Filai

Abu Simbel'den Filai'ye Nübye Anıtları*
UNESCO Dünya Mirası
Ülke  Mısır
Tür Kültürel
Kriter i, iii, vi
Referans 88
Bölge** Arap ülkeleri
Tescil bilgisi
Tescil 1979  (3. Oturum)
* Dünya Mirası resmî listesi.
** UNESCO resmî sınıflandırması.

Filai (Yunanca: Φιλαί Filai, Mısırca: Pilak), Mısır'da Nil Nehri üzerinde ada. Birinci çağlayan ve eski Assuan Barajı'nın biraz yukarısında, Mısır'ın Assuan ili sınırları içinde, Assuan kentinin 11 km güneybatısında bulunan ada, 1970'lere kadar eski bir Mısır tapınak kompleksine ev sahipliği yapmıştır. Tapınak kompleksi daha sonra parçalanmış ve UNESCO Nubia Campaign projesinin bir parçası olarak Agilika'nın yakınlarına taşınmıştır.[1] Eski Assuan Barajı'nın yapımıyla 20. yüzyılın başlarında oluşan baraj gölünün altında kalmadan önce, alüvyonla kaplı 150 m x 460 m boyutlarındaki granit ada Nil'in en taşkın olduğu dönemlerde bile su düzeyinin üstünde kalırdı. Bu da tarih boyunca üstünde birçok tapınak ve kutsal yer yapılmasına neden oldu. Bugün kullanılan ve Tapınak Adası anlamına gelen Ceziretü'l-Birba adı da buradan gelir.

Tarihçe

Ada en eski dönemlerden beri Tanrıça İsis'in kutsal yeri sayılmıştır. Bilinen en eski yapıları 25. sülaleden Firavun Taharka (hanedanlığı MÖ 690-671) yaptırmıştı. En eski tapınak ise Sais sülalesi döneminde (MÖ 663-525) inşa edildi. 30. sülalenin son firavunu II. Nektanebos (hükümdarlığı MÖ 360-343), tapınağa bugün de var olan kolonadı ekletti. İsis Tapınağı'na ait yapılar II. Ptolemaios Philadelphos ve ardılı III. Ptolemaios Euergetes tarafından tamamlandı. Mısır tanrılarına adanmış başka küçük tapınak ve mabetler arasında İmhotep ve Hathor tapınakları ile Osiris, Horus ve Nephthys'e ait şapeller vardır.

Tapınak Roma döneminde de gelişmeye devam etti ve 378'den beri I. Theodosius'un Osiris ve İsis'e tapınılmasını yasaklayan bir fermanının yürürlükte olmasına karşın, İustinianos'un hükümdarlığı dönemine (MS 527-565) değin açık kaldı. İustinianos yönetiminin sonlarına doğru kiliseye dönüştürüldü. Zenginliğini koruyan kasabada iki tane de Kopt kilisesi yapıldı.

Asvan Barajı ve kurtarma projesi

Tapınak, kısmen eski Assuan Barajı'nın suları altında kalmadan önce ayrıntılı biçimde incelendi ve sağlamlaştırıldı (1895-96). 1902'de Assuan Alçak Barajı'nın (İlk Assuan Barajı) kurulmasından sonra, yılın büyük bölümü sular altında kalıyordu. Yüksek barajın da yapılmasıyla tapınak kısa bir süre içinde tümüyle sular altında kalacaktı. Nehrin yukarı kesimindeki Assuan Yüksek Barajı'nın tamamlanmasından sonra 1970'te suların alçalmasıyla yeniden su yüzüne çıkan tapınakların oldukça zarar gördüğü anlaşıldı. Bunun üzerine yapıların yakındaki daha yüksek Agilkia Adasına taşınmasına karar verildi. Filai'ye benzemesi için adanın yüzeyi düzleştirildikten sonra yeniden inşa edilerek Mart 1980'de sergilenmeye açılan tapınaklar bir ölçüde de olsa eski güzelliklerine kavuşturuldu.

Tapınak

Filai Tapınağı'nda panoramik görünüm

Ebu Simbel'dekinden sonra Nübye'nin en önemli tapınağıdır. Ada, her yıl Nil'in kabardığı mağarayı ve Osiris'in son uykusuna yattığı Abaton'un bulunduğu, insanların girmesi yasak Biggeh adacığını da kapsayan büyük bir dinsel merkezdi. Osiris'in karısı büyücü İsis için yapılmış mimari kompleksin merkezinde bu tanrıçaya adanmış bir tapınak bulunur. Tapınağın özgün bir girişi vardır. Pilonlardan birinin önünde çok geniş avlu uzanır. Birbirine koşut olmayan iki anıtsal kapının arasında bir mammisi vardır, burada İsis oğlu Horus'u dünyaya getirir. Sonra sütunlu salona geçilir. Salonun gerisinde ise, on iki oda ile bir kriptanın yer aldığı kapalıtapınak bulunur. Tapınağın üstünde, Osiris'in mezar şapelinin yer aldığı bir teras vardır.

Adada, tören alayları sırasında İsis'in kayığının konduğu, zarif sütunlarla süslü ünlü Traianus köşkü ile çok özel bir işlevi olan Hathor tapınağı gibi başka yapılar da vardır. Kızarak Nübye topraklarına giden “Uzaktaki tanrıça” Hathor, sakinleştikten sonra Mısır'a geri dönerken Philai'de konuk edildi. Mısırlılara çağın tapınağı diye adlandırılan bu yapının duvarları, tanrıçayı neşe içinde tutmak için dans ve müzik sahneleriyle süslenmiştir. Filai, Hıristiyanlığın Mısır'da yaygınlaşmasından sonra açık kalan tek tapınak olmuştur. Gerçekten de, duvarlarına kazınmış olan son pagan yazıtı Milattan sonra 473 tarihlidir.

Galeri

Ayrıca

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ↑ The Rescue of Nubian Monuments and Sites, UNESCO project site about Nubia Campaign.
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/20/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.