NCAA
NCAA, (tam adı National Collegiate Athletics Association) Amerikan Kolej Sporları Kurumu anlamına gelmektedir. Sadece basketbol değil, tüm spor dallarında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kolej sporlarının çok büyük bir çoğunluğunu yöneten kurumun merkezi Indiana’da bulunmaktadır.
NCAA’de 1, 2 ve 3. ligler olmak üzere toplam üç lig bulunmakta ve bu ligler arasında düşme ve yükselme bulunmamaktadır. Ligler belli kurallar bakımından birbirinden ayrılmıştır. En önemli farklılık sadece 1. ve 2. ligde sporculara burs olanağı sağlanabilmesidir. Genel olarak okulların salon ve öğrenci kapasiteleri göz önünde bulundurulurken Atletik Departmanlara ayrılan bütçeleri, gelirleri arasındaki farklılıklar da bu ligler arasında doğru orantılıdır. Yine de bazı küçük okullar 1. Ligde çok büyük başarılara imza atabilmektedirler.
NCAA 1. Ligi’nde (Division 1) toplam 32 konferansta 341 takım bulunmaktadır. Bu konferanslardan en önemlileri Atlantic Coast Conference (ACC), Big10, Big East, Big12, South Eastern Conference (SEC) ve Pacific12 (Pac12)’dir. Bu altı büyük konferansa aynı zamanda Big-6 adı da verilmektedir.
Kolej sporları Amerika’da tamamen amatör olarak kabul edildiği için sporcuların para kazanmaları kesin bir şekilde yasaklanmıştır. Oyuncular sadece burslu öğrencilerin faydalandığı haklara sahiptirler. Bu gibi olayların önüne geçmek kolay olmasa da birçok konferans ve okul kendi oto kontrol sistemine sahiptir. NCAA bu konuda katı bir politika izlerken, bu tür olayların farkına varıldığında ise okullara ağır cezalar verilmektedir. Cezalar arasında, para cezası, önceden kazanılan başarıların geri alınması (ör: bir önceki yıl Final-four oynayan takımın, isminin geri çekilmesi), bulunulan sezonda başarılı olunmasına rağmen NCAA turnuvasından men edilmesi gibi cezalar bulunmaktadır.
Okul takımında oynayan oyuncular derslerinde başarılı olmak durumundadırlar. NCAA kurallarına göre her oyuncu öncelikle bir öğrencidir ve oyuncuların para kazanması yasak olduğu için profesyonel sayılmamaktadırlar. Her oyuncu 4.0 üzerinden en az 2.0 ortalama tutturmak durumundadır. Eğer ortalaması, istenilen ortalamanın biraz altındaysa oyuncu 1 dönem için uyarı alır ve maçlarda oynamaya devam edebilir. Ancak diğer sömestr de istenilen ortalamayı tutturamazsa ‘akademik yetersizlik’ (ineligibility) nedeniyle, not ortalamasını istenilen düzeye getirene dek, takımda oynayamaz. Akademik durum NCAA tarafından dikkate alınan bir özelliktir. Derslerinde üstün başarı gösteren basketbolcular, ‘Akademik Başarı İlk 5’i’ gibi ödüllerle konferansları tarafından onurlandırılırlar.
Yıllık maç programının belirlenmesi
Takımlar yıllık maç programlarını en az 1 yıl önceden belirlerler. Bütün takımların konferans içi fikstürü konferans yönetimince belirlenirken konferans dışı maçlara takımların baş antrenörleri karar verirler. Konferans maçlarının başlaması genelde Aralık ortası hatta Ocak başını bulurken, takımlar açılış maçlarını yapmaya Kasım’ın 2. haftası itibariyle başlarlar.
Konferans dışı maçlar sanılanın aksine hazırlık maçı özelliği taşımazlar, her galibiyet puan durumuna yansıtılır. Daha da önemlisi, konferans dışında kazanılan önemli galibiyetler varsa bunlar NCAA turnuvası için yapılan seçimde önemli rol oynarlar.
Puan durumunda konferans içi maçlara göre sıralama yapılırken, eğer 2 takım aynı puana sahipse konferans dışı maçlar da puan durumuna eklenilerek takımlar puan cetveline yerleştirilirler. Her takım konferans dışı maçlarını belirlerken önemli stratejiler izler.
İddialı takımlar, çok zayıf takımlarla sadece birkaç maçı sezona ısınmak için oynamayı tercih edebilirler. Onlar için orta güçteki takımlar daha iyi sınavlardır ve bu maçlarda kendi eksiklerini daha iyi görmüş olurlar. Diğer yandan ulusal alanda itibar kazanmak ve uzun vadede NCAA turnuvası için kendinden bahsettirebilmek için en az 1-2 tane de sıralamada ilk 25-30 içinde bulunan takımla maç yapabilirler.
Diğer yandan orta ölçekli ve zayıf takımlar için çok iyi bir takıma karşı hem de deplasmanda oynamanın kâğıt üzerinde, farklı yenilip aşağılanmaktan başka yararı görünmese de bu maçlar aslında o takımlar için de büyük fırsatlar barındırır. Çoğu zaman, zayıf bir takım deplasmanda ülkenin en iyi takımlarından birine karşı oynamayı kabul ediyorsa bu ancak yüklü bir çek karşılığında olabilir. Ayrıca, iyi oynadıkları takdirde çok iyi eleştiriler alıp sezon boyunca basında takip edilen takımlar arasına girerler. Kazanırlarsa yine NCAA turnuvası için olan seçimde kendileri için büyük artı puan kazanmış olurlar. Kısacası hem ekonomik hem de itibar bakımından küçük takımlar için bu çok önemli bir fırsattır, bu yüzden her yıl en az 1 kuvvetli takımı kendi fikstürlerine eklerler.
Play-off sistemi
Ivy League Konferansı hariç tüm konferansların kendi play-off sistemi bulunmaktadır. Buna göre, normal sezonun tamamlanmasının ardından her konferans kendi içinde bulundurduğu takım sayısına göre bir play-off sistemi belirleyip turnuva sonunda kendi şampiyonunu belirlemiş olur. Play-off’da şampiyon olan takımlar NCAA turnuvasına katılmaya hak kazanırlar.
Turnuvaya katılacak takımların belirlenmesi
NCAA Turnuvası, diğer adıyla Mart Çılgınlığı (March Madness) veya Büyük Dans (The Big Dance), 1. Ligden sezon sonunda seçilen 65 takımın, knock-out sistemine göre oynadığı turnuvadır. Genellikle Mart’ın ilk veya 2. haftasında başlayan turnuva toplam 3 haftada Nisan’ın ilk haftası, tamamlanır.
Konferans turnuvalarında şampiyon olan 32 takım turnuvaya direk katılmaya hak kazanırlar. Kalan 33 takım ise NCAA tarafından belirlenen bir komite tarafından, ‘Pazar Günü Seçimi’ (Selection Sunday) olarak adlandırılan gün seçilirler. Bu seçimde takımların sezon boyunca kaydettikleri başarı ve başarısızlıklar, önce galibiyet yüzdesi, daha sonra da konferans dışı maçlardaki güç dengesinde kendilerinden yukarıda bulunan takımlara karşı gösterdikleri performans bakımından değerlendirilirler. Komitede bulunan 10 kişi çeşitli büyüklükteki konferans ve okulları temsilen seçilirler. Bu seçimde en çok tartışılan nokta, kalan takımların seçiminde konferanslara göre bir eşitlik ilkesinin uygulanmamasıdır. Komite bazı konferanslardan 5-6 takım davet ederken (çoğunlukla 3. bölümde bahsettiğimiz 6 güçlü konferanstan çok sayıda takım seçilmektedir) bazı konferanslar turnuvada sadece 1 takımla temsil edilebilirler. Bunun en büyük sonucu ise konferansların turnuvadaki temsilinin gelir paylaşımına yansımasıdır.
Seçilen 65 takım ‘bracket’ diye tabir edilen şablona güç dengesine göre yerleştirilirler. Turnuvaya başlangıç açılış maçı olarak kabul edilen, güç dengesindeki en zayıf iki takımın maçıyla başlar. Böylece takım sayısı 64’e inmiş olur. Bu şablona göre 64 takım 4 bölgeye ayrılırlar ve 16’şar takımdan 4 grup oluşturulur. Komitenin bir diğer görevi de seçilen 65 takım arasındaki güç sıralamasını belirleyip takımları bu gruplara yerleştirmektir. (Sıralamayı yaparken Ratings Percentage Index (RPI) adı verilen takımların galibiyet yüzdesi ve konferansın güçlüğünü hesaplayan bir indeksten faydalansalar da RPI sadece bir veri niteliği taşımaktadır, takım sıralamasının kesinliğini belirtmez). Buna göre 1. sıradaki takım 16. takımla, 2. takım 15. takımla, vb. eşleşirler ve 64 takım sırayla 32’ye daha sonra, 16 (Sweet Sixteen) 8 (Elite Eight) ve 4’e kadar düşerler. Bu 4 takım her bölgenin şampiyonu olmuş olur ve Final-Four’a (Dörtlü Final) katılmaya hak kazanır. Takımlar gruplara yerleştirilirken, aynı konferanstan olanların gruplar arasında paylaştırılmasına dikkat edilir.
‘Pazar Günü Seçimi’ tüm takımlar ve taraftarlar tarafından yakından takip edilir. İyi takımlar sıralamadaki yerlerini, turnuvaya dahil olma şansı bulunan orta güçteki takımlar ise seçilip seçilmeyeceklerini takip ederlerken, taraftarlar oluşturulan şablon (bracket) üzerinde tahminlerini yapmaya başlarlar. Bu durum önce herkesin kendi arasında girdiği iddialar ve yarışmalardan, internetin yaygınlaşmasıyla milyonlarca insanın ağ üzerinden oynadığı bir oyun haline gelmiştir.
NCAA Turnuvasının gelir paylaşımı
NCAA Turnuvası’nın yayın hakları 1999 yılında CBS Televizyonu tarafından 11 yıllığına, 6 Milyar Dolar (yıllık 542 milyon dolar) karşılığında satın alındı. Sadece 3 hafta süren turnuva için ödenen bu inanılmaz rakam NCAA Basketbolu'nun popülaritesi hakkında önemli bir ipucu teşkil ediyor. NCAA elde ettiği bu gelirin çok büyük bir bölümünü yıllık olarak her konferansa ‘katılım bazında’ dağıtmaktadır. Detaylandırırsak, her konferans, takımının turnuvada oynadığı maç sayısına göre 1 puan kazanır. Kazanılan puanlara göre gelir konferanslar arasında paylaştırılır (en çok puanı alan aslan payını alır).
Yukarıda bahsettiğimiz ‘Pazar Günü Seçimi’ ve aynı konferansa ait takımların gruplara ayrıştırılırken mümkün olduğunca dağıtılmaları gelirlerin arttırılacak olması nedeniyle konferanslar için çok önemlidir. Bir konferans turnuvaya ne kadar çok takım sokabiliyor ve o takımlar ne kadar çok ilerleyebiliyorsa gelirleri artmaktadır.
Her konferans, elde ettiği geliri kendi kurallarınca okullara dağıtır. Bazı konferanslar daha eşitlikçi yaklaşım sergilerken, bazıları aslan payını turnuvada başarılı olan okullara dağıtmaktadır.