Mordehay Anielewicz
Mordehay Anielewicz, Mordechai Anielewicz olarak da yazılır (d. 1919, Wyszków - ö. 10 Mayıs 1943, Varşova, Polonya), II. Dünya Savaşı sırasında Varşova Getto Ayaklanması'ndaki Yahudi direnişinin önderi.
Biyografi
Anielewicz, işçi sınıfından bir ailenin oğluydu. İbrani Gimnazyumunu'nda okudu. Yahudileri kendilerini savunmaya çağıran bir Siyonist gençlik kuruluşu olan Betar'a katıldı. 1940'ta Varşova'ya gitti, Sovyet yanlısı genç Siyonistlerin bir kolu olan Haşomer Hatzair'de çalıştı. Almanya Polonya'yı işgal edince, Sovyetler Birliği'nin Litvanya ile birlikte topraklarına kattığı Wilno'ya (Vilnius) kaçtı. Sonunda Varşova'ya dönerek yeraltı gazetesi Neged Hazerem'i (Akıntıya Karşı) kurdu, kültür ve eğitim etkinliklerinde bulundu. Varşova gettosundakilerin büyük bölümünün sınır dışına sürüldüğü ve idamlarla yok edildiği 1942 yazı sonunda kentte değil, Batı Polonya'daydı. Hitler Avrupası'nda, Yahudilerin kendilerini ancak silahla koruyabileceğine inanıyor, eğitim ve siyaset konusundaki düşüncelerini gizlice yaymaya çalışıyordu. Hemen Varşova'ya dönerek, silahlı direniş düşüncesini benimsetmeye girişti. Yaşlıların çoğu, silahlı direnişin Nazilerin acımasız misillemelerine yol açacağından korkarken, Anielewicz'in görüşü genç eylemcilerin, özellikle Itzhak Zuckerman'ın da desteğiyle yaygınlık kazandı ve Yahudi Savaş Örgütü (Żydowska Organizacja Bojowa - ŻOB) kuruldu. ŻOB'nin komutanlığına getirilen Anielewicz disiplin, sığınak yapımı ve silahlanmaya önem verdi.
18 Ocak 1943'te Almanlar, Treblinka kampına gönderilecek yeni bir Yahudi grubunu seçmek üzere gettoya girdiler. ŻOB Almanlara tabanca ve el bombalarıyla karşılık verdi. Dört gün süren sokak çatışmalarının sonunda 50 kadar Alman ile Anielewicz dışındaki bütün ŻOB direnişçileri öldü; Almanlar çekildiler. İki ay boyunca gettonun geri kalan Yahudilerini olay çıkartmadan kamplara gitmek için kandırmaya çalıştılar. ŻOB'nın yanı sıra gettonun komutanı durumunda olan Anielewicz, Almanlar 19 Nisan'da 2 bin asker ve tanklarla geri gelene değin savunma hazırlıklarını sürdürdü. Başlangıçta Almanlara karşı koymayı başaran ŻOB, yavaş yavaş geri çekildi. Almanlar 8 Mayıs'ta ŻOB merkezinin sığınağını buldular ve gaz bombalarıyla saldırdılar. Sivil halk teslim oldu, ama Anielewicz ve 100 kadar silah arkadaşından son çatışmada sağ kalanlar Nazilerin eline geçmemek için kendi kendilerini ya da birbirlerini vurdular.[1]
İsrail'de anısına, Yad Mordehay adını taşıyan bir kibutz kurulmuştur.