Olivin
Olivin, yüksek sıcaklık silikat minerali ailesidir. Rengi siyahtan zeytin yeşiline değişir. Camsı parlaklıktadır. Konkoidal kırılma gösterir. Kristalleri genelde küçüktür. Kayaca taneli bir görünüm verir. Mg ve Fe iyonlarını içeririr. Magmada ilk önce kristalleşen yapı budur. Olivin yüksek sıcaklık ve silikat mineral grubuna ait, Mg ve Fe iyonlarını içeren, siyahtan yeşile kadar değişebilen renk özelliğine sahip olan bir mineral çeşididir. Camsı bir parlaklığa sahiptir ve konkodial bir kırılma gösterir. Şeffaf olivin peridot adı verilen bir süstaşı olarak da kullanılır. Olivin genellikle iri kristallerden ziyade küçük kristal yapısına sahip olivince zengin kayaçlarda yuvarlaklaşmış ve tanesel kristalli görünümde bulunurlar. Olivin ve ilişkili türevlerinin, yerin üst mantosunun %50’lik kısmını oluşturduğu tahmin edilip düşünülmektedir.[1]
Zeytin yeşili renge sahip olan olivin bazı magmatik kayaçlarda yaygın olarak bulunabilirken diğer birçok kayaçta görülemeyebilir.[2] Kimyasal Bileşimi: (Mg,Fe)2sio4 Sertlik: 6.5 – 7 Özgül Ağırlık: 3.3 - 3.4 Kristal Sistemi: Ortorombik
Kristal Biçimi
Magmatik kayaçlarda izole tanesel agregatlar şeklindedir. Kristalleri üç ayrı prizmanın kombinasyonundan oluşur.
Ayırıcı Özellikleri
Rengi, kristal formu, sertliği
Renk
İnce kesitte genellikle renksiz olarak gözlenir. Ancak Demir bakımından zengin olanlarında tepkime sonucu yeşilimsi sarı (X ve Z), turuncumsu sarı (Y) bir renk görmek mümkündür.
Dilinim
(010) ve (100) yüzeylerine göre birbirlerine dik iki yönde çok kötü gelişmiş dilinimlere sahiptir ayrıca ince kesitte daha çok düzgün olmayan çatlakların varlığı gözlenir.
Şekil
Kristalleri (010) yüzeyine göre kalın levhamsı bir durumdadır. Özşekilli kristalleri incekesitte 6 veye 8 köşeli kesitler verirler.
İkizlenme
Gözlenebilir, ancak tanınmasında tipik olan bir özellik değildir.
Türleri
Olivin grubu mineralleri Forsterit ve Fayalit uç bileşenlerinin sınırsız olarak karıştığı bir katı çözelti serisi oluştururlar. Ara türleri Krizolit, Hıyalosiderit, Hortonolit, Ferrohortonolit adını alırlar
Benzediği Mineraller
Olivin genellikle diyopsit ile karıştırılabilir.Ancak unutulmamalıdır ki diyopsit iyi gelişmiş bir dilinime sahiptir. Eğik sönme gösterir ve çift kırması daha zayıftır. Epidot sarımsı bir renge ve pleokroizmaya sahiptir.Dilinimi daha iyi gelişmiştir benzediği diğer mineraller Montisellit, Humit ve kondrodit gibi örnekler verebiliriz.[3]
Bulunuşu
Bazalt, gabro-olivin, peridotit, dünit v.b gibi magmatik kayaçaların tipik bir bileşenidir. Ayrıca magnezyumlu sedimanların, silisli dolomitlerin metamorfizması ile de oluşur.[3] Diğer minerallerle karşılaştırıldığında baktığımız üzere Olivin madenciliği oldukça yeni bir sanayinin hammeddesi sayılır. Avrupa ve dünyanın gelişmiş ülkelerinde Olivin madeni son 20-25 yıldan beri demir çelik, döküm sektöründe gerek kimyasal gerek fiziksel özellikleri bakımında oldukça önemli bir mineral durumuna gelmiştir ve ilgi görmüştür. Olivin gerek dünyadaki gelişmiş ülkelerin çevre ve sağlık konusundaki, iş ve çevre sağlığı yönünden tehdit altına girmesini ve zararlarını önlemek amacıyla düzenledikleri kanunlar ile serbest silis içeren mineral ve hammaddelerin kullanımını kısıtlama ve yasaklama yoluna gitmeleri gerekse olivinin alternatifi olan madenlerden daha düşük fiyata elde edilmesi nedeniyle olivin tüketimi küresel dünya da hızla artmaya başlamıştır. (Türkiye'de de 2009 yılında serbest silis içeren mineral ve hammaddelerin kullanılması sağlık bakanlığı tarafından yasaklanmıştır.) Olivin madeni bünyesinde serbest silis bulundurmaz.[4]
Olivine genel bir terim olarak baktığımızda Fosterit (Mg2SiO4) ve Fayalit (Fe2SiO4)' in katı çözelti karışımlarını içeren orta silikat grubunu anlatmakla beraber % 85 fosterit içeren mineralleri tanımlamak için kullanılır. Magnezyumlu olivinler, çoğunlukla ultrabazik kayaçlar içerisinde bulunurlar. ultra bazik magmada ilk kristalleşen mineraller Olivinlerdir. Ultrabazik kayaçlar içersinde en fazla olivin dünitler içerisinde bulunur. Dünit içerisnde olivin miktarı %95-99 arasındadır. Dünitler genel olarak kütleler halinde bulunur. Dünyada genel olarak sanayide kullanılan olivinlerde MgO miktarının % 46 nın üzerinde Toplam demir oksitlerin miktarınında % 7-8 den fazla olmaması istenmektedir. Ayrıca SiO2 miktarının % 38-42 arasında, diğer metal oksitlerin toplamının %3 den az ve kızdırma kaybının da % 2 yi geçmemesi istenmektedir.[4]
Kaynakça
- ↑ 1. Helvacı, C., 2013, Genel Jeoloji Temel Kavramlar, Nobel Yayınları, 2. Baskı.
- ↑ 2. Wıcander, R., Monroe, J.S., 2007, Fiziksel Jeoloji Yeryuvarının Araştırılması, Tmmob Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, 5.Baskı, Ankara.
- 1 2 3. Erkan, Y., 2007, Kayaç Oluşturan Önemli Minerallerin Mikroskopta İncelenmeleri, TMMMOB Jeoloji Odası Yayınları, 4 Baskı, Ankara.
- 1 2 Önal, Suna. "Olivin Nedir ?". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160605120338/http://www.eryas.com/olivin/. Erişim tarihi: 02.09.2009.