Mercalli şiddet ölçeği
Mercalli şiddet ölçeği, bir depremin şiddetini ölçmek için kullanılan ölçektir. Depremin yer yüzüne, insanlara, doğal cisimlere, ve yapılara olan etkisini I ile XII arasında bir ölçek ile nicelendirir; I hissedilmez, XII ise tam yıkım demektir.[1][2] Değerler depreme olan uzaklığa bağlı olarak değişir, en yüksek şiddet depremin merkezi civarında olur. Depremi yaşamış olan kişilerden veriler toplanır ve onların buluduğu yer hakkında bir şiddet değeri elde edilir.
Tarih
Mercalli (Şiddet) ölçeği, yaygın kullanılan ve daha basit, on basamaklı olan Rossi-Farrel ölçeğinden kaynaklanır. 1884 ve 1906 yıllarında İtalyan volkan bilimcisi Giuseppe Mercalli bu ölçeği değiştirmiştir. 1902'de on basamaklı Mercalli ölçeği İtalyan fizikçisi Adolfo Cancani tarafından 12 basamaklı olaral genişletilmiştir. Alman jeofizikçisi Heinrich Sieberg tarafından tamamen yeniden yazılmış ve Mercalli-Cancani-Sieberg (MCS) ölçeği olarak adlandırılmıştır. MCS ölçeği daha sonra 1931'de Harry O. Wood ve Frank Neumann tarafından değiştirilmiş ve İngilizce Mercalli-Wood-Neumann (MWN) ölçeği olarak yayımlanmıştır. Charles Richter (Richter ölçeğinin kurucus) tarafından geliştirilen bu ölçek günümüzde "Değiştirilmiş Mercalli Şiddet Ölçeği" (İngilizce Modified Mercalli Intensity Scale (MMI) veya kısaca Modified Mercalli Scale (MM)) olarak adlandırılır.
Değiştirilmiş Mercalli şiddet ölçeği
Değiştirilmiş (Modifiye) Mercalli Şiddet ölçeğinin alt basamakları genelde kişilerin bir depremi nasıl algıladığıyle ilişkilidir. Ölçekteki daha yüksek sayılar gözlemlenen yapısal hasara dayalıdır. Sağdaki tablo Değiştirilmiş Mercalli Şiddet ölçeğindeki basamaklar için yaklaşık bir fikir verir. Soldaki tablo, bir depremin merkezinde hissedilen Değiştirilmiş Mercall Şiddet değerlerini göstermektedir.
| Richter Büyüklüğü | Tipik maksimum Değiştirilmiş Mercall Şiddeti |
|---|---|
| 1.0 - 3.0 | I |
| 3.0 - 3.9 | II - III |
| 4.0 - 4.9 | IV - V |
| 5.0 - 5.9 | VI - VII |
| 6.0 - 6.9 | VII - VIII |
| 7.0+ | IX veya daha yüksek |
| I. Aletsel | Çoğu kişi tarafından, eğer elverişli şartlarda değilseler, hissedilmez. |
|---|---|
| II. Zayıf | En iyi şartlarda, genelde binaların üst katlarında, birkaç kişi tarafından hissedilir. Asılı hassas cisimler sallanabilir. |
| III. Hafif | Kapalı mekânlarda, özellikle binaların üst katlarındaki kişiler tarafından hissedilebilir. Çoğu kişi bunun deprem olduğunun farkına varmaz. Hareketsiz otomobiller hafif sallanabilir. Geçen bir kamyonun titreşimlerine benzer. Deprem süresi tahmin edilir. |
| IV. Orta | Hem kapalı mekânlarda hem dışarda hissedilir. Gece bazı kişiler uyanır. Tabak-çanaklar, pencereler, kapılar oynar; duvarların çatırtılar gelir. Ağır bir kamyon binaya çarpmış gibi gelir. Duran otomobiller hissedilir şekilde yalpalar. Tabak-çanaklar ve pencere camları takırdar. |
| V. Oldukça güçlü | Açık havada çoğu kişi tarafında hissedilir, elverişli olmayan şartlardaki bazı kişiler hissetmeyebilir. Tabak-çanaklar ve pencere camları kırılabilir, büyük çanlar çalabilir. Evin yakınından büyük bir tren geçiyor gibi titreşimler hissedilir. |
| VI. Güçlü | Herkesçe hissedilir; çoğu kişi korku içindedir ve dışarı koşar, dengesiz şekilde yürür. Pencereler, tabak-çanak ve bardaklar kırılır; kitaplar raflardan düşer; bazı ağır mobilyalar oynar veya devrilir; bazı yerlerde duvardan veya tavandan alçı dökülür. Hafif yapı hasarı. |
| VII. Çok güçlü | Ayakta durmak zordur; mobilyalar kırılır; iyi tasarlanmış ve inşa edilmiş yapılarda hasar ihmal edilebilir düzeydedir; alelade ama iyi yapılmış yapılarda hafif ve orta derece hasar; kötü tasarlanmış veya inşa edilmiş yapılarda önemli hasar; bazı bacalar kırılır; hareket halinde arabalardaki kişiler tarafından hissedilir. |
| VIII. Yıkıcı | Özel tasarlanmış yapılarda hafif hasar; alelade büyük yapılarda önemli hasar ve kısmi çökme. Kötü yapılmış yapılarda büyük hasar. Ev ve fabrika bacaları, sütunlar,abideler, duvarlar yıkılır. Ağır mobilyalar oynar. |
| IX. Şiddetli | Genel panik; özel tasarlanmış yapılarda önemli hasar, bu yapıların iskeletleri eğilir. Alelade binalarda büyük hasar, kısmen çöküntü. Binalar temellerinden oynar. |
| X. Yoğun | İyi inşa edilmiş ahşap binalar yıkılır; çoğu tuğla yapı temeliyle beraber yıkılır. Raylar eğrilir. |
| XI. Aşırı | Tuğla yapıların tamamına yakını çöker. Köprüler yıkılır. Yeraltı boruları kullanılamaz hale gelir. Yeryüzünde büyük çatlaklar meydana gelir. Raylar çok eğrilir. |
| XII. Afetsel | Tam yıkım - Afet bölgesinin yeryüzü şekli değişir. Sağlam bina kalmaz. Deprem dalgaları yeryüzünden izlenebilir. Ufuk ve yataylık kavramı yok olur. Tüm cisimler havaya fırlar. |
Fizik değerlerle bağıntı
Mercalli ölçeği objektif ölçümlere göre tanımlı değildir (sarsıntı genliği, sarsıntı frekansı, azami hız, azami ivme gibi). İnsanlar tarafından algılanaiblen sarsıntılar ve yapı hasarları, düşük şiddetli olaylarda azami ivme ile, yüksek şiddetli olaylarda ise azami hız ile bağıntı gösterir.[3]
Kaynakça
- ↑ "Magnitude / Intensity Comparison". USGS. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160323192932/http://earthquake.usgs.gov/learn/topics/mag_vs_int.php.
- ↑ "Modified Mercalli Intensity Scale". Association of Bay Area Governments. 30 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101030134831/http://www.abag.ca.gov/bayarea/eqmaps/doc/mmi.html.
- ↑ "ShakeMap Scientific Background". USGS. 25 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090825092714/http://earthquake.usgs.gov/eqcenter/shakemap/background.php.
Dış bağlantılar
- ABD Millî Deprem Bilgi Merkezi (İngilizce)