Kiryos
Kiryos (Antik Yunanca: κύριος) veya Kyrios, önde gelen kişi, beyefendi anlamlarına gelen, Antik Yunanca'da bey veya efendi anlamında kullanılan hitap şekli.
Kullanımı
Atina uygarlığı'nda "kiryos'"' kelimesi "evin reisi" olan, evdeki eşinin, çocuklarının ve diğer yaşayanların geçiminden sorumlu olan anlamında kullanılmaktaydı. "κύριος" kelimesi günümüzde kullanılan Yunanaca'da da kullanılmaktadır ve Türkçe'deki Bay/Beyefendi, İngilizce'deki Mr./Sir, Fransızca'daki Monsieur gibi hitaplara karşılık gelmektedir.[1] Fatih Sultan Mehmet devrinden kişiler için de Kiryos Dimitri Laskaris, Kiryos Manuil Raul, Kiryos Sfanis (Arhond), Kiryos Sofyanos gibi ifadeler kullanılmıştır.[2]
Dini kullanımı
Dini metinlerin çevirilerinde kullanılan kiryos ifadesi, Septuaginta'da, yani Tanah'ın eski Antik Yunanca çevirisinde ve Yunanca Yeni Ahit çevirilerinde görülebileceği gibi Hristiyan inancındaki Tanrı ifadesine karşılık olarak kullanılmaktadır.[3] Ayrıca kiryos ifadesi Yeni Ahit çevirilerinde Hz. İsa'dan bahsedilirken de tercih edilmiştir.
Günlük Aramca'da "mari" hitabı saygılı bir hitap şekliydi ve bir anlamda hocalığın ötesinde bilgelik atfedilen hahamlık ünvanı gibi bir tür üstat olma durumuna işaret etmekteydi. Bu ifadenin Yunanca'ya tercümesinde kiryos (κύριος, kyrios) ifadesi kullanılmıştır. Mari kullanımı peygamberin daha çok havarilerinin yanındaki üstün ve lider konumunu ifade etmekteyken, kiryos ifadesi ise dünyadaki liderliği inancına karşılık kullanılmıştır.[4]
Popüler kültür
Popüler kültürdeki önemli kullanım örneklerinden birisi 1971 yapımı Battal Gazi Destanı filmindeki bir karaktere aittir. Erden Alkan'ın oynadığı Delibaş Kiryos Alyon karakteri bu kullanımın sinema filmi senaryolarındaki bir örneğidir.
Sait Faik Abasıyanık'ın 1954 yılında yayınlanan öykü kitabı Az Şekerli'de yer alan "Kalinikhta", Abasıyanık'ın vefatın önce yayınlanmış son hikâyesidir ve buradaki bir diyalogda da kiryos hitabına rastlamak mümkündür: "Ekselsiyar kahvesinin garsonu, 'Kalinikhta Kiryos!' diyor bana. Benden de bir kalinikhta sana. Panco!"[5]
Ayrıca kiryos kelimesi Türkçe yayınlanan bazı tarih konulu romanlardaki karakterlerin hitabı için kullanılmaktadır. Abdullah Ziya Kozanoğlu romanlarında Kiryos Laskaridis, Kiryos Mavromati gibi kullanımlara rastlanmaktadır. Yavuz Bahadıroğlu bir romanında belirttiği üzere, bu ifadeyi "efendi" kelimesine karşılık olarak vermiştir.[6]
Kaynakça
- ↑ κύριος
- ↑ Samiha Ayverdi, Edebî ve mânevî dünyâsı içinde Fâtih, s.144.
- ↑ The Christology of the New Testament by Oscar Cullmann 1959 ISBN 0-664-24351-7 pages 234-237
- ↑ The Christology of the New Testament by Oscar Cullmann 1959 ISBN 0-664-24351-7 page 202
- ↑ Cumhuriyet Kitap, Sayı 743.
- ↑ Yavuz Bahadıroğlu - Tuzak