Mihai Eminescu
| Mihai Eminescu | |
|---|---|
|
Mihai Eminescu Viyana'da öğrenciyken, 1869 | |
| Doğum |
15 Ocak 1850 Botoşani, Moldova |
| Ölüm | 15 Haziran 1889 (39 yaşında) |
| Meslek | Yazar, Şair, Lise Öğretmeni |
| Etnik köken | Romen |
| Edebî akım | Romantik |
|
Etkilendikleri
| |
|
| |
| İmza |
 |
Mihai Eminescu (miˈhaj emiˈnesku); (15 Ocak 1850 – 15 Haziran 1889), bir romantik şair, romancı ve gazetecidir ve sıklıkla Romanya'nın en ünlü ve etkileyici Romen yazarı olarak gösterilir.
Mihai Eminescu, Junimea Edebiyat Topluluğu'nun aktif bir üyesiyken, aynı zamanda Muhafazakar Parti'nin (1880-1918) resmi yayınorganı olan Timpul (Zaman) Gazetesi'nin de bir editörüydü. İlk şiir kitabı henüz 16 yaşındayken yayımlandı ve 19 yaşındayken öğrenim görmek için Viyana'ya gitti. Şairin yaklaşık 14.000 sayfayı içeren, 46 ciltten oluşan elyazmaları, Titu Maiorescu tarafından 25 Ocak 1902 yılında yapılan bir toplantı sırasında Romen Dili Akademisi'ne (Romance'nin en yüksek otoritesi) hediye olarak sunuldu. "Luceafarul" (Akşam Yıldızı), "Oda in metru antic" (Antik Vezniyle Ode) ve "Epistles/Satires" (Beş Mektup) ünlü çalışmalarından bazılarıdır. Şiirlerinde sık sık doğaüstü, mitolojik ve tarihi konular kullandı. Genel olarak çalışmaları Alman Felsefeci Arthur Schopenhauer'ın etkisini taşımaktadır.
Eminescu, 3 Şubat 1989 tarihinde Bükreş'deki Marcuta (Marcutsa) hastanesine kaldırıldı, daha sonra Caritas Sanatoryumun'da da bir süre tedavi gördü. 15 Haziran 1889 yılında sabah saat 04:00 sıralarında Doctor Şutu'nun Sanatoryumu'nda tedavisi sürerken öldü. 17 Haziran'da Bellu Mezarlığı'nda bir ıhlamur ağacı altında toprağa verildi. Ölümünden sonra 28 Ekim 1948 tarihinde Romen Dili Akademisi üyeliğine seçildi. Annesi Raluca Iuraşcu Moldova Aristokratı bir ailenin varisiydi.
Hayatının ilk dönemi
"Mihail" (vaftiz kayıtlarında görüldüğü şekli ile) veya "Mihai" (kendisi tarafından kullanılan şekli ile) Romanya'nın Moldova Coğrafi Bölgesi'ndeki Botoşani şehrinde doğdu. (Moldova için Osmanlı Tarihi'nde "Boğdan" olarak sözedilmektedir). Çocukluğunun ilk yıllarını Botoşani ve İpoteşti'de ailesi ile birlikte geçirdi. 1858-1866 yılları arasında, Cernauti'deki okulda öğrenim gördü. Dördüncü sınıfı 82 öğrenci arasından 5'inci olarak geçti ve daha sonra iki yıl Ortaokul'a (gymnasium) devam etti.
Eminescu'nun yazar olduğunun ilk kanıtı 1866 yılında görüldü. Aynı yılın Ocak ayında Romence öğretmeni Aron Pamnul'un ölmesi ile, içinde "M. Eminescu" imzalı Aron Pumnul'un Mezarı'nda (La mormantul lui Aron Pumnul) şiirin bulunduğu Gymnasium Öğrencilerinin Gözyaşları (Lacramioarele Invataceilor Gimnaziaşti) başlıklı bir kitapçık yayınlandı. 25 Şubat tarihinde Eğer Sahip Olsaydım (De-aş avea) şiiri Pest'de Iosif Vulcan tarafından çıkarılan Familia isimli dergide yer aldı. Bu istikrarlı bir şiir yayım zincirinin başlangıcıydı. Ayrıca, onun soyadının sonundaki Slav kökenli "-ici" (Eminoviç gibi okunup, Eminovici olarak yazılmaktaydı) ekini beğenmeyerek, besbelli Romence olacak şekilde "Mihai Eminescu" olarak değiştiren şahıs, Iosif Vulcan'dı.
1867 yılında Iorgu Caragiale Tiyatro Topluluğuna yazman ve suflör olarak katıldı, bir sonraki yıl Mihai Pascaly'nin topluluğuna geçti. Bunların her ikisi de dönemlerinin lider tiyatro toplulukları arasında olup, daha sonra gelenler ise Matei Millo ve Fanny Tardini-Vladicescu idi. Çok az sonra Bükreş'e yerleşerek, Milli Tiyatro'da (Teatrului National) yazman ve kopyacı oldu. Bu yıllar boyunca şiir yazmaya ve yayımlamaya devam etti. Ev kirasını Heinrich Theodor Rotscher'in kitabının hiç bitiremeyeceği yüzlerce sayfasını çevirerek karşıladı. Aynı zamanda, Harcanmış Dahi (Geniu Pustiu) romanının yazımına başladı ve ölümünden sonra 1904 yılında bitmemiş bir şekilde basıldı.
1 Nisan 1869 tarihinde, Romen Folklorü ve Romen Edebiyat Tarihi ile ilgili belge derlemesi amacını güden "Orient" Edebiyat Çevresi'nin kurucuları arasında yer aldı. 29 Haziran'da, bu edebiyat çevresinin üyeleri değişik bölgelere gitmek için görevlendirildiler. Bu kapsamda, Eminescu'ya Moldova Coğrafi Bölgesi verilmişti. O yaz, Çeşmeci Parkı'nda (Parcul Cismigiu) muazzaf asker olan kardeşi Iorgu ile karşılaştı, bu karşılaşma sırasında kardeşinin, kendisinin ailesi ile ilişkilerini yeniden canlandırma teklifine karşı çok sert bir tepki vermişti.
Yine o yılın yazında, Pascaly Tiyatro Topluluğu'nu bırakarak, Cernauti ve Iasi'a gitti. Ailesi ile bağlarını tazeledi ve böylece babası gelen Sonbahar'da Viyana'da öğrenimini sürdürme izni ile ilgili söz verdi. Her zaman olduğu gibi, şiir yazmaya ve yayımlamaya devam etti. Özellikle, Eflak'ın önceki hakimi Barbu Dimitrie Ştirbei'in ölümü ile ilgili Prens Ştirbei'in Ölümü'ne (La moartea principelui Ştirbei) bir broşür çıkardı.
Junimea
Ekim 1869 dan 1872'ye kadar Viyana'da öğrenimini sürdürdü. Felsefe ve Hukuk Fakültesi'nde "Olağanüstü Öğrenci" olarak görüldü. Aktif bir öğrenci olarak, Ioan Slavici ile yardımlaşıyordu. Viyana'yı Veronica Micle sayesinde öğrenmişti. Junimea (gençlik) tarafından yayına hazırlanan Edebiyat Konuşmaları'na (Convorbiri Literare) destek verdi. Bu kültürel organizasyonun liderleri Petre P. Carp, Vasile Pogor, Theodor Rosetti, Iacob Negruzzi ve Titu Maiorescu kendi politik ve kültürel görüşleri ile Eminescu'yu hayatının sonuna değin etkilediler. Eminescu'nun Venüs ve Bakire Meryem (Venere şi Madona) şiirinden çok etkilenen Convorbiri Literare'nin editörü Iacob Negruzzi, onunla görüşmek için Viyana'ya gitti. Negruzzi daha sonra, Eminescu'yu Viyana'daki bir kafede, o kadar genç insan arasından uzun saçları, düşüncelerinde kaybolan bakışlarının oluşturduğu romantik görünüşü ile nasıl ayırdığını yazacaktı.
1870'de Pest şehrinde yayınlanan Federatiunea'da "Varro" mahlası ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndaki Romenler ve diğer azınlıkların durumu ile ilgili üç makale yazmıştı. Yine Pest'de, Albina (Arı) Gazetesi'nde çalışmaya başladı. 1872'den 1874'e kadar Junimea'dan elde ettiği ücretin sayesinde Berlin'de öğrenciliğe devam etti.
1874-1877 arasında, Junimea'nın Lideri ve Iaşi Üniversitesi'nin rektörü Titu Maiorescu ile olan arkadaşlığı sayesinde, Vaslui ve Iaşi (Yaş) İdari Bölgeleri'nde vekil öğretmen, ve müfettiş, Iaşi Postası'nda (Curierul de Iaşi) editor ve Iaşi'daki Merkez Kütüphane'de yönetici olarak çalıştı. Convorbiri Literare"yi çıkarmaya devam etti. Junimea Edebiyat Kulubü ile tanıştırıp, orada yazı yazmaya ikna ettiği Ion Creanga ile iyi arkadaş oldular.
1877 yılında, 1883 yılına kadar birinci katılımcısı olarak kaldığı, 1880 yılında baş yazarı olduğu Zaman (Timpul) Gazetesi'nde çalışacağı şehre, Bükreş'e taşındı. Bu süre boyunca, Mektuplar (Scrisorile), Akşam Yıldızı (Luceafarul) ve Antik Vezniyle Ode (Oda in Metru Antic) şiirlerini yazdı. Romanya'nın Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaştığı 1877-1878 yıllarındaki, Türk-Rus Savaşı'na (93 Harbi) rastlayan ve diplomatik yarış sonucunda Yahudi İnancı'na sahip olanlara Romanya Vatandaşlığı sunulması (verilmesi) şartına bağlanan, uluslararası alanda Romanya'nın tanınmasını sağlayacak bu dönemde verdiği eserler en dikkate değer olanlardır. Eminescu bu şarta ve Berlin Anlaşması'nın diğer bir koşulu olan, karşılığında Karadeniz'deki eski Osmanlı bölgesi olan Kuzey Dobruca'nın verilmesi ile Romanya'nın Güney Besarabya'yı (Moldova'nın bir kısmı) Rusya'ya bırakılması şartına karşı durdu.
Haziran 1883'te, şair ciddi derecede hastalandı ve Dr. Şutu'nun (Şutsu diye telaffuz ediliyor) gözetiminde hastaneye yatırıldı. Aralık 1883'de, Titu Maiorescu'nun önyazısı ile şiirlerinden seçmelerin yer aldığı Poesii Kitabı çıkarıldı.
Hayatının Son Dönemi
Bu son yılda, bipolar bozukluk (manik depresif psikoz) sorunu yaşadı.
15 Haziran 1889 tarihinde sabah saat 4 sıralarında hastanede öldü. Otopsisi üstünkörü şekilde yürütülerek, ölümünün gerçek nedeni gizemini koruduysa da, frengi bulaştığı biliniyordu. Ancak yine de bu konuda belli bir anlaşmazlık vardır. Bazıları onun politik nedenlerle suikast'e uğradığını ilerisürerler. Bükreş'de Bellu Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Son kaynaklara göre, zamanın Romen ve Avusturya'lı Otoriteleri Eminescu'nun bu hastalığını sahneye koyarak, o sıralarda imzalanan Romen-Avusturya Anlaşmasına karşı oluşan güçlü politik muhalefeti azaltmak amacındaydılar. Gizli anlaşma, Romanya'nın Avusturya idaresi altındaki Transilvanyalı Romanyalılar'a desteğini sona erdirmesini talep etmekteydi. Bir süre için böyle de oldu ve bu nedenle güvenilir Transilvanyalı Romenler Bükreş'den ayrıldılar. Eminescu da devamlı olarak izlenmekteydi ve doğrulanmamış tek frengi teşhisi bir Romen Doktor tarafından verilmişti.
Çalışmaları
Romen Tarihçi Nicolae Iorga, Eminescu'yı Modern Romen Dili'nin manevi babası olarak görmüştür. Ortak bir kanı ile, en büyük ve ülke şiiri en iyi temsil eden Romen Şairi olarak görülmektedir.
Romen Şiiri'nin Efsane Şairi: Mihai Eminescu (Ali Narçın, Ozan Yayıncılık, ISBN No:9789944143295), Eminescu'nun hayatı ile ilgili bilgiler ve eserlerinin Türkçe çeviri çalışmaları bulunmaktadır.
Şiirleri
Şiirleri doğadan ve aşktan, nefret ve sosyal eleştiriye kadar geniş bir konu yelpazesi göstermektedir. Çocukluk yılları, son şiirlerinde derin bir nostalji ile tekrar uyanmıştı.
Eminescu Arthur Schopenhauer'ın çalışmalarından etkilenmişti. Bazıları onun en dikkate değer şiiri Luceafarul'un, Vedic Cosmogony'nin unsurlarını taşıdığı fikrindeydiler. Eminescu'nun şiirleri 60'ın üzerinde dile çevrildi. Hayatı, çalışmaları ve şiirleri Romen Kültürü'nden büyük bir şekilde etkilenmiş olup, şiirleri Romen Okulları'nda geniş bir şekilde öğretilmektedir.
En dikkate değer şiirleri şunlardır:
- Doina (Özlem)
- Lacul" (Göl)
- Luceafarul" (Gece Yıldızı)
- Floare albastra" (Mavi Çiçek)
- Dorinta" (Arzu)
- Sara pe deal" (Tepe'deki Akşam)
- O, ramii" (Lütfen Kal)
- Epigonii" (Epigones)
- Scrisoarea" (Mektuplar)
- Şi daca" (Eğer ki... veya Yani ne!... )
- Oda (in metru antic)" (Antik Vezniyle Ode)
- Mai am un singur dor" (Bir Dileğim Daha Var)
ben trakyalı değilim bea
Romen kültürü
Eminescu Romenler için büyük bir değerdir. Şarkılarda ve edebi eserlerde yer alır, saygı ve sevgi görür. Hatta bir şarkıda, Romanya Halkı'nın değerlerini kaybetmesi durumunda, Eminescu'nun Romenleri yargılayacağı söylenmektedir:
"Eminescu sa ne judece!" (Eminescu bizi yargılayacak!)