24/kerbelaya-cifte-odul.
  24. 1 2 3 "Şehir Tiyatroları'na Yeni Tiyatro Dergisi'nden 7 Ödül". haberler.com. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703045928/http://www.haberler.com/sehir-tiyatrolari-na-yeni-tiyatro-dergisi-nden-7352772-haberi/.
  25. 1 2 "19. Afife Tiyatro Ödülü adayları açıklandı". hurriyet.com.tr. 21 Kasım 2015. 21 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20151121160623/http://www.hurriyet.com.tr/19-afife-tiyatro-odulu-adaylari-aciklandi-28602450.
  26. ↑ "Kerbela Ankara DT". devtiyatro.gov.tr. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703174410/http://www.devtiyatro.gov.tr/programlar-sehirler-ankara-detay-bolum_konu-kerbela.html.
  27. 1 2 3 4 "Sanat Kurumu tiyatroda 'farklı' olana ödül verdi". cumhuriyet.com.tr. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703072755/http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/156372/Sanat_Kurumu_tiyatroda__farkli__olana_odul_verdi.html.
  28. ↑ "Sadri Alışık ödülleri sahiplerine törenle verildi". cnnturk.com. 28 Kasım 2015. 21 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20100521092621/http://www.cnnturk.com/2010/kultur.sanat/sahne/05/18/sadri.alisik.odulleri.sahiplerine.torenle.verildi/576667.0/index.html.
  29. 1 2 3 4 "35. Ulusal İsmet Küntay Tiyatro Ödülleri Açıklandı". tiyatrodunyasi.com. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703071946/http://www.tiyatrodunyasi.com/haberdetay.asp?haberno=3969.
  30. 1 2 "X. Lions Tiyatro Ödülleri'nin Sahipleri Belli Oldu". tiyatrodunyasi.com. 21 Kasım 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20150703052557/http://www.tiyatrodunyasi.com/haberdetay.asp?haberno=3907.

Dış bağlantılar

Ali Berktay
Tiyatro oyun dizisi
Kerbela (1996)
Tiyatro-kültür dizisi
Tiyatro-Devrim Ve Meyerhold (2009)
Tiyatro çevirileri
Kutsal Ateş (1997) • Sözün Önünde Oyuncuya Mektup (1997) • Bernard-Marie Koltes, Batı Rıhtımı / Zenciyle İtlerin Dalaşı (1999)
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/7/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.