Kuleli Olayı

Başlığın diğer anlamları için Kuleli sayfasına bakınız.

Kuleli Olayı ya da Kuleli Vakası, Osmanlı İmparatorluğu'nda gerçekleşen, Türk siyasi tarihi içinde ilk kurulan siyasi parti niteliğindeki^[1] Fedailer Cemiyeti tarafından planlanan, 14 Eylül 1859 günü bir ihbar sonucu ortaya çıkartılan, amacı Abdülmecid'i devirip Abdülaziz'i yerine tahta geçirmek olan başarısız bir darbe girişimidir.

Devletin yönetimini beğenmeyen bir kısım askeri erkanla, mülkiye memurları ve ulemadan bazı kişiler bir araya gelerek 1859 yılı başlarında Fedailer Cemiyeti adı altında gizli bir cemiyet kurdular. Üyeleri şunlardı; askerî erkândan Bâb-ı Seraskerî Dâr-ı Şûrâ Reisi Hüseyin Dâim Paşa, Arnavut Câferdem Paşa, Tophâne müftüsü Bekir Efendi, İmalât Meclisi âzasından Binbaşı Râsim Efendi, Tophane kâtiplerinden Ârif Bey, Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi, Fâtih Medresesi hocalarından Nasûhî Efendi, Hezargradlı Şeyh Feyzullah Efendi ile Tophâne müşirliğine mensup yaklaşık yirmi beş kişi.^[2] Dernek, Padişah Abdülmecid'i öldürerek, şeriata daha uygun bir hükümet kurmayı amaçlıyordu.

Kumanda ettiği birliklerden taraftar toplanması amacıyla propaganda yapılırken, bu gizli örgütten haberdar olan Mirliva Hasan Paşa olayı Saraya ihbar etti. Dernek üyeleri, 14 Eylül 1859 tarihinde İstanbul'da Tophane'de Kılıç Ali Paşa Camii'nde toplantı halinde iken basıldı. Çoğu yakalanarak, Çengelköy'deki Kuleli kışlasında gözaltına alınmıştır. Soruşturma ve yargılama burada yapıldığından, olay Kuleli Vakası adıyla tarihe geçmiştir. Gizli örgütün üyelerinin yüksek rütbeli subaylar, ulema ve gençler gibi farklı toplumsal kesimlerden olması ve yargılamaların kapalı yapılması nedeniyle örgütün ideolojisi hakkında kesin bir işaret bulunamamıştır. Tanzimat Fermanı ile gelen yeni uygulamaların toplumun bazı kesimlerinde yarattığı memnuniyetsizlik, savaşlardan dolayı devletin malî durumunun sarsılması, toplumun yüksek tabakasında görülen, batı taklitçiliğinin doğurduğu lüks yaşama özentisine duyulan tepkiler, darbe girişiminin ana sebepleri arasında gösterilmektedir. Tarihçiler tarafından Islahat Fermanı'na ^[3] karşı bir tepki olarak kabul edilmiştir.

Kaynakça

Özel;

1. "TBMM siyasi partiler"
2. Türkiye Diyanet Vakfı
3. Bardakçı, Murat (03 Ağustos 1997). "88 yıl geçti kafa yine o kafa" (Türkçe). hurriyet.com.tr. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131231001035/http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=-257957. Erişim tarihi: 28 Aralık 2013. 

Genel;

1. Türkiye'de Çağdaşlaşma, Niyazi Berkes, Yapı Kredi Yayınları, 2002, 598 s., ISBN 975-08-0434-1 (1. Baskı 1973)