Osmanlı-Memlük Savaşı

Osmanlı-Memlük Savaşı
Osmanlı Devleti'nin Yakın Doğu'daki savaşları
Tarih 1485-1491 Bölge Kilikya (Çukurova) ve Suriye'nin kuzeyi Sonuç Belirsizlik, savaştan önceki sınırlara geri dönüş
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Memlûk Sultanlığı
Komutanlar ve liderler
II. Bayezid	Sultan Kayıtbay
Güçler
Bilinmiyor	Bilinmiyor

Osmanlı-Memlük Savaşı, 1485-1491 yılları arasında yapılan bir dizi savaş serisidir. Savaş sırasında Osmanlı, Memlüklüler'in Anadolu ve Suriye'deki topraklarını işgal etti. Bu savaş, Osmanlı Devleti'nin Yakın Doğu'daki savaşlarının en önemlilerinden biridir. Birkaç saldırıya rağmen, 1491 yılında yapılan barış antlaşmasıyla, savaştan önceki sınırlara geri dönüldü. Barış dönemi, 1516 yılına kadar sürdü (bknz: Mercidabık Muharebesi).

Savaş Öncesi Durum

O zamanlarda, Osmanlı-Memlük ilişkileri düşmanlık seviyesindeydi. Bunun nedenleri: her iki devlet de İpek Yolu ve Baharat Yolu üzerinden para kazanıyordu. Ayrıca Osmanlı, İslam'ın kutsal şehirlerini kontrol etmek istiyordu. İki devleti birbirinden ayıran 4 tane Türkmen tampon devleti vardı (Karamanoğulları, Ramazanoğulları, Akkoyunlular ve Dulkadiroğulları). Bu 4 devlet, o anki Osmanlı ve Mümlük ilişkilerine göre sık sık taraf değiştiriyorlardı. Venedikli tarihçi Domenico Malipiero ve Osmanlı Tarihçisi Tursun Bey'e göre, Memlüklülerle savaşma fikri ilk düşünen padişah Fatih Sultan Mehmet'tir. 1468 yılı için planladığı saldırı için Uzun Hasan'dan ve Karamanoğulları'ndan destek bulamayınca, Memlüklüler yerine Akkoyunlular ve Karamanoğulları üzerine yürümüştür; ve Akkoyunluları yıkmıştır. II. Bayezid, 1481 yılında tahta geçtikten sonra, kardeşi Cem Sultan ile taht mücadelesine girer. Ancak Cem Sultan Osmanlı topraklarında yenilince, önce Ramazanoğulları'na, ardından Memlüklülere sığındı. Memlüklüler, Cem Sultan'a askerî destek vermemesine rağmen, Cem Sultan'ın onlara sığınmasına ses çıkarmadı. Bu durum, Osmanlı-Memlük düşmanlığını yeniden gündeme getirir. Bu olaydan sonra, Hindistan'dan dönen Osmanlı elçisi ve yanında getirdiği Hindistan elçisini esir alır Memlüklüler. Son olay, savaşın kıvılcımını yakar.

Savaş

İlk çatışma, Dulkadiroğulları'nın Memlüklüler'in kontrolündeki Malatya'ya saldırmasıyla başlar. Memlükler cevap verir ve ilk çatışmayı kazanırlar.

İlk Osmanlı Saldırısı (1485)

İlk geniş çaplı saldırı, II. Bayezid tarafından 1485 yılında yapıldı. Hem donanma, hem de kara orduları saldırıya katılmıştır. Saldırının komutanı, Karamanoğulları'nın beyi Karagöz Mehmet Paşa oldu. Kara askerleri ağırlıklı olarak eyalet askerlerinden (tımarlı sipahiler ve azaplar) oluşuyordu. Ordunun ilk görevi, Kilikya çevresini alıp, Turgutlu ve Vaşak aşiretlerini susturmak oldu. Ordu, 9 Şubat 1486 tarihinde, Adana şehrinin hemen dışında Memlükler tarafından mağlup edildi. Bunu üzerine, Hersekli Ahmed Paşa komutasında yeniçeri ağırlıklı destek, İstanbul'dan yola ile çıktı. Ama bu desteğe rağmen, 15 Mart tarihinde ordu tekrar yenildi. Karagöz Mehmed savaş alanından kaçtı; ve Hersekli Ahmet Paşa esir alındı. Sonuç olarak, Kilikya Bölgesi tekrar Memlük kontrolüne girdi.

İkinci Osmanlı Saldırısı (1487)

1487'de Osmanlı, Kapıkılu askeri ağırlıklı ikinci saldırısını yapar. Bu orduda, Dulkadiroğulları'ndan gelen destek de vardır. Bu ordu, Koca Davud Paşa tarafından idare edilmiştir. Bu saldırının amacı, Memlüklülere saldırı amacı gütmemektedir, sadece Turgutlu ve Vaşak aşiretlerinin çıkardığı isyan bastırılmıştır.

Üçüncü Osmanlı Saldırısı (1488)

Osmanlı'nın bu savaştaki en büyük çaptaki ve en son saldırısı 1488 yılında gerçekleşti. Hem karadan, hem de denizden saldırı gerçekleşti. Hersekli Ahmed Paşa esaretten kurtulduktan sonra, donanmanın başına geçti. Kara ordusu Rumeli Beylerbeyi Hadım Ali Paşa tarafından idare edildi. Saldırıya başlamadan önce, Osmanlılar Venedikliler'in Gazimağusa limanını kiralamak istedi. Ama Venedikliler bu teklifi reddetti. Hatta bunun üzerine, Venedikliler Kıbrıs'ı korumak için donanma bile gönderdi. Memlüklüler de İtalyan ülkelerden donanma yardımı istedi, ama onlarınki de reddedildi. Bunun üzerine, Osmanlı donanması İskenderun'a demirlemedi. Ama sonrasından çıkan bir fırtınadan dolayı, donanmanın çoğu battı, ve Osmanlı donanma desteğinden mahrum kaldı. Bu sırada, Kilikya'nın tamamına hakim oldu Osmanlı. Osmanlı donanmasının yok olması, Memlüklüler'in işine geldi ve Kiliya'ya doğru ilerlemeye başladı. 26 Ağustos 1488 tarihinde, Adana'nın Ağaçarıyı mevkiinde iki ordu karşılaştı. savaşta, Osmanlı ordusu sol kanatta ilerleme kaydetse de, sağ kanattan dağılması nedeniyle ordu geri çekilmek zorunda kaldı. Karaman'ın destek ordusu savaş alanından kaçtı. Osmanlı ordusu Karaman'a geri çekildi ve destek orduyu toplamaya başladı. Eyalet askerlerinin komutanlarının çoğu İstanbul'a çağrıldı ve Rumeli Hisarı'nda esir edildi. Bu sırada, Memlüklüler Adana'yı 3 ay boyunca kuşattı ve ele geçirdi. Bunun üzerine, Hersekli Ahmet Paşa Adana'ya yürüdü ve küçük bir zafer elde etti. Başarısına rağmen, Kilikya hala Memlüklüler'in elindeydi. Osmanlı'nın başarısızlığı üzerine, Osmanlı'ya bağlı Türkmen aşiretleri, Karaman'ın safına geçmeye başladı.

Memlük Saldırısı (1490)

Osmanlı'nın başarısızlığından cesaret alan Memlüklüler, karşı saldırıya geçti. Adana'dan Karaman Beyliği'ne doğru ilerlediler ve Kayseri'yi kuşattılar. Bunu gören Hersekli Ahmet Paşa, destek orduyla savunmaya geçti. Ancak, Memlüklüler kuşatmayı kaldırdı ve Adana'ya geri döndü.

Savaşın Sonu ve Savaş Sonrası

Barış Antlaşması

Osmanlı, kendilerine karşı başlatılması muhtemel Haçlı saldırısından korktuklarından; Memlüklüler de savaşın ekonomilerini bozmasıyla başka saldırı olmadı savaşta. İki taraf, sonuçsuz savaşı sonlandırmak istiyordu. Böylece, Güney Toroslar Dağları'nın Gülek Geçitinde barış antlaşması imzaladılar. Savaş öncesi sınırları dönüldü.

Savaşın Analizi

Gerçekte, hem karada hem de denizde Osmanlı üstün durumdaydı. Ancak savaşta, Memlüklüler'in iyi kale savunması ve süvari ordusunu iyi kullanması sonucu, Osmanlı karada fazla başarılı olmadı. Ayrıca Cem Sultan Olayı, Osmanlı'yı içten içe yıpratmıştı.

Savaşın Ben-i Ahmer Devleti'ne Etkisi

Savaş sırasında, İspanya'daki son Arap devleti olan Ben-i Ahmer Devleti yıkıldı. Ben-i Ahmet Devleti Osmanlı'dan yardım istedi, ama Osmanlı savaşta olduğu için sınırlı sayıda destek gönderebildi. Hatta Osmanlı savaşta olmasaydı, belki de Ben-i Ahmer Devleti'nin çöküşünü engelleyebilirdi.

Memlüklüler'in çöküşü

Bu savaş, Memlüklüleri ekonomik krize soktu. Çünkü, bütün güçlerini Osmanlı'ya karşı kullanmışlardı. Sonra 1504-1517 yılları arasında yapılan Portekiz-Memlük Deniz Savaşı, Memlüklü ekonomisine son noktayı koydu. 1516 ve 1517 yıllarında Osmanlıyla yapılan Mercidabık Muharebesi ve Ridaniye Muharebesi sonucu, Memlük Devleti yıkıldı.