Ray of Light

Ray of Light
Madonna stüdyo albümü
Yayımlanma 22 Şubat 1998 (1998-02-22)
Kaydedilme Mayıs-Eylül 1997
Stüdyo Larrabee Studios North
(North Hollywood, Kaliforniya)
Tarz Pop · elektronika
Süre 66:52
Şirket Maverick · Warner Bros.
Yapımcı Madonna · William Orbit · Patrick Leonard · Marius de Vries
Madonna kronolojisi

Evita
(1997)		 Ray of Light
(1998)		 Music
(2000)
Ray of Light albümünden çıkan single'lar
  1. "Frozen"
    Yayımlanma: 23 Şubat 1998
  2. "Ray of Light"
    Yayımlanma: 6 Mayıs 1998
  3. "Drowned World/Substitute for Love"
    Yayımlanma: 24 Ağustos 1998
  4. "The Power of Good-Bye"
    Yayımlanma: 29 Eylül 1998
  5. "Nothing Really Matters"
    Yayımlanma: 2 Mart 1999

Ray of Light, Amerikalı şarkıcı Madonna'nın yedinci stüdyo albümü. 22 Şubat 1998'de Maverick Records tarafından yayımlandı. İlk çocuğu Lourdes'un doğumundan sonra Madonna, yapımcılar Babyface ve Patrick Leonard ile birlikte albümün çalışmalarına başladı. Başarılı olmayan bu çalışmalardan sonra İngiliz yapımcı William Orbit ile iş birliği yaparak yeni bir müzikal yola girdi. Dört ayda tamamlanan kayıtlar sırasında Orbit'in Pro Tools düzenlemelerini yaptığı donanımlar bozulması sebebiyle, donanımların tamir edilmesine kadar olan süreçte kayıtlar ertelenmek zorunda kaldı.

Şarkıcının önceki çalışmalarından farklı olarak Ray of Light; tekno, trip hop, drum and bass, ambient, rock ve klasik müzik dahil olmak üzere çeşitli tarzları birleştiren bir elektronika tarzında bir albümdü. Madonna, şarkılardaki vokallerinde daha geniş ve daha dolgun bir ton kullandı. Kabbala'ya yönelmesi, Hinduizm ve Budizm'i öğrenmesi, bunun yanı sıra günlük Hatha Yoga yapmasının etkisiyle sözlerde ve bestelerde mistik temalar geniş bir yer tuttu.

Albüm yayımlandıktan sonra, şarkıcının yeni müzikal yönünü takdir eden olumlu tepkiler aldı. Madonna'nın "en maceraperest" kaydı olarak tanımlanmasının yanı sıra olgunluğuna ve ölçülü doğallığına dikkat çekilirken, vokalleri de eleştirmenler tarafından övüldü. Ray of Light, 1999 Grammy Ödülleri'nde altı dalda Grammy Ödülü'ne aday gösterildi ve bunlardan dördünü kazandı. Satış rakamları göz önüne alındığında Almanya, Avustralya, Birleşik Krallık ve Kanada gibi birçok ülkedeki ulusal müzik listelerinde bir numaraya yükseldi. Amerika Birleşik Devletleri'nde ise bir kadın sanatçı tarafından o zamana kadar yapılan tüm zamanların en büyük ilk hafta satışını yaparak Billboard 200 listesine iki numaradan giriş yaptı ve bu sıradan yukarı çıkamadı. Toplamda, dünya genelinde 20 milyondan fazla kopya sattı.

Albümden, ikisi de dünya genelinde hit olan "Frozen" ve "Ray of Light" dahil olmak üzere beş single yayımlandı. Albümün tanıtımları ise daha sonradan 2001'de Drowned World Tour'da yapıldı. Eleştirmenler ve araştırmacılar, albümün popüler müziği etkilediğinden bahsetti; özellikle yaygın ana akım pop kültürüne elektronika müziği tanıttığına dikkat çekti. Ayrıca Madonna'nın kendisini yeniden keşfetme yeteneği ve teenage sanatçılarının yaygın olduğu bu dönemde çağdaş kalmayı başardığı kaydedildi. Tüm bunların dışında Ray of Light, sık sık tüm zamanların en iyi albümleri listelerine dahil edildi.

Arka plan

Madonna, albümün açılış şarkısı "Drowned World/Substitute for Love"ı 2006'daki Confessions Tour'da söylerken.

Derleme albüm Something to Remember'ın (1995) yayımlanmasının ardından Madonna, Evita (1996) filmindeki rolüne hazırlanmak için vokal dersleri almaya başladı. Aynı yıl kızı Lourdes'u doğurdu. Bu olaylar şarkıcıya bir içgözlem konusunda yapma ilham verdi. 2002'de Q dergisine verdiği röportajda "Bu benim için büyük bir katalizör oldu. Beni, daha önce kendime hiç sormadığım soruların cevabını aramaya yönlendirdi." dedi.[1] Aynı zamanlarda Kabbala'yı benimsedi ve Hinduizm ile yoga derslerine başladı. Tüm bunlar kendisine "dışarı adım atma ve dünyayı farklı bir bakış açısıyla görme" konusunda yardımcı oldu.[1] Madonna, albüm için sesini faydalı hâle getirmeye çalışırken onun kullanılmadan bırakıldığında "bütün bir parça" gibi olduğunu hissetti.[1] Mayıs 1997'de yeni albümü için şarkı yazıp bestelemeye başladı. Önceki albümü Bedtime Stories'de ilk kez iş birliğine gittiği Babyface ile tekrar birlikte şarkı yazdı. İkili birlikte iki şarkı ortaya koyduktan sonra Madonna, iş birliğinin istediği müzikal yöne doğru gitmediğine karar verdi. Babyface'e göre "şarkılar 'Take a Bow-vari' bir havadaydı ve Madonna, kendini tekrarlamak istemiyordu ya da buna ihtiyaç duymuyordu".[2]

Babyface ile yazdığı şarkıları beğenmeyip çöpe atan Madonna, daha önceden kendisi için Stevie Nicks ve Celine Dion ile birlikte şarkılar yazan müzisyen Rick Nowels ile çalışmaya karar verdi. Bu iş birliğinden ise dokuz gün içinde yedi şarkı ortaya çıktı ancak bunlar da albümün gelecek elektronik müzik yönünü taşıyamadı.[2] Bu şarkılardan "The Power of Good-Bye", "To Have and Not to Hold" ve "Little Star" albüme konuldu.[2] Ardından Madonna, kendisinin 1980'lerin sonlarında çıkardığı birçok şarkısının yapımcısı olan Leonard ile çalışmaya başladı. Şarkıcının önceki albümlerinin aksine, Leonard ile yapılan şarkı yazım iş birliğine küçük bir stüdyo girişi eşlik etti. Madonna'ya göre Leonard'ın yapımları "bir Peter Gabriel şarkısının havasından ödünç alınmış" gibiydi ve şarkıcı albümü için bu tarz şarkılar istemiyordu.[2] Sonuç olarak Maverick Records'un başkanı Guy Oseary, Britanyalı elektronik müzisyeni William Orbit'e telefon ederek ondan Madonna'ya biraz şarkı göndermesini istedi.[1] Orbit, Madonna'ya 13 parçalık bir dijital ses kaseti yolladı. Madonna, albümdeki müzikal isteklerinden ve Orbit'ten şöyle bahsetti: "William'ın ilk kayıtlarının gerçekten büyük bir hayranıydım; Strange Cargo 1, 2 ve diğer hepsi. Ayrıca onun benim için yaptığı remikslere de bayılıyordum. Fütüristik müziğin bir çeşidi olan fusing ile de ilgileniyordum ama Hint ve Fas müziği etkisindeki birçok ögeyi ya da bunun gibi şeyleri de kullanıyordum. Aynı anda hem eski hem de yeni olan bir müzik istiyordum."[1]

Kayıt

"Albümü yapmak uzun zaman, aylar, aldı. Ve gevşiyor gibi de değildik. Aslında hızlı çalışmak zorundaydık ve ilerlemek zorunda olduğumuz birçok zaman vardı. Madonna'nın sevdiği tabirlerden biri şuydu: 'Zambağı allayıp pullamayın.' Başka bir deyişle, [kayıtlar] derme çatma kalsın ve çok fazla mükemmel olmasın. Bilgisayar tutkunları her şeyi mükemmel yapabildikleri için bu onların doğal bir dürtüsüdür ve bu konuda çok dikkatliydik."

—Orbit, Keyboard dergisine Madonna ile çalışmaktan bahsediyor.[3]

Haziran başlarında kayıtlar başlamadan önce Orbit, New York'taki evinde kendisini karşılayan Madonna ile tanıştı ve şarkıcı kendisine daha önceden diğer yapımcılarla Mayıs 1997'ye kadar hazırladığı şarkıları dinletti. Orbit şarkıları "ustaca" buldu.[1][2] İkili sonraki hafta Ray of Light'ın diğer yapımcılarının da toplandığı Hit Factory'ye katıldı.[3] Ardından Orbit, genellikle sekiz veya on altı ölçülük kalıplarla hazırladığı şarkıların hafifletilmiş hâllerini içeren bir kaseti Madonna'ya yolladı. Bu şarkılar daha sonra albüme eklendi.[2] Madonna ses örneklerini söz yazmak için ilham gelene kadar tekrar tekrar dinledi. Başta şarkı sözlerinin nasıl olacağı konusunda bir fikri yoktu ancak düşüncelerini Orbit'in düşüncelerine yaslayınca birlikte orijinal müzikal fikirler ortaya çıktı.[2] Şarkıların bestelerinin çoğu, Madonna sözler için evinde veya herhangi bir tatilde uğraşırken hâlihazırda bekletiliyordu.[1]

Madonna'nın o zamana kadar üzerinde en uzun süre çalıştığı albüm olan Ray of Light'în kayıtları Haziran 1997'nin ortalarından itibaren dört buçuk ay sürdü ve oturumlar North Hollywood, Los Angeles'tergisine Maki Larrabee North Studio'da yapıldı. Kayıtların pek çoğunda yalnızca William Orbit, mühendis Pat McCarthy ve yardımcı mühendis Matt Silva stüdyoda Madonna'yla birlikte bulundu.[2] Kayıtlar Los Angeles'ta başladı ancak cihazlardaki sorunlar sebebiyle bir soruna dönüştü çünkü Orbit canlı müzisyen sesleri olmaksızın yalnızca ses örnekleri, synth sesler ve Pro Tools ile bilgisayarda çalışmayı tercih etmişti. Bilgisayarların bozulması yüzünden kayıt, tamirler yapılana kadar ertelenmek zorunda kaldı.[2] Orbit dört aylık bir sürede albümün orkestrasyonunu topluca kaydetti. Ayrıca gitar çalmayı hatırladı ve stüdyoda geçirdiği uzun saatler boyunca parmaklarının kanadığı oldu.[2]

Sanskrit şloka "Yoga Taravali"nin "Shanti/Ashtangi" şarkısına uyarlanışında Madonna'nın bazı telaffuz hataları yapmasından sonra BBC, şarkıcıya Sanskrit kelimelerin basit ve doğru telaffuzlarını yapabilmesi için bilgin Vagiş Şastri'dan ders ayarladı.[4][5] MTV ile yaptığı röportajlardan birinde şarkıcı, albümün kayıt sürecini anımsayarak iş ortağı Guy Oseary'yi yararlı bir arkadaş diye nitelendirdi. Kendisi ve Orbit, şarkıları Oseary'ye dinlettiğinde korktukları oldu ve Osery hiçbir şey söylemeden stüdyodan ayrıldı. Madonna ayrıca şunları ekledi: "Gerçekten şu buz gibi yaylılardan nefret ediyordu. Şarkıların bittiğini düşündüğüm zaman [Oseary], ileriye doğru bir adım daha atmamız için bizi iterdi. 'Belki de şunu denemeliyiz' veya 'Gerçekten bunu duymak istemiyorum' [derdi]. Ve daha sonra tabii ki, [söyledikleri] kafamda yavaş yavaş belirirdi ve 'belki buraya bir arka vokal yapmalıyım' gibisinden düşünmeye başlardım."[6] Q dergisine verdiği bir röportaj sırasında Orbit, Madonna'nın "Swim" şarkısını arkadaşı ve moda tasarımcısı Gianni Versace'nin Miami, Florida'da öldürüldüğü gün kaydettiğini söyleyerek şarkının muhtemelen bu yüzden duygusal bir etkiye sahip olduğu yorumunu yaptı.[1]

Başlık ve kapak

Sözcü Liz Rosenberg'e göre Madonna, "gerçekten havalı bir isim" olduğunu düşündüğü Mantra adını albüme verecekti. Ancak daha sonra albümün, daha önceki albümlerinde de olduğu gibi, şarkılardan birisiyle aynı adı taşımasına karar vererek adını Ray of Light (Türkçe: Işığın Işını) olarak değiştirdi.[7] Kapak fotoğrafı, Madonna'nın daha önceden Versace için çektirdiği fotoğraflarda çalıştığı Perulu fotoğrafçı Mario Testino tarafından çekildi. Şarkıcı, çekimlerde Testino'nun doğal görünümlü fotoğraflar yakalanmasından etkilenerek albüm fotoğraflarında da onunla çalışmaya karar verdi. Testino, çekimlerle ilgili şu anısını anlattı: "Saat gece 2'de [Madonna] 'Yeter, yoruldum. İşimiz bitti.' dedi. Ben ise 'Ama henüz fotoğrafımız yok.' dedim. 'Benim için çalışıyorsun ve ne zaman bittiğini ben söylerim.' diye cevap verince 'Hayır, devam edelim.' dedim. Kapakta kullandığı fotoğraf bundan sonra geldi."[8]

Beste

"Onun hakkında bir şeyler söylemenin onu değersizleştirdiğini hissediyorum. Tevrat'ın mistik yorumu Kabbala'yı öğrendim. Budizm ve Hinduizm dersleri aldım, yoga çalıştım ve açıkça görülüyor ki Katoliklik hakkında çok şey biliyorum. Bunların hepsini bağlayan tartışılmaz gerçekler var ve ben bunu çok rahatlatıcı ve nazik buldum. Benim manevi yolculuğum her şeye açık olmaktır. Neyin mantıklı olduğuna, neye yoğunlaşıldığına dikkat edin. Benim için yoga, gerçek doğamıza en yakın şeydir."

—Madonna, "Sky Fits Heaven" ve "Shanti/Ashtangi"nin arkasında yatan ilham hakkında konuşuyor.[2]

Ray of Light, Madonna'nın önceki çalışmalarından dikkate değer bir şekilde ayrılır ve şarkıcının en "maceraperest" kaydı olarak tanımlanır.[9] Tekno, trance, drum and bass, trip hop, ambient, rock, new wave, doğu ve klasik dahil olmak üzere müziğin çeşitli tarzlarından ritimler içerir.[10] Madonna'nın 1996 yapımı Evita filmi için vokal eğitimi dersleri almasının sonucunda vokallerinin genişliğinin ve aralığının dolgun bir tını eklenerek artması sayesinde vokal olarak da Madonna'nın önceki albümlerinden belirgin bir şekilde farklıdır. Şarkıcı albümdeki birçok şarkıda, daha önceki çalışmalarında kullandığı vibratodan kaçınmıştır. Eleştirmenler, albümdeki vokallerin Madonna'nın en iyi ve en sağlam vokalleri olduğunu belirtir.[11]

Albümün açılış şarkısı ve üçüncü single'ı "Drowned World/Substitute for Love"; jungle, drum and bass ve trip hop music etkileri taşıyan bir downtempo baladıdır.[12] Adını J. G. Ballard'ın post-apokaliptik bilim kurgu romanı Boğulan Dünya'nın (1962) İngilizce'deki orijinal adı The Drowned World'den alır. İkinci şarkı "Swim"in manevi bir tonu vardır ve "Swim to the ocean floor/So that we can begin again/Wash away all our sins/Crash to the other shore" sözlerini içerir.[13] Üçüncü şarkı ve ikinci single "Ray of Light", güçlü tekno eğilimi ve trance müzik etkisiyle yüksek tempolu bir elektronik dans-pop şarkısıdır. "İleriyi gören bir müziğe" sahip olan şarkı,[9] belirgin bir elektro gitar riff'ini de içerir. Müziğinde ayrıca bip sesi ve düdük sesi gibi çeşitli ses efektleri vardır.[9] Grunge bir girişi olan "Candy Perfume Girl", postmodern bip sesleri ve aniden parlayan eski moda elektro gitar vuruşlarının birleşmesiyle devam eder.[14] "Do I know you from somewhere?" sözlerinin geçtiği sonraki şarkı "Skin"de Madonna, özlemli bir sesle arka plandaki elektronik orkestra üzerine şarkı söyler.[14] Altıncı şarkı "Nothing Really Matters" ise tekno etkileri taşıyan yüksek tempolu bir dans şarkısıdır.[15]

"Sky Fits Heaven", Madonna'nın manevi araştırmalarına ve kızı Lourdes'a odaklanır. İçerdiği "Sky fits heaven so fly it, that's what the prophet said to me/Child fits mother so hold your baby tight, that's what my future can see" sözleri,[14] şair Max Blagg'in 1993'te bir Gap Inc. reklamında kullanılan What Fits? şiirinden uyarlanmıştır.[16] Yüksek tempolu bir tekno şarkısı olan "Shanti/Ashtangi", aynı zamanda bir Hindu Sanskrit ilahisidir ve itici dans ritimlerinin üzerine Madonna'nın Hint aksanlı sesi eklenerek oluşturulmuştur.[13] Şarkının sözleri baştan sona Sanskrittir ve "Vunde gurunam caranaravinde/Sandarsita svatma sukhavabodhe" gibi sözleri Şankaraçarya'nın Yoga Taravali metninden uyarlanmıştır.[17][18]

Dokuzuncu şarkı ve ilk single "Frozen", gittikçe artan synthesizer'lar ve yaylılar içeren orta tempolu bir elektronik balattır.[19] Ek olarak ambient özellikleri de görülür, nakaratı sırasında ılımlı bir dans ritmi ve sonlarına doğru tekno etkili vuruşlar içerir. Madonna'nın vokalleri şarkı boyunca vibratodan kaçınır ve Orta Çağ müziği ile benzer bir duruş sergiler. Şarkının sözleri ise soğuk ve duygusuz bir adam hakkındadır ancak buna rağmen alt mesajlar fark edilmiştir.[19] Jarman-Ivens'a göre, "You're frozen, when your heart's not open" gibi sözler "farklı müzikal, metinsel ve görsel stilleri çevreleyen" sanatsal bir paleti yansıtır.[20] Sözleri özlem ve kayıp üzerine düşünceye dalmak hakkında olan "The Power Of Good-Bye" duygulu bir balattır ve albümün dördüncü single'ı olarak yayımlanmıştır. On birinci şarkı "To Have and Not to Hold" uzaktaki bir sevgiliden bahsederken sonraki şarkı "Little Star" şarkıcının kızı Lourdes hakkındadır. İkisi de yüzeysel olarak hareketlidir ancak altlarında küçük ayrıntılar ve hüküm süren ölçülü düzenlemeler yatar.[14] Son şarkı "Mer Girl", fanîlik ve Madonna'nın annesinin ölümü üzerine gerçeküstü bir meditasyondur, şarkıda "And I smelled her burning flesh/Her rotting bones, her decay/I ran and I ran/I'm still running away." sözleri geçer.[12]

Yayımlanma ve tanıtım

Madonna, tanıtım single'ı "Sky Fits Heaven"ı 2001'deki Drowned World Tour'da seslendirirken.

Ray of Light, sadece Japonya'da çıkan sürüme eklenen bonus şarkı "Has to Be" eşliğinde 22 Şubat 1998'de Japonya'da yayımlandı.[21] Ardından 3 Mart 1998'de Amerika Birleşik Devletleri'nde piyasaya sürüldü. Yeni Zelanda'da The Immaculate Collection ile birlikte bir set hâlinde satışa sunuldu. Ülkenin albüm listesinde 12 numaraya kadar yükseldi ve 7.500 kopya gönderisi sayesinde Recording Industry Association of New Zealand (RIANZ) tarafından altın sertifika ile ödüllendirildi.[22] 1999'da albümün beş single'ının video kliplerini de içeren Rays of Light adlı bir VHS derlemesi tanıtım amacıyla Birleşik Krallık'ta piyasaya sürüldü. Daha sonradan klipler The Video Collection 93:99 (1999) adlı derlemeye de dahil edildi.[23] "Sky Fits Heaven", tanıtım single'ı olarak ABD'de yayımlandı ve Billboard Hot Dance Club Play listesinde 41 numaraya kadar ilerledi.[24]

Yine tanıtımlar kapsamında Madonna, çeşitli televizyon programlarına katıldı ve albümün şarkılarının canlı performanslarını sergiledi. 14 Şubat 1998'de "Sky Fits Heaven", "Shanti/Ashtangi" ve "Ray of Light"ı ilk kez gece kulübü Roxy NYC'de söyledi.[25] "Frozen"ı ise 21 Şubat'ta Birleşik Krallık'taki The National Lottery Show'da,[26] 24 Şubat'ta İtalya'daki 1998 Sanremo Music Festival'de,[27] 28 Şubat'ta Almanya'daki Wetten, dass..?'da[28] ve 13 Mart'ta ABD'deki Rosie O'Donnell Show'da seslendirdi.[29] 27 Nisan'da New York City'deki Carnegie Hall'de düzenlenen hayır konseri Rock for the Rainforest'da katılımı duyurulmadan sahneye çıkarak burada da "Frozen"ı söyledi. Ayrıca Sting, Elton John ve Billy Joel dahil olmak üzere konsere katılan diğer şarkıcılarla birlikte "With a Little Help From My Friends" ve "Twist and Shout" performanslarını sergiledi.[30] 29 Mayıs'ta The Oprah Winfrey Show'a katılarak burada "Little Star" ve "Ray of Light"ı söyledi.[31] 10 Eylül'de New York City'de düzenlenen 1998 MTV Video Müzik Ödülleri'nin açılışını Lenny Kravitz tarafından çalınan gitar eşliğinde "Shanti/Ashtangi" ve "Ray of Light" şarkılarıyla yaptı.[32] "The Power of Good-bye" şarkısını 12 Kasım'da İtalya'daki 1998 MTV Avrupa Video Müzik Ödülleri'nde[33] ve 19 Kasım'da Birleşik Krallık'taki Top of the Pops'ta seslendirdi.[34] 24 Şubat 1999'a gelindiğinde, Los Angeles'taki Shrine Auditorium'da yapılan 1999 Grammy Ödülleri'nde "Nothing Really Matters" performansını sergiledi.[35]

Madonna, Ray of Light ve peşinden gelen albümünü tanıtmak için çıktığı beşinci konser turnesi Drowned World Tour'da albümdeki "Drowned World/Substitute For Love", "Ray Of Light", "Candy Perfume Girl", "Sky Fits Heaven", "Frozen" ve "Mer Girl" şarkılarını seslendirdi. Turne, Haziran 2001'de başladı ve Madonna'nın sekiz yıl sonra çıktığı ilk turne oldu. Turnenin yeni milenyum öncesinde başlaması planlanıyordu[36] ancak Madonna oğlu Rocco Ritchie'ye hamile kalınca planlar değişti. Ardından 2000'de Music albümünü yayımladı ve yılın son ayında Guy Ritchie ile evlendi.[37][38] Eleştirmenlerden olumlu eleştiriler toplayan Drowned World Tour;[39] Cyber-Punk, Geisha, Cowgirl, Spanish ve Ghetto adlarını içeren beş bölümden oluştu.[40] Toplamda ABD$75 milyon hasılat elde etti ve 2001'in bir solo sanatçı tarafından düzenlenen en bol hasılatlı konser turnesi oldu.[41] 26 Ağustos 2001'de Auburn Hills, Michigan'daki The Palace of Auburn Hills'de verilen konser HBO'da canlı yayınlandı.[42] Drowned World Tour 2001 adlı turne DVD'si dünya genelinde 13 Kasım 2001'de piyasaya sürüldü. Canlı yayınlanan gösteri gibi DVD de genel anlamda olumlu eleştiriler aldı. DVD'nin tasarımında kullanılan fotoğraflar Madonna'nın arkadaşı Rosie O'Donnell tarafından çekildi.[43]

Single'lar

"Frozen", albümün çıkış single'ı olarak 23 Şubat 1998'de yayımlandı. Dünya genelindeki birçok müzik markette bir ilk beş hiti olurken Birleşik Krallık, Finlandiya, İspanya ve İtalya'nın single listelerine bir numaradan girerek Madonna'nın bu ülkelerin listelerine bir numaradan giren ilk single'ı oldu.[44][45] Amerika'da Billboard Hot 100 listesinde iki numaradan yukarı çıkamayarak şarkıcının bu sırada zirve yapan altıncı single oldu ve Madonna'yı liste tarihinin en fazla iki numara hitine sahip sanatçısı yaptı.[46][47] Şarkı ayrıca eleştirel övgü topladı ve "sinematik" diye nitelendirilen bestesiyle bir başyapıt olarak tanımlandı.[12] Ancak 2005'te bir Belçika mahkemesi şarkının açılışındaki dört ölçülük motifin Salvatore Acquaviva tarafından bestelenen "Ma vie fout le camp" şarkısından çalındığına hükmetti. Bunun üzerine kurallar gereğince single'ın satışı ve dahil olduğu Ray of Light albümü ile diğer derleme albümlerin Belçika'da satışı yasaklandı.[48] Albümün ikinci single'ı "Ray of Light", 6 Mayıs 1998'de yayımlandı. İspanya'da bir numaraya yükselmesinin yanı sıra ABD, Birleşik Krallık, Finlandiya, İtalya ve Kanada'da ilk beşte yer aldı.[45][49][50] Hot 100 listesine beş numaradan girerek Madonna'nın o zamana kadar listeye en yüksek sıradan giriş yapan single'ı oldu.[46] Ayrıca Hot Dance Club Play listesinde aralıksız dört hafta bir numarada kalarak 1998'in "Top Hot Dance Club Play Single"ı unvanına kavuştu.[51] Eleştirel anlamda ise bestesi ve güçlü vokalleriyle birlikte dans kulüpleri için mükemmel bir çalışma olduğu belirtilerek olumlu eleştiriler topladı.[9]

Üçüncü single "Drowned World/Substitute for Love", 24 Ağustos 1998'de ABD dışında yayımlandı. İspanya'da bir numara oldu ve Birleşik Krallık ile İtalya'da ilk ona girdi.[45][52] Walter Stern tarafından yönetilen video klibi, 1997'de Prenses Diana'nın ölümüne benzer bir senaryoyla Madonna'nın paparaziler tarafından motosikletlerle takip edildiği sahneler yüzünden tepki aldı.[53] Dördüncü single "The Power of Good-Bye", 22 Eylül 1998'de satışa sunuldu ve Almanya, Avusturya, Birleşik Krallık, Finlandiya, Hollanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya ile Kanada listelerinde ilk onda yer aldı.[45][54] ABD'de Hot 100'da on bir numaradan ileri gidemedi.[46] Şarkının video klibini Matthew Rolston yönetti. "Nothing Really Matters", albümün beşinci ve son single'ı olarak 2 Mart 1999'da yayımlandı. Şarkı Birleşik Krallık, Finlandiya, İtalya, Kanada ve Yeni Zelanda'da bir ilk on hiti oldu.[45][55] ABD'de ise Madonna'nın Hot 100'da en düşük sırada kalan single'ı oldu ve 93 numaradan yukarısını göremedi. Ancak ülkenin dans listesinde bir numara oldu.[46] Madonna'nın bir geyşa gibi giyindiği şarkının video klibinde Arthur Golden'ın Bir Geyşanın Anıları kitabından ilham alındı ve klibin yönetmenliğini Bo Johan Renck üstlendi.[56]

Eleştiriler

Profesyonel değerlendirmeler
Eleştiri dereceleri
Kaynak Derece
AllMusic [9]
Blender [57]
Chicago Tribune [58]
Encyclopedia of Popular Music [59]
Entertainment Weekly A–[60]
The Guardian [61]
NME 8/10[62]
Rolling Stone [63]
Slant Magazine [12]
USA Today [64]

Ray of Light, birçok müzik eleştirmeni tarafından övüldü.[65] AllMusic'den Stephen Thomas Erlewine, Ray of Light'ın Madonna'nın "en maceracı kaydı" olduğunu söyleyerek şarkıcının "en olgun ve ihtiyatlı albümü" olduğu kanısına vardı. Eleştirisinde albüme beş üzerinden 4,5 yıldız verdi.[9] Billboard'dan Paul Verna, "Basit bir şekilde [şarkıcının] bugüne kadarki en olgun ve kişisel çalışması. Ray of Light'ta günlük olayları özenli bir samimiyetle ören sözlere rastlanır ve [sözler] ilahi gibi bir tarzı olan melodilerle ve orkestrasyonla yeşilliklere sarılır. Melankoli ortamı; klasik house, trance ve hatta gitar popun içine girer. Tabii ki Madonna, cihazların ciddi tonu ile tarifsiz vokal aralığını esnetmeye izin veren chewy pop parçaları arasında bir denge kurar." yorumunu yaptı ve eleştirisini albümü "enfes bir macera, pop müziğin en ilgi uyandıran şarkıcılarından birinin nihai zafer yakalayan çabası" diye nitelendirerek noktaladı.[66] Slant Magazine'den Sal Cinquemani, albümü "90'ların en büyük pop şaheserlerinden biri" diye tanımlayarak "Sözler karışık değil ama ifade muhteşem." ve "Madonna, Like a Prayer'dan beri duygusal olarak hiç bu kadar samimi olmamıştı." ifadelerini kullandı..[12] Rolling Stone'da eleştirisini paylaşan Rob Sheffield ise albümün "harika" olduğunu yazdı ancak Orbit'in tüm albümü üretebilmek için yeterince numara bilmediğini ve bu yüzden tekrarlayıp durduğunu belirterek yapımcılığı olumsuz bir şekilde eleştirdi.[63]

Entertainment Weekly için yazan David Browne, eleştirisinde "Kendi aydınlanmasıyla yaptığı boğuşmalar sonucunda Madonna, özellikle müziğine gelen yeni İtalyan toprak ana çeki düzeniyle birlikte yıllardan beri olduğundan daha rahat ve daha az yapmacık görünüyor. Ray of Light gerçekten bir dua gibi ve bilirsiniz ki Madonna sizi oraya götürecektir." ifadelerine yer verdi.[60] City Pages'deki bir incelemesinde Roni Sarig, Madonna'nın en fazla vokal aralığından, derinliğinden ve netliğinden etkilendiğini yazarak Ray of Light'ı şarkıcının "şimdiye kadarki en zengin, en başarılı kaydı" diye adlandırdı.[67] Los Angeles Times'dan müzik eleştirmeni Robert Hilburn ise "Ray of Light, hayatının bir noktasından kendisine şaşırtıcı bir samimiyet ve perspektifle bakan bir kadının ruh arayışını yansıttığından dolayı şarkıcının kariyerinin en iyi, en tatmin edici albümü." diye yazdı.[68] Melody Maker'da bir yazı paylaşan Mark Roland, şarkılarının en iyi yanının sinisizmden uzak olmaları olduğunun altını çizerek yapıtı St Etienne grubunun müzikleriyle ve Björk'ün Homogenic (1997) albümüyle karşılaştırdı: "Bu kötümser bakan pop manipülasyonu tornasına açık bir albüm değil, daha ziyade ayak gücüyle çalışan bir tekerleğin üstündeki kil bir yumruyu eziyor gibi. Severek hayatı alaya alan Ray of Light, eşleşmeyen ama bu sayede her şeyi daha özel olan bir çamur gibi."[69] The Boston Globe'dan Joan Anderman, çalışmayı dikkat çekici bularak "derin bir ruhani dans kaydı" tanımını yaptı ve kaydın mutluluktan uçmuş bir dokusu olduğunu belirtti. Ayrıca çöp toplayan görüntüler ve kültürlü kimlikler üzerine inşa edilen bir kariyerden özgürleşen Madonna'ya doğru uzun bir yol gidin şarkılardan oluşan ciddi bir döngünün var olduğunu ifade etti.[70] Playboy'dan Robert Christgau, Ray of Light'ı "büyük bir ses getirici" olarak dikkate aldı ancak her zaman pop şarkıcıları için garip sonuçlar doğuran aydınlanma temaları yüzünden ortalama bir kayıt olduğunu yazdı. Buna rağmen "Skin" ve "Candy Perfume Girl" gibi duygusal şarkıları övdü.[71]

Başarılar

Madonna, 2008'deki Sticky & Sweet Tour sırasıda "Ray of Light"ı söylerken. Şarkı, Yılın Video Klibi dalında bir MTV Video Müzik Ödülü ve En İyi Dans Kaydı dalında bir Grammy Ödülü kazandı.

41. Grammy Ödülleri'nda Ray of Light, altı dalda aday gösterildi ve bunlardan dört tanesinden ödül kazandı.[72] Albüm, En İyi Pop Vokal Albüm ile En İyi Kayıt Paketi dallarında ödül alırken Yılın Albümü dalında aday gösterildi. İsim şarkısı ise En İyi Dans Kaydı ve En İyi Video Klip ödüllerini alırken Yılın Kaydı dalında aday gösterildi.[73] Albüm, daha önceden yalnızca video kategorisinde ödül alan Madonna'ya kariyerinin ilk müzikal Grammmy'sini kazandırdı. Şarkıcı ayrıca 1998 MTV Video Müzik Ödülleri'nde aday gösterildiği dokuz kategoriden altısında ödül alarak gecenin en çok kazananı oldu.[74] "Frozen" En İyi Özel Efektler ödülünü alırken "Ray of Light" ise En İyi Düzenleme, En İyi Koreografi, En İyi Yönetmen, En İyi Kadın Videosu ile Yılın Videosu ödüllerini aldı ve En İyi Çıkış Yapan Video Klip, En İyi Dans Video Klibi ile En İyi Sinematografi dallarında aday gösterildi. American Society of Composers, Authors and Publishers (ASCAP) da Madonna'ya albüm için ödüller vermeyi tercih ederek 1999 ASCAP Pop Müzik Ödülleri'nde En Çok Sahnelen Şarkı dalında "Frozen" ve "Ray of Light"a iki ödül verdi.[75] Bunlardan ikincisine 1999 ASCAP Rhythm & Soul Müzik Ödülleri'nden En İyi Dans Şarkısı ödülü de verildi.[76]

Ray of Light ayrıca dünya genelindeki ödül törenlerinde de çeşitli ödüller topladı. IFPI Danmark'ın düzenlediği Danimarka Grammy Ödülleri'nde En İyi Uluslararası Albüm ve En İyi Uluslararası Kadın Vokalist dallarında,[77] Polonya'da Związek Producentów Audio Video (ZPAV) tarafından düzenlenen Fryderyk ödüllerinde En İyi Yabancı Albüm dalında[78] ve Macaristan'da Mahasz tarafından düzenlenen Altın Zürafa Ödülleri'nde Yılın En İyi Uluslararası Pop Albümü dalında ödül aldı.[79] Bunlara ek olarak Hırvatistan'da dağıtılan Porin'den de En İyi Uluslararası Albüm ödülünü aldı, aynı törende "Frozen"a da En İyi Uluslararası Video Klip ödülü verildi.[80] İsveç'te düzenlenen Rockbjörnen ise albüme yine En İyi Uluslararası Albüm ödülünü verirken Madonna'yı En İyi Uluslararası Sanatçı seçti.[81]

Kanada'da 1999 MuchMusic Video Ödülleri'nde "Ray of Light" şarkısına En İyi Uluslararası Video Klip ödülü verildi ve albüm 1999 Juno Ödülleri'nde En İyi Satan Albüm (Yabancı veya Yerli) dalında aday gösterildi.[82][83] 1998 MTV Avrupa Müzik Ödülleri'nde Madonna'ya En İyi Kadın ve albüme En İyi Albüm ödülleri verildi.[84] 14. Uluslararası Dans Müzik Ödülleri'nde ise Madonna, En İyi Dans Solo Sanatçı ve "Ray of Light", En İyi Dans Video Klibi kategorilerinde ödüllendirildi.[85]

Ticari performans

Madonna, albümün çıkış single'ı "Frozen"ı 2004'teki Re-Invention World Tour'da seslendirirken.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Ray of Light, Billboard 200 listesine 21 Mart 1998 tarihinde iki numaradan giriş yaptı.[86] Bu sırada ilk haftasında 371 bin kopya satarak Madonna'yı Nielsen SoundScan döneminin en yüksek ilk hafta satışını gerçekleştiren kadın sanatçısı yaptı.[86] Ancak Titanik'in film müziği albümü yüzünden ülkenin listesinde bir numaraya çıkamadı, Madonna'nın listede iki numaradan yukarı çıkamayan beşinci albümü oldu.[87] İkinci haftasında 225 bin kopya satarak yine film müziği albümünün alt sırasında kaldı.[88] 16 Mart 2000'de Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) tarafından aldığı dört milyonluk sipariş sayesinde dört kez platin sertifikayla ödüllendirildi.[89] Nielsen SoundScan'e göre Eylül 2011 itibarıyla ABD'de 3,9 milyon kopya sattı.[90] Bu rakamlar BMG Music gibi kulüpler aracılığıyla yapılan 459 binden fazla sayıdaki gönderileri içermedi.[91] Kanada'da Canadian Albums Chart'a 59.900 kopya satışıyla bir numaradan girdi.[92] Sonradan Canadian Recording Industry Association (CRIA) tarafından 700 bin kopya satması sayesinde yedi kez platin sertifikayla ödüllendirildi.[93] Okyanusya'da da çeşitli ticari başarılar yakaladı, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın albüm listelerine bir numaradan dahil oldu. Avustralya Kayıt Endüstrisi Birliği (ARIA) tarafından 210 bin kopya gönderiyle üçlü platin ve Recording Industry Association of New Zealand (RMNZ) tarafından 15 bin kopya gönderiyle platin sertifikaya layık görüldü.[94][95]

Birleşik Krallık'ta yayımlanan UK Albums Chart'a da bir numaradan giren Ray of Light, iki hafta bu sıradaki yerini korudu.[96] Ülkenin müzik kuruluşu British Phonographic Industry (BPI) tarafından 1,8 milyon kopya satmasıyla altı kez platin sertifikayla ödüllendirildi.[97] Fransa'nın albüm listesine iki numaradan giriş yaptı, düşüşe geçmeden önce bu sırada yedi hafta daha kalmaya devam etti.[98] Ulusal Fonografi Yayıncıları Sendikası (SNEP) tarafından 900.000 kopya gönderi rakamıyla üç kez platin sertifikaya layık görüldü.[99] Ülkede albümün tam satış rakamının 925.400 olduğu açıklandı.[99] Almanya'da Media Control Charts'a bir numaradan dahil olan albüm, yedi hafta bu sırada kaldı.[100] Ülkede Madonna'nın en çok satan albümü oldu, Bundesverband Musikindustrie (BVMI) tarafından 1,5 milyon kopya gönderi satmasıyla üç kez platin sertifikayla ödüllendirildi.[101] Diğer Avrupa ülkelerinde de bazı ticari başarılar yakaladı, bunun bir sonucu olarak European Top 100 Albums listesinde bir numaraya yükseldi ve kıtada yedi milyondan fazla kopya satmasıyla Uluslararası Fonogram Endüstrisi Federasyonu'ndan (IFPI) yedi defa platin sertifika aldı.[102] Ray of Light, dünyanın diğer ülkelerinde de benzer başarılar yakaladı; Belçika, Finlandiya, Hollanda, İspanya, İsrail, İsviçre, Macaristan, Norveç, Singapur ve Yunanistan'da liste başı oldu.[49][98] Dünya genelinde 20 milyondan fazla sattı.[103]

Kalıt

Madonna'nın "Frozen" video klibindeki Güney Asyalı imajının tasvir edildiği bir çizim. Albüm, Güney Asya kültürünün popülerliğinden etkilendi.

Ray of Light, elektronika müziği dünya genelindeki pop kültürüne kazandıran çalışma olarak tanımlandı. Durumla ilgili olarak Los Angeles Times, "Fatboy Slim gibi ara sıra gelişen atılımlar bir kenara konduğunda, Madonna Ray of Light'ı yayımladığında elektronika bütünüyle ana akım değildi." yorumunu yaptı.[104] Yazar J. Randy Taraborrelli'ye göre albüm müzik tarzını listelerin başına getirene kadar "tekno ve elektronika, yıllarca, dünya genelinde terk edilmiş depolarda ve şehirlerin dış mahallerindeki ıssız alanlarda yapılan yasa dışı sözde çılgın yeraltı partilerinde son derece popüler bir şekilde çalınmıştı".[105] AllMusic editorü Liana Jonas, albümün isim şarkısının "ana akımın dikkatini 21. yüzyılın başında yeraltı statüsünden çılgınca popülerliğe tırmanan elektronika müziğe çektiğini" yazdı.[106] Music of the 1990s'ın yazarı Thomas Harrison, Ray of Light'ın yapım tarzının "dijital örneklemelerin ve elektronik synthesizer'ın önemli kullanımıyla elektronik müzikteki yeni modaların deyimleriyle dolu" olduğunu ifade etti.[107]

Taraborrelli'ye göre albüm; Backstreet Boys, 'N Sync, Britney Spears ve Christina Aguilera gibi erkek grupları ya da teenage sanatçıları tarafından kontrol edilen 1990'ların sonundaki çağdaş müziğe cesur ve ferahlatıcı bir şekilde gelip yerleşti.[108] Billboard'dan Larry Flick, albüm için "Uluslararası eleştirel başarısıyla birlikte sadece bukalemun gibi olan bir sanatçıyı sunmuyor, ayrıca [Madonna'nın] kederli kararsız genç kitleler arasında hayatî bir figür olarak durduğunu kanıtlıyor." ifadelerini kullanırken[109] müzik eleştirmeni Lucy O'Brien, "1998'deki Ray of Light kesinlikle Madonna'nın imajının iyileşmesini sağladı. Bu noktaya kadar Madonna, hâla şansı olan ortalama cazibede bir pop kızı olarak değerlendiriliyordu ancak bu kayıttan sonra yoğun bir şekilde üretken olan yeteneğiyle birlikte iyi bir şarkı yazarı olduğunu kanıtlayarak yepyeni bir kitleye ulaştı." ifadelerini kullandı.[110] Bunların yanı sıra Stereogum için yazan Mary von Aue ise "Ray of Light, çığır açan bir sanatçı olarak Madonna'yı yeniden inşa etti." şeklinde bir yorum yaptı.[111]

New York Üniversitesi'nin American Studies programından Elliott H. Powell, Ray of Light'ın Güney Asya kültürünü Amerikan halkına 1990'larda ulaşılabilir kıldığını gözlemledi.[112] Rhonda Hammer ve Douglas Kellner, birlikte yazdıkları Media/cultural Studies: Critical Approaches kitabında "Güney Asya ilhamlı kadınlık olgusunun, Şubat 1998'de pop ikonu Madonna "Frozen" video klibini yayınladığında Batı medyasında gözlemlenebilir bir moda hâline geldiğini" yazdılar. Ayrıca "Madonna, Hint güzellik aksesuarları modasına ön ayak olmamasına rağmen [...] dünya genelinde medyanın dikkatini buna çekerek bunu halkın gözünün önüne getirdi." yorumunu yaptılar.[113]

Ray of Light, ana akım müziği etkilemeye Britanyalı şarkıcı ve şarkı yazarı Adele'in üçüncü stüdyo albümü 25'ın ana ilham kaynaklarından biri olarak devam etti.[114] Özellikle "Frozen" şarkıcıya bir ilham kaynağı olmasının yanı sıra "gelmek ve tekrar yapmak için güven" verdi.[115] Adele ayrıca Ray of Light'ın Madonna'nın en iyi albümü olduğunu ve kendisiyle Madonna'nın hayatı arasında birkaç karşılaştırma bulduğunu ekledi.[116]

Madonna'nın "kariyerimin en doyurucu evrimi" diye tanımladığı Ray of Light,[117] popüler müziğe yaptığı etki sayesinde tüm zamanların en iyi albümlerinin sıralandığı çeşitli müzik listelerine dahil oldu. Rolling Stone'un hazırladığı "Tüm Zamanların En Büyük 500 Albümü" listesinde 367. sırada yer aldı.[118] 2001'de 250 bin kişiden oy toplayarak VH1'ın "Tüm Zamanların En İyi 100 Albümü" listesinde onuncu oldu.[119] 2003'te Q dergisinin okuyucu listesi "Şimdiye Kadarki En Büyük 100 Albüm" listesinde 17 numarada yer aldı.[120] Albüm ayrıca Ölmeden Önce Dinlemeniz Gereken 1001 Albüm kitabına dahil edildi.[121] Mojo dergisi ise Ray of Light'ı "100 Modern Klasik: Hayatımızın En Büyük Albümleri" listesinde 29 numaraya yerleştirdi.[122] 2013'te NME, hazırladığı "Tüm Zamanların En Büyük 500 Albümü" listesinde albümü 241. sıraya koydu.[123]

Şarkı listesi

No. BaşlıkŞarkı yazar(lar)ıYapımcı(lar) Süre
1. "Drowned World/Substitute for Love"  Madonna · William Orbit · Rod McKuen · Anita Kerr · David CollinsMadonna · Orbit 5:09
2. "Swim"  Madonna · OrbitMadonna · Orbit 5:00
3. "Ray of Light"  Madonna · Orbit · Clive Muldoon · Dave Curtiss · Christine LeachMadonna · Orbit 5:21
4. "Candy Perfume Girl"  Madonna · Orbit · Susannah MelvoinMadonna · Orbit 4:34
5. "Skin"  Madonna · Patrick LeonardMadonna · Orbit · Marius de Vries 6:22
6. "Nothing Really Matters"  Madonna · LeonardMadonna · Orbit · de Vries 4:27
7. "Sky Fits Heaven"  Madonna · LeonardMadonna · Orbit · Leonard 4:48
8. "Shanti/Ashtangi"  Madonna · OrbitMadonna · Orbit 4:29
9. "Frozen"  Madonna · LeonardMadonna · Orbit · Leonard 6:12
10. "The Power of Good-Bye"  Madonna · Rick NowelsMadonna · Orbit · Leonard 4:10
11. "To Have and Not to Hold"  Madonna · NowelsMadonna · Orbit · Leonard 5:23
12. "Little Star"  Madonna · NowelsMadonna · de Vries 5:18
13. "Mer Girl"  Madonna · OrbitMadonna · Orbit 5:32

Ek notlar:[124]

Yapım görevlileri
  • Patrick Leonard – aranjör, besteci, yapımcı
  • Donna De Lory – geri vokaller
  • Curtiss Maldoon – besteci
  • Patrick McCarthy – mühendis
  • Rod McKuen – besteci
  • Susannah Melvoin – besteci
  • Marc Moreau – gitar
  • Rick Nowels – besteci
  • William Orbit – besteci, yapımcı, ses efektleri
  • Kevin Reagan – sanat yönetmeni, tasarım
  • Dave Reitzas – mühendis
  • Steve Sidelnyk – davul programlama
  • Matt Silva – mühendis
  • Eddie Stern – çeviri
  • Mario Testino – fotoğrafçı
  • Marius de Vries – klavyeler, yapımcı, programlama

Yapım görevlileri, Ray of Light albüm kitapçığından alınmıştır.[124]

Listeler

Haftalık listeler

Liste (1998) Tepe
noktası
ABD Billboard 200[51] 2
Almanya[100] 1
Avrupa Top 100[125] 1
Avustralya[98] 1
Avusturya[98] 2
Belçika (Flandre)[98] 1
Belçika (Valonya)[98] 2
Birleşik Krallık[96] 1
Danimarka[126] 2
Finlandiya[98] 1
Fransa[98] 2
Hollanda[98] 1
İrlanda[125] 2
İspanya[49] 1
İsrail[88] 1
İsveç[98] 2
İsviçre[98] 1
İtalya[127] 1
Japonya[21] 7
Kanada[51] 1
Macaristan[128] 1
Malezya[125] 4
Norveç[98] 1
Portekiz[129] 6
Singapur[88] 1
Yeni Zelanda[98] 1
Yunanistan[88] 1
Liste (2006) Tepe
noktası
Danimarka (Hitlisten)[130] 23
İspanya (PROMUSICAE)[131] 76
Liste (2012) Tepe
noktası
Polonya[132] 37

Yıl sonu listeleri

Liste (1998) Konum
ABD Billboard 200[133] 18
Almanya[134] 4
Avustralya[135] 10
Avusturya[136] 7
Belçika (Flandre)[137] 5
Belçika (Valonya)[138] 11
Fransa[139] 10
Hollanda[140] 4
İsviçre[141] 4
Japonya[142] 94
Kanada[143] 10
Liste (1999) Konum
ABD Billboard 200[144] 98
Almanya[134] 14
Avustralya[145] 61
Avusturya[146] 21
Belçika (Flandre)[147] 55
Belçika (Valonya)[148] 72
Fransa[149] 58
Hollanda[150] 19

Onyıl sonu listeleri

Liste (1990-1999) Konum
Avusturya[151] 30

Sertifikalar

Bölge Sertifika Satış/gönderi
ABD (RIAA)[89] 4× Platin 4,359,000[90][91]
Almanya (BVMI)[101] 3× Platin 1.500.000^
Arjantin (CAPIF)[152] Platin 60.000x
Avustralya (ARIA)[94] 3× Platin 210.000^
Avusturya (IFPI Austria)[153] 2× Platin 100.000x
Birleşik Krallık (BPI)[97] 6× Platin 1.800.000^
Brezilya (ABPD)[154] Platin 250,000*
Finlandiya (Musiikkituottajat)[155] Platin 50,604[155]
Fransa (SNEP)[156] 3× Platin 925,400[99]
Hollanda (NVPI)[157] 3× Platin 300.000^
Hong Kong (IFPI Hong Kong)[158] Platin 20.000*
İspanya (PROMUSICAE)[49] 3× Platin 300.000^
İsveç (GLF)[159] 3× Platin 240.000^
İsviçre (IFPI Switzerland)[160] 3× Platin 150.000x
Japonya (RIAJ)[161] 2× Platin 400.000^
Kanada (Music Canada)[93] 7× Platin 700.000^
Norveç (IFPI Norway)[162] 2× Platin 100.000*
Polonya (ZPAV)[163] 2× Platin 200.000*
Yeni Zelanda (RMNZ)[95] Platin 15.000^
Özetler
Avrupa (IFPI)[102] 7× Platin 7.000.000*

*yalnızca sertifikaya dayalı satış rakamları
^yalnızca sertifikaya dayalı gönderi rakamları
xyalnızca sertifikaya dayalı açıklanmamış rakamlar

Yayımlanma tarihleri

Ülke Tarih Format(lar) Sürüm(ler)
Japonya[164][165] 22 Şubat 1998 CD · LP Standart
Birleşik Krallık[166][167] 2 Mart 1998 CD · LP · kaset · mini albüm Standart · sınırlı sürüm
Almanya[166][167]
ABD[168][169] 3 Mart 1998 CD Standart · sınırlı sürüm
Japonya[170] 8 Eylül 1998 CD İkili sürüm

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 Black, Johnny (Ağustos 2002). "Making of Ray of Light". Q 17 (8). ISSN 0955-4955.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Walters, Barry (Nisan 1998). "Madonna Just Made Her Most Daring Album in Years...". Spin 14 (4): 70–5. ISSN 0886-3032. https://books.google.com/books?id=Jq-A2xEoAHIC&pg=PA74. Erişim tarihi: 1 Kasım 2011.
  3. 1 2 Kot, Greg. "The Methods and Machinery Behind Madonna's Ray of Light By Greg Rule". Keyboard Magazine. 9 Ekim 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/19991009071554/http://www.keyboardmag.com/features/madonna/madonna.shtml. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
  4. ↑ "Madonna Considers Signing Up For Sanskrit Lessons". MTV News. 31 Aralık 1998. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140105051836/http://www.mtv.com/news/articles/1431587/madonna-considers-signing-up-sanskrit-lessons.jhtml. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
  5. ↑ "Madonna learnt Sanskrit via phone calls". The Times of India. 8 Eylül 2001. http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2001-09-08/lucknow/27245720_1_sanskrit-shastri-madonna. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
  6. ↑ "MTV Bands - Archive - M - Madonna". MTV. ss. 2. 5 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140105051833/http://www.mtv.com/bands/archive/m/madonna/insidemad/index.jhtml. Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
  7. ↑ "Newsbytes". Icon 7 (2): 15. 1997.
  8. ↑ Farndale, Nigel (24 Şubat 2009). "Mario Testino: 'it's not all glamour'". The Daily Telegraph. 15 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160115132736/http://www.telegraph.co.uk/culture/photography/4733443/Mario-Testino-its-not-all-glamour.html. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.
  9. 1 2 3 4 5 6 Erlewine, Stephen Thomas (6 Mart 1998). "Ray of Light". AllMusic. http://www.allmusic.com/album/album/r333319. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  10. ↑ Metz & Benson 1999, s. 24
  11. ↑ Fouz-Hernández & Jarman-Ivens 2004, ss. 59-61
  12. 1 2 3 4 5 Cinquemani, Sal (9 Mart 2003). "Madonna - Ray Of Light - Music Review". Slant Magazine. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160413061321/http://www.slantmagazine.com/music/review/madonna-ray-of-light. Erişim tarihi: 17 Mart 2009.
  13. 1 2 "Revolutions: Madonna's "Ray of Light"". Vibe 6 (3): 196. 1998. ISSN 1070-4701. http://books.google.com/books?id=HCwEAAAAMBAJ&pg=PA140. Erişim tarihi: 25 Aralık 2010.
  14. 1 2 3 4 Lark, Bryan (10 Mart 1998). "Madonna Opens Heart and Soul on 'Light'". The Michigan Daily. http://news.google.com/newspapers?nid=2706&dat=19980310&id=9QlbAAAAIBAJ&sjid=IE4NAAAAIBAJ&pg=1044,2605069. Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.
  15. ↑ Metz & Benson 1999, s. 63
  16. ↑ "Madonna Gets Lyrical Help From Gap Ad, Freezes For 'Frozen'". MTV News. 18 Mart 1998. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131203135208/http://www.mtv.com/news/articles/1431615/madonna-gets-lyrical-help-from-gap-ad-freezes-frozen.jhtml. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013.
  17. ↑ DeRogartis 2003, s. 398
  18. ↑ Gopinath 2005, s. 28
  19. 1 2 Fouz-Hernández & Jarman-Ivens 2004, ss. 92
  20. ↑ Fouz-Hernández & Jarman-Ivens 2004, ss. 55-58
  21. 1 2 "ja:レイ・オブ・ライト [Madonna 'Ray of Light']" (Japonca). Oricon. 22 Şubat 1998. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140427185921/http://www.oricon.co.jp/prof/artist/162927/products/music/307357/1/. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2010.
  22. ↑ "Top 50 Albums – October 10, 1999". Recording Industry Association of New Zealand. 12 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130612181901/http://www.rianz.org.nz/rianz/chart.asp?chartNum=1180&chartKind=A. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  23. ↑ Rays of Light (medya notları). Madonna. Maverick, Warner Bros., Warner Music UK. 1999. PRO-RAY-VHS.
  24. ↑ Trust, Gary (15 Eylül 2009). "'Celebration': Madonna's 40 Most Impressive Instants". Billboard. http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/267393/celebration-madonnas-40-most-impressive-instants. Erişim tarihi: 8 Ekim 2009.
  25. ↑ Vineyard, Jennifer (16 Şubat 1998). "Madonna Lights Up New York's Roxy". MTV News. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140221050103/http://www.mtv.com/news/articles/3250/madonna-lights-up-new-yorks-roxy.jhtml. Erişim tarihi: 9 Şubat 2014.
  26. ↑ "Madonna performs at the BBC National Lottery Show". Icon: Madonna Official Website. Madonna.com. 21 Şubat 1998. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304111140/http://www.madonna.com/news/title/madonna-performs-at-the-bbc-national-lottery-show. Erişim tarihi: 30 Haziran 2013.
  27. ↑ "Madonna 'Frozen' In Place By Music Festival Host". MTV News. MTV Networks. 26 Şubat 1998. http://www.mtv.com/news/articles/3396/madonna-frozen-place-by-music-festival-host.jhtml. Erişim tarihi: 6 Şubat 2016.
  28. ↑ Vorrath 2011, s. 223
  29. ↑ Madonna chats with Rosie O'Donnell
  30. ↑ Pareles, Jon (29 Nisan 1998). "POP REVIEW; Meet the Beatles Again, And Their Musical Fans". The New York Times. http://www.nytimes.com/1998/04/29/arts/pop-review-meet-the-beatles-again-and-their-musical-fans.html. Erişim tarihi: 8 Aralık 2012.
  31. ↑ "Madonna Steps Into The Media "Light" With Oprah, Firms Up Film Work". MTV News. 27 Mayıs 1998. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140202222425/http://www.mtv.com/news/articles/1431606/madonna-steps-into-media-light-with-oprah-firms-up-film-work.jhtml. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2012.
  32. ↑ Kaufman, Gil (14 Eylül 1998). "Hindu Group Calls Madonna Performance Sacrilege". MTV News. http://www.vh1.com/news/articles/501657/19980914/index.jhtml. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.
  33. ↑ "Spice Girls take MTV crown". BBC News. November 13, 1998. http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/213410.stm. Erişim tarihi: 13 Nisan 2012.
  34. ↑ Top of the Pops – video archive
  35. ↑ "Madonna through the years". The Washington Post. 26 Mart 2012. http://www.washingtonpost.com/lifestyle/style/madonna-on-stage/2012/01/25/gIQAROyERQ_gallery.html#photo=13. Erişim tarihi: 13 Nisan 2012.
  36. ↑ King, Larry (19 Ocak 1999). "Interview: Madonna reviews life on Larry King Live". CNN. http://www.cnn.com/SHOWBIZ/Music/9901/19/madonna.lkl/. Erişim tarihi: 28 Aralık 2009.
  37. ↑ Lumley, James (21 Kasım 2008). "Madonna, Guy Ritchie Divorce Approved by U.K. Court". Bloomberg Television. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601085&sid=aZUOJ_MvDaRI&refer=europe. Erişim tarihi: 28 Aralık 2009.
  38. ↑ Guilbert 2002, s. 76
  39. ↑ Price, Simon (9 Temmuz 2001). "Madonna, Earls Court, London". The Independent. http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/reviews/madonna-earls-court-london-677159.html. Erişim tarihi: 30 Aralık 2009.
  40. ↑ Moss, Cory (11 Haziran 2001). "Few Hits, Many Costumes At Madonna Tour Launch". MTV. http://www.mtv.com/news/articles/1444414/20010611/madonna.jhtml. Erişim tarihi: 29 Aralık 2009.
  41. ↑ Wiederhorn, Jon (21 Aralık 2001). "U2, 'NSYNC, Backstreet Top List Of 2001's Biggest Concert Grossers". MTV News. http://www.mtv.com/news/articles/1451603/20011221/u2.jhtml. Erişim tarihi: 31 Aralık 2009.
  42. ↑ Schumacher-Rasmussen, Eric (24 Mayıs 2001). "Madonna Bringing Drowned World To HBO". MTV. http://www.mtv.com/news/articles/1444026/20010524/madonna.jhtml. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2012.
  43. ↑ Guilbert 2002, s. 189
  44. ↑ "Madonna – Frozen". Ultratop 50. 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160221213419/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=Frozen&cat=s. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  45. 1 2 3 4 5 "Madonna". Official Charts Company. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120119051603/http://www.theofficialcharts.com/artist/_/madonna/. Erişim tarihi: 9 Eylül 2011.
  46. 1 2 3 4 "Madonna Album & Song Chart History". Billboard. http://www.billboard.com/artist/308786/madonna/chart?f=379. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  47. ↑ Mitchell, John (16 Ağustos 2011). "Happy Birthday, Madonna!". MTV. http://newsroom.mtv.com/2011/08/16/happy-birthday-madonna/. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011.
  48. ↑ "Songwriter wins case against Madonna". USA Today aracılığıyla Associated Press. 18 Kasım 2005. 2 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081202154502/http://www.usatoday.com:80/life/music/news/2005-11-18-madonna-plagiarism-case_x.htm?csp=34. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2006.
  49. 1 2 3 4 Salaverri, Fernando (Eylül 2005). Sólo éxitos: año a año, 1959–2002 (1. bas.). İspanya: Fundación Autor-SGAE. ISBN 8480486392.
  50. ↑ "Madonna – Ray of Light". Ultratop 50. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160313032327/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=Ray+Of+Light&cat=s. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  51. 1 2 3 "Madonna - Awards – Billboard Albums – Billboard Singles". AllMusic. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160531021931/http://www.allmusic.com/artist/madonna-mn0000237205/awards. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  52. ↑ "Madonna – Drowned World (Substitute for Love)". Ultratop 50. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160504103046/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=Drowned+World+%28Substitute+For+Love%29&cat=s. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  53. ↑ "BBC News Entertainment". Madonna: Mad for Success at 40. 15 Ağustos 1998. http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/150058.stm. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2007.
  54. ↑ "Madonna – The Power of Good-Bye". Ultratop 50. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160504103145/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=The+Power+Of+Good-Bye&cat=s. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  55. ↑ "Madonna – Nothing Really Matters". Ultratop 50. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160504103109/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=Nothing+Really+Matters&cat=s. Erişim tarihi: 3 Kasım 2011.
  56. ↑ "Madonna - Nothing Really Matters video". MTV. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160328073036/http://www.mtv.com/videos/madonna/31821/nothing-really-matters.jhtml. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  57. ↑ Power, Tony (Mart 1998). "Ray of Light". Blender. ISSN 1534-0554.
  58. ↑ Kot, Greg (1 Mart 1998). "New-material Girl". Chicago Tribune. http://articles.chicagotribune.com/1998-03-01/news/9803010300_1_shep-pettibone-pop-stars-william-orbit. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.
  59. ↑ Larkin, Colin (2006). Encyclopedia of Popular Music (4th bas.). Muze. s. 427. ISBN 0195313739.
  60. 1 2 Browne, David (6 mART 1998). "Ethereal Girl". Entertainment Weekly. http://www.ew.com/ew/article/0,,282100,00.html. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  61. ↑ Sullivan, Caroline (27 Şubat 1998). "Review: Madonna – Ray of Light (WEA)". The Guardian: 18. ISSN 0261-3077.
  62. ↑ "none". NME (Londra): 43. 28 Şubat 1998.
  63. 1 2 Sheffield, Rob (2 Nisan 1998). "Madonna: Ray of Light review". Rolling Stone. 8 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090503115214/http://www.rollingstone.com/artists/madonna/albums/album/111072/review/18725830/ray_of_light. Erişim tarihi: 8 Aralık 2012.
  64. ↑ Gundersen, Edna (3 Mart 1998). "Her 'Ray of Light' shines earnestly in new direction". USA Today. http://pqasb.pqarchiver.com/USAToday/access/26894142.html?dids=26894142:26894142&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&tarih=Mar+03%2C+1998&author=Edna+Gundersen&pub=USA+TODAY&desc=Her+%27Ray+of+Light%27+shines+earnestly+in+new+direction&pqatl=google. Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.
  65. ↑ "Lauryn: Grammy Whammy". People. 19 Nisan 1999. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303223437/http://www.people.com/people/article/0,,615437,00.html. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
  66. ↑ Verna, Paul (14 Mart 1998). "Reviews & Previews – Spotlight: Madonna, Ray of Light". Billboard 110 (11): 20. ISSN 0006-2510. http://books.google.co.id/books?id=6w4EAAAAMBAJ&pg=PA20#v=onepage&q&f=false. Erişim tarihi: 4 Kasım 2011.
  67. ↑ Sarig, Roni (25 Mart 1998). "Madonna - Ray of Light". City Pages. http://www.citypages.com/1998-03-25/music/madonna-ray-of-light/. Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.
  68. ↑ Hilburn, Robert (1 Mart 1998). "Madonna, Only More So". Los Angeles Times. http://articles.latimes.com/1998/mar/01/entertainment/ca-24100. Erişim tarihi: 22 Kasım 2010.
  69. ↑ Roland, Mark (28 Şubat 1998). "Review: Madonna – Ray Of Light, Maverick". Melody Maker: 42. ISSN 0025-9012.
  70. ↑ Anderman, Joan (1 Mart 1998). "Madonna Captures the Moment and Sees the Spiritual Light". The Boston Globe.
  71. ↑ Christgau, Robert (Mart 1998). "Madonna, Buster Poindexter, Billy Swan, Percy Sledge". Playboy. http://www.robertchristgau.com/xg/play/1998-03.php. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.
  72. ↑ "General Categories". Los Angeles Times. 25 Şubat 1999. http://articles.latimes.com/1999/feb/25/news/mn-11684. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  73. ↑ "Multiple Grammy Nods for 'City of Angels,' Madonna, Faith Hill, Pat Metheny And More as Warner Bros. and Reprise Artists Shine". Warner Bros. Records. 5 Ocak 1999. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304091942/http://www.prnewswire.com/news-releases/multiple-grammy-nods-for-city-of-angels-madonna-faith-hill-pat-metheny-and-more-as-warner-bros-and-reprise-artists-shine-73330972.html. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  74. ↑ "Madonna, Prodigy, Will Smith, Aerosmith Win Big At Video Music Awards". MTV News. 10 Eylül 1998. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140202222420/http://www.mtv.com/news/articles/1424721/madonna-prodigy-will-smith-aerosmith-win-big-at-video-music-awards.jhtml. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  75. ↑ Newman, Melinda (29 Mayıs 1999). "Waren Big ASCAP Winner: Songwriter Of The Year For the 5th Time". Billboard 111 (22): 8. ISSN 0006-2510.
  76. ↑ Hazelwood, Darrell T. (28 Mayıs 1999). "Flash! / The latest entertainment news and more...". Newsday: A.16. ISSN 0278-5587.
  77. ↑ Ferro, Charles (9 Şubat 1999). "Den Gale Pose nabs four Dansk Grammys". The Hollywood Reporter. http://www.allbusiness.com/services/motion-pictures/4859643-1.html. Erişim tarihi: 25 Ocak 2012.
  78. ↑ "Nominowani i laureaci 1998" (Lehçe). Związek Producentów Audio Video. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160326063049/http://www.zpav.pl/fryderyk/nominowani/index.php?year=1998. Erişim tarihi: 17 Aralık 2010.
  79. ↑ "A 1999-es Arany Zsiráf Díj jelöltjei" (Macarca). Hungarian Music Awards. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305192038/http://fonogram.hu/?menu=jeloltek_1999. Erişim tarihi: 17 Aralık 2010.
  80. ↑ "Institut Hrvatske Glazbene Industrije – Dobitnici Porin 1999" (Hırvatça). Porin. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140201193135/http://www.porin.info/index.php?what=porin&w=dobitnici&id=11. Erişim tarihi: 17 Aralık 2010.
  81. ↑ "Rockbjörnsvinnare sedan 1979 – här är hela listan" (İsveççe). Aftonbladet. 16 Ocak 2006. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/5zBc8zwMB. Erişim tarihi: 13 Aralık 2010.
  82. ↑ "1998 Much Music Video Awards – Winners". MuchMusic Video Ödülleri. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111126111614/http://www.muchmusic.com/events/mmva08/rewind/1998.aspx. Erişim tarihi: 15 Aralık 2010.
  83. ↑ "Juno Awards Database: Madonna". Canadian Academy of Recording Arts and Sciences. 15 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110915235514/http://junoawards.ca/database/artist-summary/?artist_name=Madonna. Erişim tarihi: 26 Kasım 2010.
  84. ↑ "MTV Europe Music Awards Winners 1994-2000". Billboard 113 (45): 50. 10 Kasım 2001. ISSN 0006-2510.
  85. ↑ "14th Annual International Dance Music Awards". Winter Music Conference. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160307102257/http://wintermusicconference.com/idmaballot/nominees/archived/index.php?year=1999. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010.
  86. 1 2 "Between the Bullets". Billboard 110 (46): 100. 14 Kasım 1998. ISSN 0006-2510. http://books.google.co.id/books?id=HwoEAAAAMBAJ&pg=PA100#v=onepage&q&f=false. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2010.
  87. ↑ Caulfield, Keith (30 Nisan 2008). "First day sales put Madonna on track for 7th No. 1". Billboard. http://www.billboard.com/articles/news/1045695/first-day-sales-put-madonna-on-track-for-7th-no-1. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2008.
  88. 1 2 3 4 "Madonna Once Again Rules The World". Rolling Stone. 21 Mart 1998. http://www.rollingstone.com/music/news/madonna-once-again-rules-the-world-19980321. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011.
  89. 1 2 "Gold & Platinum Database –Madonna". Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160103172359/http://www.riaa.com/goldandplatinumdata.php?table=SEARCH. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2010.
  90. 1 2 Caulfield, Keith (3 Eylül 2011). "Madonna Fans Rejoice: New Album Due in Spring 2012". Billboard. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304102248/http://www.billboard.com/articles/news/467604/madonna-fans-rejoice-new-album-due-in-spring-2012. Erişim tarihi: 4 Eylül 2011.
  91. 1 2 Barry David (18 Eylül 2003). "Shania, Backstreet, Britney, Eminem and Janet Top All-Time Sellers". Music Industry News Network. 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160420055116/http://www.mi2n.com/press.php3?press_nb=47877. Erişim tarihi: 21 Eylül 2011.
  92. ↑ Williams, John (2 Aralık 2004). "Madonna debuts at No. 1". Jam!. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140202220635/http://jam.canoe.ca/Music/Artists/M/Madonna/2004/12/02/pf-760818.html. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  93. 1 2 "Canadian Recording Industry Association (CRIA): Search". Canadian Recording Industry Association. 21 Aralık 1999. 11 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160111074458/http://www.cria.ca/cert_db_search.php?. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  94. 1 2 "ARIA Charts – Accreditations – 1999 Albums". Avustralya Kayıt Endüstrisi Birliği. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160308194107/http://aria.com.au/pages/aria-charts-accreditations-albums-1999.htm. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  95. 1 2 "RIANZ (select 'Chart #1165 - Sunday 27 June 1999' and 'Top 50 Albums Chart' from drop-down lists)". Recording Industry Association of New Zealand. 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140528090354/http://www.rianz.org.nz/rianz/chart.asp. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  96. 1 2 "UK Albums Chart – Week of March 14, 1998". Official Charts Company. 14 Mart 1998. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120119080258/http://www.theofficialcharts.com/archive-chart/_/3/1998-03-14/. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2010.
  97. 1 2 "BPI - Certified Awards Search". British Phonographic Industry. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160419090155/http://www.bpi.co.uk/certified-awards/default.aspx. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2010. Arama parametrelerine Ray of Light yazarak aratmalısınız.
  98. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 "Madonna – Ray of Light (album)". Ultratop 50. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303165807/http://www.ultratop.be/en/showitem.asp?interpret=Madonna&titel=Ray+Of+Light&cat=a. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  99. 1 2 3 "Les Albums Triple Platine" (Fransızca). Ulusal Fonografi Yayıncıları Sendikası. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151220074809/http://www.infodisc.fr/CDCertif_P3.php?debut=50. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
  100. 1 2 "German Album Chart: Search for Madonna" (Almanca). Media Control Charts. 29 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20071029144156/http://charts-surfer.de/musiksearch.php. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  101. 1 2 "Gold-/Platin-Datenbank ('Ray of Light')" (Almanca). Bundesverband Musikindustrie. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160317042513/http://www.musikindustrie.de/gold_platin_datenbank/?action=suche&strawards=checked&strinterpret=&strtitel=ray+of+light&strttart=alle. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  102. 1 2 "IFPI Platinum Certifications Europe 2002". International Federation of the Phonographic Industry. 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131224193414/http://www.ifpi.org:80/content/section_news/plat2002.html. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  103. ↑ Ray of Light dünya geneli satışlar:
  104. ↑ "Madonna, Ray of Light". Los Angeles Times. http://www.latimes.com/entertainment/lat-madonna6_evmr0mgy20080424112140,0,2759342.photo. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  105. ↑ Taraborelli 2002, s. 301
  106. ↑ Jonas, Liana. "Ray of Light - Madonna". AllMusic. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151120174739/http://www.allmusic.com/song/ray-of-light-mt0003907536. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  107. ↑ Harrison 2011, s. 4
  108. ↑ Taraborrelli 2002, s. 327
  109. ↑ "Awards Ceremony To Feature A Circus Theme". Billboard 131: 87. 5 Aralık 1998. http://books.google.com.br/books?id=LgoEAAAAMBAJ&pg=RA1-PA87&dq=Madonna+Ray+of+Light+MTV+Europe&hl=pt-BR&sa=X&ei=sdOBT6v0M8nEtwextMmgBg&ved=0CDgQ6AEwAA#v=onepage&q=Madonna%20Ray%20of%20Light%20MTV%20Europe&f=false.
  110. ↑ She Bop II: The Definitive History of Women in Rock, Pop and Soul - Lucy O'Brien. Google Books. 16 Ekim 2003. http://books.google.co.id/books?id=AZ4L0Pv7QwUC&pg=PA487. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
  111. ↑ "Madonna Albums From Worst To Best". Stereogum. 11 Mart 2015. 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150430093421/http://www.stereogum.com/1786960/madonna-albums-from-worst-to-best/franchises/counting-down/attachment/rayoflight/. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
  112. ↑ Powell, Elliott H.. "I Don't Really Know What She's Sayin': Anti(Orientalism) and Hop Hop's Sampling of South Asian Music" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304100820/https://www.english.upenn.edu/sites/www.english.upenn.edu/files/intersections-powell-i_dont_really_know_what_shes_saying.pdf. Erişim tarihi: 21 Şubat 2016.
  113. ↑ Media/cultural Studies: Critical Approaches. Google Books. http://books.google.co.id/books?id=LSpmn22SqD0C&pg=PA502. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
  114. ↑ Hiatt, Brian (3 Kasım 2015). "Adele: Inside Her Private Life and Triumphant Return". Rolling Stone: s. 2. http://www.rollingstone.com/music/news/adele-inside-her-private-life-and-triumphant-return-20151103?sayfa=2. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.
  115. ↑ Corner, Lewis (3 Kasım 2015). "Adele was inspired by Madonna's Ray of Light while making new album 25". Digital Spy. 24 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151124072646/http://www.digitalspy.com:80/music/news/a772874/adele-was-inspired-by-madonnas-ray-of-light-while-making-new-album-25/. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.
  116. ↑ Maslow, Nick (3 Kasım 2015). "Adele Admits She Was 'Drifting Away' After Giving Birth – and Then Madonna Inspired Her". People. http://www.people.com/article/adele-madonna-rihanna-rolling-stone-interview. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.
  117. ↑ "Madonna Back on Twitter". ABC News. 5 Temmuz 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304124923/http://abcnews.go.com/blogs/entertainment/2012/04/madonna-back-on-twitter/. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
  118. ↑ "500 Greatest Albums: Ray of Light - Madonna". Rolling Stone. 20 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20101220144803/http://www.rollingstone.com/music/lists/500-greatest-albums-of-all-time-19691231/ray-of-light-madonna-19691231. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.
  119. ↑ Branigan, Tania (22 Kasım 2001). "U2 crush Beatles in top album poll". The Guardian (Londra). http://www.guardian.co.uk/uk/2001/nov/22/taniabranigan. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2012.
  120. ↑ "Rocklist.net...Q Magazine Lists". Rocklistmusic.co.uk. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160527065237/http://www.rocklistmusic.co.uk/qlistspage2.html. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2005.
  121. ↑ "1001 Albums You Must Hear Before You Die". Quintessence Editions Ltd. 2003. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151210095621/http://1001beforeyoudie.com:80/. Erişim tarihi: 25 Kasım 2010.
  122. ↑ "100 Modern Classics". Mojo: 64. Mayıs 2006. ISSN 1351-0193.
  123. ↑ Kaye, Ben (25 Ekim 2013). "The Top 500 Albums of All Time, according to NME". Consequence of Sound. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151130010513/http://consequenceofsound.net:80/2013/10/the-top-500-albums-of-all-time-according-to-nme/. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  124. 1 2 Ray of Light (albüm kitapçığı). Madonna. Maverick Records. 1998. 9362-46847-2.
  125. 1 2 3 "Hits of the World". Billboard 110 (13): 39. 28 Mart 1998. ISSN 0006-2510. http://books.google.com/?id=yQ4EAAAAMBAJ&pg=PA39#v=onepage&q&f=false. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2010.
  126. ↑ "Hits of the World". Billboard 110 (14): 45. 4 Nisan 1998. ISSN 0006-2510. http://books.google.com/books?id=ug4EAAAAMBAJ&pg=PA45#v=onepage&q&f=false. Erişim tarihi: 22 Kasım 2010.
  127. ↑ "Madonna: Discografia Italiana". Federation of the Italian Music Industry. HitParadeItalia. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160117003255/http://www.hitparadeitalia.it/mono/madonna_disco.htm. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010.
  128. ↑ "Hungarian Albums Chart". Mahasz.hu. http://www.mahasz.hu/?menu=slagerlistak&menu2=archivum&lista=top40&ev=1998&het=12&submit_=Keres%E9s. Erişim tarihi: 3 Aralık 2009.
  129. ↑ "Hits of the World". Billboard 110 (12): 59. 21 Mart 1998. ISSN 0006-2510. http://books.google.com/books?id=2Q4EAAAAMBAJ&pg=PA59#v=onepage&q&f=false. Erişim tarihi: 1 Kasım 2011.
  130. ↑ "Madonna – Ray of Light". Danishcharts.com. Hung Medien. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  131. ↑ "Madonna – Ray of Light". Spanishcharts.com. Hung Medien. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  132. ↑ "Oficjalna lista sprzedaży :: OLIS - Official Retail Sales Chart" (Lehçe). OLiS. 4 Haziran 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304133437/http://olis.onyx.pl/listy/index.asp?idlisty=723&lang=. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2014.
  133. ↑ "1999 The Year in Music". Billboard 110 (52). 26 Aralık 1998. ISSN 0006-2510. http://books.google.fr/books?hl=fr&id=Mw0EAAAAMBAJ&dq=billboard&q=Ray+of+Light#v=snippet&q=Ray%20of%20Light&f=false. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  134. 1 2 "Top 100 Album-Jahrescharts" (Almanca). GfK Entertainment. offiziellecharts.de. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160315212814/https://www.offiziellecharts.de/charts/album-jahr/for-date-1998. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2015.
  135. ↑ "ARIA Charts - End Of Year Charts - Top 100 Albums 1998". Australian Recording Industry Association. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303175804/http://www.aria.com.au/pages/aria-charts-end-of-year-charts-top-100-albums-1998.htm. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  136. ↑ "Jahreshitparade 1998" (Almanca). Ö3 Austria Top 40. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304001953/http://www.austriancharts.at/1998_album.asp. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  137. ↑ "Jaaroverzichten 1998" (Felemenkçe). Ultratop. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304044733/http://www.ultratop.be/nl/annual.asp?year=1998&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  138. ↑ "Rapports annuels 1998" (Fransızca). Ultratop. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160530030243/http://www.ultratop.be/fr/annual.asp?year=1998&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  139. ↑ "Classements Albums - année 1998" (French). Syndicat National de l'Édition Phonographique. http://www.disqueenfrance.com/fr/pag-259376-Classements-Annuels.html?year=1998&type=2. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  140. ↑ "Jaaroverzichten - Album 1998" (Felemenkçe). MegaCharts 100. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306204133/http://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=1998&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  141. ↑ "Schweizer Jahreshitparade 1998" (Almanca). Swiss Music Charts. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131012041736/http://hitparade.ch/year.asp?key=1998. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  142. ↑ "1998年 アルバム年間TOP100" (Japonca). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303165421/http://www.geocities.jp/object_ori/1998a.html. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011.
  143. ↑ "RPM's Top 100 CDs of '98". RPM. 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160109163511/http://www.collectionscanada.gc.ca/rpm/028020-119.01-e.php?&file_num=nlc008388.7015&type=1&interval=20&PHPSESSID=c6btf3r8hs459qqt5ln3o3dcv5. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  144. ↑ "1999 The Year in Music". Billboard 111 (52). 25 Aralık 1999. ISSN 0006-2510. http://books.google.fr/books?id=9w0EAAAAMBAJ&dq=billboard&q=Rainbow#v=snippet&q=Ray%20of%20Light&f=false. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  145. ↑ "ARIA Charts - End Of Year Charts - Top 100 Albums 1999". Australian Recording Industry Association. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305222759/http://aria.com.au/pages/aria-charts-end-of-year-charts-top-100-albums-1999.htm. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  146. ↑ "Jahreshitparade 1999" (Almanca). Ö3 Austria Top 40. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304090910/http://austriancharts.at/1999_album.asp. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  147. ↑ "Jaaroverzichten 1999" (Felemenkçe). Ultratop. 9 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160109155905/http://www.ultratop.be/nl/annual.asp?year=1999&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  148. ↑ "Rapports annuels 1999" (Fransızca). Ultratop. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304025231/http://www.ultratop.be/fr/annual.asp?year=1999&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  149. ↑ "Classements Albums - année 1999" (Fransızca). Syndicat National de l'Édition Phonographique. http://www.disqueenfrance.com/fr/pag-259376-Classements-Annuels.html?year=1999&type=2. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  150. ↑ "Jaaroverzichten - Album 1999" (Felemenkçe). MegaCharts 100. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306031124/http://dutchcharts.nl/jaaroverzichten.asp?year=1999&cat=a. Erişim tarihi: 6 Kasım 2011.
  151. ↑ "Best-selling Albums" (Almanca). Austriancharts.at. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160413010505/https://austriancharts.at/90er_album.asp. Erişim tarihi: 14 Aralık 2010.
  152. ↑ "Disos de Oro y Platino". CAPIF. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110706084844/http://www.capif.org.ar/Default.asp?PerDesde_MM=0&PerDesde_AA=0&PerHasta_MM=0&PerHasta_AA=0&interprete=&album=&LanDesde_MM=1&LanDesde_AA=1980&LanHasta_MM=12&LanHasta_AA=2010&Galardon=O&Tipo=1&ACCION2=+Buscar+&ACCION=Buscar&CO=5&CODOP=ESOP.
  153. ↑ "Austrian album certifications – Madonna – Ray of Light" (Almanca). IFPI Austria. http://www.ifpi.at/?section=goldplatin. Enter Madonna in the field Interpret. Enter Ray of Light in the field Titel. Select album in the field Format. Click Suchen
  154. ↑ "Brazilian album certifications – Madonna – Best selling in Brazil" (Portekizce). Associação Brasileira dos Produtores de Discos. http://abpd.org.br/certificados_interna.asp?sArtista=Madonna&tmidia=1.
  155. 1 2 "Finnish album certifications – Madonna – Ray of Light" (Fince). Musiikkituottajat – IFPI Finland. http://www.ifpi.fi/tilastot/artistit/Madonna.
  156. ↑ "French album certifications – Madonna – Ray of Light" (Fransızca). Syndicat National de l'Édition Phonographique. http://www.disqueenfrance.com/fr/pag-259165-CERTIFICATIONS.html?year=2001.
  157. ↑ "Dutch album certifications – Madonna – Ray of Light" (Felemenkçe). Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers. http://www.ifpi.nl/nvpi/pagina.asp?pagkey=60463.
  158. ↑ "International Platinum Disc". IFPI Hong Kong. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120206033028/http://www.ifpihk.org/www_1/go2e.php. Erişim tarihi: 31 Ocak 2013.
  159. ↑ "GULD & PLATINA | År 2000" (İsveççe) (År 2000 ibaresine tıklayın ve PDF dosyasındaki altıncı sayfaya bakın). IFPI Sweden. ss. 6. 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20070217054255/http://www.ifpi.se/goldplatinum.aspx. Erişim tarihi: 31 Ocak 2013.
  160. ↑ "The Official Swiss Charts and Music Community: Awards (Madonna; 'Bedtime Stories')". Hung Medien. http://www.swisscharts.com/search_certifications.asp?search=Madonna+Bedtime+Stories.
  161. ↑ "The Record – レイ・オブ・ライト" (PDF). Recording Industry Association of Japan. Temmuz 1998. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140125071945/http://www.riaj.or.jp/issue/record/1998/199807.pdf. Erişim tarihi: 27 Ocak 2014.
  162. ↑ "Norwegian certifications database – search: Ray of Light". International Federation of the Phonographic Industry. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121108031204/http://www.ifpi.no/sok/index_trofe.htm. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  163. ↑ "Polish certification - Ray of Light". ZPAV. 25 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080525174705/http://www.zpav.pl/plyty.asp?sayfa=platynowe&lang=en. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2008.
  164. ↑ "Madonna - Ray Of Light #WPCR-2000". Discogs. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306054749/https://www.discogs.com/release/690466. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  165. ↑ "Madonna - Ray Of Light #WPJR-2003/4". Discogs. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305202047/https://www.discogs.com/release/173868. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  166. 1 2 "Madonna - Ray Of Light #9362 46847 4". Discogs. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305155638/https://www.discogs.com/release/721760. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  167. 1 2 "Madonna - Ray Of Light #9362 46847 8". Discogs. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121107062600/http://www.discogs.com/release/721476. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  168. ↑ "Madonna - Ray Of Light #9 46847-2, 9 46847-2". Discogs. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305180042/https://www.discogs.com/release/744586. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  169. ↑ "Madonna - Ray Of Light #9 46884-2". Discogs. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306054524/https://www.discogs.com/release/170752. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.
  170. ↑ "Madonna - Ray Of Light / Words + Music #WPCR-10556/7". Discogs. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121107062933/http://www.discogs.com/release/709005. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2009.

Bibliyografya

  • Taraborrelli, Randy J. (2002). Madonna: An Intimate Biography. Simon and Schuster. ISBN 0-7432-2880-4. 
  • Fouz-Hernández, Santiago; Jarman-Ivens, Freya (2004). Madonna's Drowned Worlds. Ashgate Publishing, Ltd. ISBN 0-7546-3372-1. 
  • Metz, Allen; Benson, Carol (1999). The Madonna Companion: Two Decades of Commentary. Music Sales Group. ISBN 0-8256-7194-9. 
  • Harrison, Thomas (2011). Music of the 1990s. Greenwood. ISBN 978-0313379420. 
  • DeRogartis, Jim (2003). Turn On Your Mind: Four Decades of Great Psychedelic Rock. Hal Leonard Corporation. ISBN 9780634055485. 
  • Gopinath, Gayatri (2005). Impossible Desires: Queer Diasporas and South Asian Public Cultures. Duke University Press. ISBN 9780822335139. 

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 6/18/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.