Ortakçılık
Ortakçılık, ürünün, işledikleri toprağa sahip olmayan köylülerle toprak sahibi arasında önceden belirlenmiş bir oranda ve ayni olarak paylaşılmasını öngören işletme biçimi. Saf biçiminde yıllık ürünün yaklaşık yarısı toprak sahibine ödenir; yarıcılık deyimi de daha çok bu biçimi için kullanılır. Kiracılıkta toprak sahibinin aldığı götürü kira ürüne bağlı değildir; ortakçılıkta ise toprak sahibi ürün kaldırıldıktan sonra önceden belirlenmiş orandaki payını alır.
Fransa
18. yüzyılda Fransa'da, özellikle de ülkenin güneyinde ve İtalya'nın bazı yörelerinde yaygın olan ortakçılıkta köylü ailesi işlediği toprakta sürekli yaşama hakkına sahipti. Fransa'da tipik bir ortakçının toprakları ya tek bir arazi parçasından ya da çok sayıda dağınık tarladan oluşuyordu. Asıl sermayeyi genellikle toprak sahibi sağlar, buna bazen çiftlik hayvanları da katılırdı. Yazılı anlaşmalardan çok, gelenek ve göreneklere bağlı kalınırdı. 1800'den sonra pazar ekonomisinin gelişmesiyle parasal sözleşmelerin artması, ortakçılığın yerini basit kapitalist kiracılığa bırakmasına yol açtı.
Ortaçağın sonlarına Fransa'da ortakçılığın gelişmesine yol açan ve kısıtlı toprakların artan nüfusa yetmemesini de içeren ekonomik ve toplumsal koşullar, çeşitli dönemlerde Hindistan, Japonya, Türkiye, Doğu Avrupa ve ABD'nin güneyinde de ortaya çıktı ve benzeri uygulamalarla sonuçlandı.
Türkiye
Osmanlı Devleti'nde ortakçılık, klasik tımar sisteminin bünyesinde de vardı ve "ortakçı kullar", reayanın yanı sıra toprak üzerinde ikinci bir emek kategorisini oluşturuyordu. 17-18. yüzyıllarda tımar sisteminin çözülme sürecinde ise ortakçılık gittikçe yaygınlaştı ve 19. yüzyıl ile Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde doruğa ulaştı. Türkiye'de ortakçılık ile tefeci-tüccar sermayesinin köylüyü borçlandırma kapasitesi arasında belirli bir bağlantı görülür. 1950'lerde tarımda piyasa ekonomisinin ve metalaşmanın gelişmesine bağlı olarak ortakçılıktan parasal kiracılığa geçiş başladı. 1960'larda ve 1970'lerde devletçe desteklenen yüksek tarım ürünü fiyatları, köylü-çiftçilerin eline geçen parayı artırarak ve yerel tefecilere borçlanma gereksinimini azaltarak ortakçılığın daha da gerilemesine katkıda bulundu.[1]
Ayrıca
- Kiracılık
- Maraba