Park
Park, doğal yaşamı korumak için veya insanların gezmesi, eğlenmesi veya dinlenmesi amacıyla kullanılmak üzere ayrılmış arazi parçası.
Milli Park
Ana madde: Millî park
Milli (doğal) park, bilimsel ve estetik bakımdan az bulunan doğal ve kültürel kaynak değerleriyle koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip arazi parçalardır. Bu kapsama giren doğa parkları, bitki örtüsü ve yaban hayat niteliklerine sahip doğa alanlardır.
1972 yılında Yeni Delhi'de toplanan Uluslararası milli parklar konulu dünya konferansı milli parkları şöyle tanımlar: bitki ve hayvan türlerinin, jeomorfolojik sitlerin ve hayvan ya da bitki yaşam alanlarının eğitim ve dinlenme bakımından özel bir ilgi uyandırdığı ya da buralarda çok büyük estetik değerde doğal manzaraların bulunduğu, işletme ve insan işgali ile az bozulmuş ya da hiç bozulmamış bir ya da birçok ekosistemli olan, bu nitelikteki bir yerde ülkenin en yetkili makamının tüm yüzeyi üzerinde en kısa zamanda her türlü işletme ve işgali önlemek ya da gidermek ve parkın kurulmasına neden olmuş ekolojik, jeomorfolojik, estetik değerleri korumak için önlemler aldığı, buralarda ziyaretlerin sadece eğlence, eğitim ve kültür amaçlarıyla bazı koşullar altında izin verildiği az çok geniş alanlardır.
Şehir parkları
Şehir parkları, kent içinde, halkın gezip dolaşması, hoşça vakit geçirmesi için ağaçlandırılıp, çiçeklendirilerek özel olarak düzenlenen yeşil alanlardır.
Şehir parklarının en eski örnekleri Pers krallarının av alanları ve Eski Yunan'daki açık hava toplantı yerleriydi. Rönesans'tan sonra düzenlenen parkların çoğunda korular, önemli noktaları birbiriyle birleştiren düz yollar, kuş evleri ve yabanıl hayvan kafesleri bulunurdu. Parklar daha sonra bu niteliklerini yitirmiş, özellikle 19. yüzyılda yoğun bir yapılaşmaya uğrayan kentlerin içinde temiz hava alınabilecek yeşil alanlar durumuna gelmiştir. Bu amaçla kurulan parklar arasında İngiltere'de Birkenhead Parkı (1844), Fransa'da Paris yakınlarında Boulogne Ormanı, ABD'de New York kentinde Central Park, Almanya'da Friedrich Wilhelm Bahçesi, Avustralya'da Melbourne Kraliyet Botanik Bahçesi, Japonya'da Kobe'deki Akaşi Parkı bulunmaktadır.
Parkların tasarımı her ülkenin, kültürel, iklimsel koşullarına, toplumsal geleneklerine ve boş zaman değerlendirme alışkanlıklarına göre değişir. Günümüzde spor yapmak, top oyunları oynamak, yarışmalar düzenlemek türünden aktif dinlenme türlerine olanak sağlayan parkların sayısı gitgide çoğalmaktadır.
Şehir parkları için en büyük tehlike çarpık yapılaşmadır. Özellikle yüksek sayıda göç alan gelişmekte olan ülke metropollerinde planlama eksikliği yeşil alan sıkıntısına neden olmaktadır.
Çeşitli park düzenlemeleri vardır. 19. yüzyılda ortaya çıkan ve İngiliz bahçesi olarak adlandırılan tür, doğal biçimde düzenlenmesiyle bunların arasında öne çıkar. Buna karşılık pek çok Avrupa kentinin parkı barok dönem bahçeleri üslubunda düzenlenmiştir. Çoğu eskiden bir sarayın bahçesi olan bu parklarda birbirini dikine kesen yollar, dikdörtgen çiçek tarhları, hatta budanarak geometrik biçimler verilmiş ağaç ve çalılar yer alır. Başka bir gelenek de İslam ülkelerinde uygulanan bahçelerdir. Bahçe İslamda cennetin simgesi olmuştur. Burada en önemli öğe sudur. Havuz, fıskiye, kaskad gibi biçimler en başarılı olarak İslam bahçe mimarlığında kullanılmıştır. Bu, geometrik yanı ağır basan bir bahçe düzenlemesidir.
Hindistan'da 17. yüzyılda Tac Mahal'i yaptıran Şah Cihan, çevresindeki 8 hektarlık araziyi de içinde insanların dolaşabileceği ve ağaçlarındaki meyveleri koparabileceği, kamuya ait bir bahçe biçiminde düzenletmiştir. Çin ve Japonya'da da saray bahçeleri vardır. Bu ülkelerde kamuya açık park işlevini tapınak bahçeleri üstlenir. İnsanın doğadaki “bin şeyden biri” olduğunu vurgulayan Uzakdoğu düşüncesine uygun olarak düzenlene bu bahçelere çok iyi bakılır; içlerindeki bitkiler, taşlar, su, yüzey dokuları büyük bir başarıyla kullanılır.
Diğer çeşitleri
Park kelimesi bu iki ana anlam dışında farklı terimler için de kullanılır;
- Otopark: motorlu taşıtların toplu halde park ettikleri açık ya da kapalı alandır.
- Eğlence parkı: eğlence için gidilen her yaşa hitap eden park.
- Çocuk parkı: çocukların gelişimi ve eğlenmesi için yapılmış alan.
- Makine parkı: araçların hizmete hazırlanması, manevra yapması, yüklenip boşaltılması için hazırlanmış alan.
- Su parkı: İngilizce olarak "Aqua Park" olarakta adlandırılan su kaydırağı, dalga havuzu ya da splash pad alanlarını barındıran park tipidir.
Ayrıca
- Minipark
- Bahçe
- Sit alanı
- Hayvanat bahçesi
Kaynaklar
- Bu maddenini yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Park maddelerinden yararlanılmıştır.