Maltız Olayı
Maltız Olayı, Britanya İmparatorluğu'nun Temmuz 1882'de başladığı Mısır işgalinin nedeni olarak öne sürdüğü İskenderiye'deki ayaklanmadır. O dönemde Osmanlı İmparatorluğu idaresinde bulunan Mısır, bu olay sonrası İngiltere tarafından işgal edilmiş ve 1882-1922 arasında Britanyalı yönetimi altında kalmıştır.
Altyapı
Kırım Savaşı sonrasında hem uluslararası hem de ulusal alanda güç kaybeden Çarlık Rusyası, gelişen Panslavizmin de desteği ile Balkanlar'dan başlayarak sıcak denizlere inme politikasını tekrar hayata geçirmeye başladı. Nitekim 93 harbi ile Osmanlı İmparatorluğunun hem batı hem de doğusunda önemli kazanımlar elde etti. 93 harbi sonrası imzalanan Ayastefanos Antlaşması ile de hem bu kazanımlarını resmileştirdi, hem de güdümünde kurulan ve Ege'ye kadar uzanan Bulgar devleti, Girit adasındaki karışıklıklarda söz sahibi olma gibi haklarla da Ege ve Akdeniz’de etkin olmayı başardı. Çarlık Rusya'nın Ayastefanos Antlaşması ile elde ettiği bu kazanımlar özellikle İngiltere gibi diğer emperyal devletler için hoş karşılanmadı. Yapılan baskılar sonucunda da Kasım 1884-Şubat 1885 tarihleri arasında toplanan Berlin Konferansı sonrasında Temmuz 1878’de imzalanan Berlin Antlaşması ile Rusya'nın kazanımları önemli ölçüde engellendi ve özellikle Balkan coğrafyası Birleşik Krallık, Avusturya-Macaristan, Almanya ve Fransa'nın istekleri doğrultusunda yeniden şekillendi. Ancak olası Rus tehlikesine karşı, Birleşik Krallık Akdeniz ticareti ve özellikle Süveyş Kanalı'nı korumak için Mısır işgalini meşrulaştıracak planlarına başladı
İsyan ve işgal
Mısır’daki gerilimin artması nedeniyle, bölgede yaşayan Avrupalılar dışarıdan silah tedarik etmekteydi. Yerli halk ve Mısır'da yaşayan yabancılar arasında gerilim çok yükselmişti. Biraz da bunu tahrik adına, 2 Mayıs 1882’de İskenderiye Kalesi’nin önüne gelip demirleyen 3 Britanyalı ve 3 Fransız savaş gemisi, toplarını İskenderiye kalesine çevirmiş bekliyor, yerli halkın işgal konusundaki korkularını daha da körüklüyorlardı. 11 Haziran 1882 günü Maltızlı bir tüccar ile yerli halktan bir hamal arasında yaşanan ücret kavgası, tüccarın yerli hamalı bıçaklayarak öldürmesiyle müthiş bir arbede başlattı ve uzun süreden beri yaşananları sindiremeyen yerli halk galeyana gelerek yabancıların dükkanlarını yağmalamaya başladı ve hızla sokak çatışmaları yayıldı. Bu olaylar sonucunda aralarında Britanyalı ve İtalyan konsoloslarnın da bulunduğu yaklaşık 50 yabancı ve 150 yerli hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı.
Bu olay Birleşik Krallık'ın Mısır’ı işgaline meşruiyet kazandırdı ve yandaş Avrupalı güçler de, çıkan çatışmanın arkasından siyaset yapmaya başladılar. Bu olay Britanyalılara işgal için geçerli bir neden verirken, Mısır’daki Osmanlı temsilcileri, Hıdiv ve Vatancılar hareketi de muhtemel tehditlerin tespitini zamanında yapamamış, olası provokasyonlar hesaba katılarak olayları kontrol altına alabilecek isabetli bir politika tespit edilip uygulamaya koyamamıştır.
11 Temmuz 1882’de İskenderiye bombalandı. Nihayet uzun bir psikolojik baskıdan sonra Birleşik Krallık, 20 Ağustos 1882’de önce Port Said’e asker çıkardı, 15 Eylül 1882’de de Kahire’ye girerek Mısır’ı fiilen işgal etti.[1]
Dipnotlar
- ↑ Osmanlı tarihi 1876-1918. Anadolu Üniversitesi Yayınları, s. 83-84