Manyetik soğutma

Türkçeleştir

Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır.

Manyetik soğutucular

Manyetokalorik Etki

Artan veya azalan bir manyetik alan altında bulunan, manyetik malzemenin entropisindeki değişimden kaynaklanan adyabatik sıcaklık değişimine Manyetokalorik etki (MKE) denir. MKE ilk defa E. Warburg tarafından 1881 yılında demir üzerinde gözlenmiştir. Ancak MKE’nin doğası ve kullanım alanları, birbirinden bağımsız bir halde Debye ve Giauque tarafından 1920’lerin ortasında bulundu. Manyetik Soğutucu kavramı ise yine Giauque ve MacDougall tarafından 1930’ların başında ortaya atıldı. MKE’nin kullanım alanları ortaya çıktıkça ve manyetik soğutuculara ilgiarttıkça, kullanılan paramanyetik tuzlar yerine, MKE’nin daha çok gözlemleneceği malzemeler araştırılmaya başlandı.

1990’ların sonunda Gd ve Dy metallerinin ve alaşımlarının termomanyetik özelliklerinden dolayı manyetik rejeneratörlerde malzeme olarak kullanılabilecek en iyi elementler olduğu bulundu.

Sistemin Üstünlükleri

Sistemin en önemli üstünlüklerinden biri, soğutucu sıvının aynı zamanda sistemin rejeneratörü olmasıdır. Bu sayede sistem verimi artmaktadır. Ayrıca soğuk hava rezervi olarak oda sıcaklığının kullanılması da büyük bir enerji tasarrufu sağlamaktadır. Sistemin devamlılığını sağlayan sıvı olarak %80 su ve %20 etil kullanılabilmesi kullanılan malzemelerin bulunabilirliğini arttırmaktadır.

Sistem Verimliliği

de şematik olarak resmedilmiş olan makine düşük frekanslarda çalışmakta ve 600W soğutma gücü üretmektedir. Verimliliği ise 5T’lık manyetik alanda %60’a varmaktadır (Pecharsky, 1999). 1.5T’lık alan altında ise verimlilik %30 civarlarındadır (Pecharsky, 1999). Sırasıyla, 5 ve 1.5T’lık manyetik alanlar için performans katsayıları, 15 ve 3’tür. Bu nedenle manyetik soğutucuların, gelecekte şu an genel kullanımda olan gazın sıkıştırılması ve genleşmesi prensibiyle çalışan soğutucuların yerlerini alacaklarına kesin gözüyle bakılmaktadır.

Sistemin İşleyişi

Aktif Manyetik Rejeneratör Döngüsü

• 1- Manyetik alan, B(B≠0) değerinden 0 değerine düşürülerek, manyetokalorik malzemenin bulunduğu yatak adyabatik olarak demanyetize edilir.
• 2- Sıvı, pompa yardımıyla sıcak hava rezervinden soğuk hava rezervine yatak üzerinden geçirilir. Yatağa girerken sıvının sıcaklığı Tf’dir . Tf ise sıcak hava rezervinin sıcaklığına eşittir ( Tf = TH ).
• 3-Sıvı yatağa girdikten sonra, yatakla ısı alışverişi olur ve sıvının sıcaklığı Tf,C ‘ye düşer. Bu sıcaklık soğuk hava rezervininkinden bir hayli düşüktür ( Tf,C< TC ).
• 4-Sıcak hava rezervine giren sıvı, QC kadar bir ısı alır ve QC soğutucunun soğutma gücünü temsil eder.

Qc=mfCf dTf,C (dTf,C=TC-Tf,C )

• 5- Manyetik alan 0 değerinden B değerine yükseltilir ve yatak adyabatik olarak manyetize edilir.
• 6- Sıvı soğuk hava rezervinden sıcak hava rezervine doğru pompa yardımıyla iletilir. Soğuk hava rezervinden ayrılırken sıvının sıcaklığı TC’dir. Manyetokalorik etkiyle sıcaklığı yükselmiş olan yatağa giren sıvının sıcaklığı Tf,H’ye yükselir ve sıvının sıcaklığı, sıcak hava rezervininkinden (TH ) yüksek bir değere ulaşır.

çalışma prensibi (Pecharsky,1999)

• 7- Sıcak hava rezervine giren sıvı, rezerve ısı bırakır ve döngü baştan başlar.

Çalışmalar

Yurtdışındaki Araştırmalar

Manyetik Soğutucular üzerine yurtdışında,¨gerek üniversitelerde gerekse özel sektörde yüzlerce araştırma grubu çalışmaktadır. MS için en çok bütçe ayıran ülkeler

arasında A.B.D. ve Japonya gelmektedir. Özellikle A.B.D. , NASA aracılığı ile MS konusunda öncü araştırmalar yapmakta ve DOE’nin destekleriyle bu teknolojiyi evlere kadar getirmeye çalışmaktadır. Bütün dünya çapında MS konusuna ilgi gittikçe artmakta ve bu teknolojinin önemi gün geçtikçe anlaşılmaktadır. Gerek doğal dengeye daha az zarar vermesi, gerekse yüksek verimle çalışan sistemiyle MS, bütün dünya ülkeleri açısından zaman geçtikçe daha çok araştırma bütçesi ayrılan bir konu olmuştur.

Türkiye'deki Araştırmalar

Türkiye'de de MS konusunda son birkaç yıldır çalışmalar başlamış ve sayıları şu an için çok olmasa da araştırma grupları kurulmaya başlanmıştır. Türkiye'de büyük sanayi merkezleri bulunmaktadır ve eğer MS teknolojisi öncelikli olarak sanayide kullanılmaya başlanırsa, yüksek bir enerji tasarrufu ve daha temiz bir çevre elde edilebilir. Bu nedenlerden dolayı Türkiye'de MS konusunda yapılan çalışmalara destek verilmesi ve yeni çalışmalar başlatılması gerekmektedir.

Manyetik Soğutucuların Geleceği

Şu an kullandığımız soğutucuların aksine teknolojik gelişimi daha bitmemiş olan manyetik soğutucular, üzerinde çalışmalar yapıldıkça daha verimli bir hale getirilebilecektir. Daha çok bütçe ayrıldıkça malzeme araştırmaları yapan grupların, daha verimli malzemeler bulacağına kesin gözüyle bakılmaktadır. Ayrıca hidrojen gelecekte bir yakıt olarak yerini almakta ve MS ise hidrojen yakıtı üretmekte kullanılabilmektedir. Uygulandığı takdirde, yüksek enerji verimliliği ve düşük çevre kirliliği sağlayacağından dolayı MS, üzerinde araştırma yapılması gereken bir konudur.

Room temperature magnetic refrigerators

Institute/Company	Location	Announcement date	Type	Max. cooling power (W)^[1]	Max ΔT (K)^[2]	Magnetic field (T)	Solid refrigerant	Quantity (kg)
Ames Laboratory/Astronautics[1]	Ames, Iowa/Madison, Wisconsin, USA	February 20, 1997	Reciprocating	600	10	5 (S)	Gd spheres
Mater. Science Institute Barcelona[2]	Barcelona, Spain	May 2000	Rotary	?	5	0.95 (P)	Gd foil
Chubu Electric/Toshiba[3]	Yokohama, Japan	Summer 2000	Reciprocating	100	21	4 (S)	Gd spheres
University of Victoria[4][5][6]	Victoria, British Columbia Canada	July 2001	Reciprocating	2	14	2 (S)	Gd & Gd1−xTbx L.B.
Astronautics[7]	Madison, Wisconsin, USA	September 18, 2001	Rotary	95	25	1.5 (P)	Gd spheres
Sichuan Inst. Tech./Nanjing University[8]	Nanjing, China	23 April 2002	Reciprocating	?	23	1.4 (P)	Gd spheres and Gd5Si1.985Ge1.985Ga0.03 powder
Chubu Electric/Toshiba[9]	Yokohama, Japan	October 5, 2002	Reciprocating	40	27	0.6 (P)	Gd1−xDyx L.B.
Chubu Electric/Toshiba[9]	Yokohama, Japan	March 4, 2003	Rotary	60	10	0.76 (P)	Gd 1−xDyx L.B.	1
Lab. d’Electrotechnique Grenoble[10]	Grenoble, France	April 2003	Reciprocating	8.8	4	0.8 (P)	Gd foil
George Washington University	USA	July 2004	Reciprocating	?	?	? (P)	Gd foil
Astronautics[11]	Madison, Wisconsin, USA	2004	Rotary	95	25	1.5 (P)	Gd and GdEr spheres / La(Fe0.88Si0.12)13H1.0
University of Victoria[12]	Victoria, British Columbia Canada	2006	Reciprocating	15	50	2 (S)	Gd, Gd0.74Tb0.26 and Gd0.85Er0.15 pucks	0.12
^1maximum cooling power at zero temperature difference (ΔT=0); ^2maximum temperature span at zero cooling capacity (W=0); L.B. = layered bed; P = permanent magnet; S = superconducting magnet

In one example, Prof. Karl A. Gschneidner, Jr. unveiled a proof of concept magnetic refrigerator near room temperature in February 20, 1997. He also announced the discovery of the giant MCE (GMCE) in ${\displaystyle Gd_{5}Si_{2}Ge_{2}}$ on June 9, 1997 (see below). Since then, hundreds of peer-reviewed articles have been written describing materials exhibiting magnetocaloric effects. -->

Kaynakça

• Lounasmaa, Experimental Principles and Methods Below 1 K, Academic Press (1974).
• Richardson and Smith, Experimental Techniques in Condensed Matter Physics at Low Temperatures, Addison Wesley (1988).

Notlar

1. Zimm C, Jastrab A., Sternberg A., Pecharsky V.K., Gschneidner K.A. Jr., Osborne M. and Anderson I., Adv. Cryog. Eng. 43, 1759 (1998).
2. Bohigas X., Molins E., Roig A., Tejada J. and Zhang X.X., IEEE Trans. Magn. 36 538 (2000).
3. Hirano N., Nagaya S., Takahashi M., Kuriyama T., Ito K. and Nomura S. 2002 Adv. Cryog. Eng. 47 1027
4. Rowe A.M. and Barclay J.A., Adv. Cryog. Eng. 47 995 (2002).
5. Rowe A.M. and Barclay J.A., Adv. Cryog. Eng. 47 1003 (2002).
6. Richard M.A., Rowe A.M. and Chahine R., J. Appl. Phys. 95 2146 (2004).
7. Zimm C, Paper No K7.003 Am. Phys. Soc. Meeting, March 4, Austin, Texas (2003)
8. Wu W., Paper No. K7.004 Am. Phys. Soc. Meeting, March 4, Austin, Texas (2003)
9. Hirano N., Paper No. K7.002 Am. Phys. Soc. Meeting March 4, Austin, Texas,
10. Clot P., Viallet D., Allab F., Kedous-LeBouc A., Fournier J.M. and Yonnet J.P., IEEE Trans. Magn. 30 3349 (2003).
11. Zimm C, Paper No. K7.003 Am. Phys. Soc. Meeting, March 4, Austin, Texas (2003)
12. Rowe A.M. and Tura A., International Journal of Refrigeration 29 1286-1293 (2006).

22. E. Yüzüak, Journal Of Alloys Compounds, 476 (2009)929

Ayrıca bakınız

• Thermoacoustic refrigeration
• Dilution refrigerator

Dış bağlantılar

• NASA - How does an Adiabatic Demagnetization Refrigerator Work ?
• What is magnetocaloric effect and what materials exhibit this effect the most?
• Magnetocaloric materials keep fridges cool by C. Wu
• Ames Laboratory news release, May 25, 1999, Work begins on prototype magnetic-refrigeration unit.
• Magnetic refrigerator successfully tested
• Refrigeration Systems Terry Heppenstall's notes, University of Newcastle Upon Tyne (November 2000)
• XRS Adiabatic Demagnetization Refrigerator
• Executive Summary (.doc format) A Continuous Adiabatic Demagnetization Refrigerator (Google cache)
• Origin and tuning of the magnetocaloric effect in the magnetic refrigerant Mn1.1Fe0.9(P0.8Ge0.2)