Richard Francis Burton
Richard Burton (d. 19 Mart 1821 - ö. 20 Ekim 1890), İngiliz kaşif, misyoner. Afrika'yı gezmiş ve Nil Nehrinin kaynağını bulmak için keşifler yapmıştır.
Speke ile Afrika'ya yolculuk
1856 yılında "Londra Kraliyet Coğrafya Derneği" Burton'u, Nil Nehrinin kaynağını bulmak üzere görevlendirdi. John Hanning Speke'yi de, yardımcısı olarak atadı. Bu iki kaşif, önceden birçok gezide beraber bulunmuşlardı. Burton, 29 dil biliyor ve birçok kitap yazmış bir bilim adamıydı. Speke, grup planlamacıydı. İkisi de, Nil Nehrinin kaynağını bulmaya kararlıydılar.
İkli, önce Afrika'nın doğu kıyıları açıklarında önemli bir köle pazarı olan Zenzibar'a giden bir ekibe katıldı. Kafile, 30 eşek ve iki yıl yetecek erzakla (bugün Tanganika Gölü olarak bilinen) Ujiji Denizi'ne doğru yola koyuldu. Burton ve Speke'e göre bu göl Ptolemaios'un haritasındaki göllerden ve Nil'in de kaynağıydı.
Henüz iki hafta geçmişti ki, Burton ve Speke sıtmaya yakalındılar. Bu nedenle yolculuk yavaşladı ve kafile, Zenzibar ile Ujiji Denizi arasındaki büyük köle pazarı Tabora'ya varması beş ay sürdü. İkisi de öyle bitkindiler ki bir ay boyunca dinlendiler. Ne var ki, yola koyulduktan sonra ikisi de çok hastalandılar. Burton'un bacaklarına felç inmiş; Speke'in kulakları ise işitmez olmuştu. İyileşmeleri, çok uzun bir zaman aldı.
Keşif ve düşkırıklığı
Kafile, sonunda 13 Şubat 1858'de Ujiji Denizine vardı ve üç buçuk ay bölgeyi keşfettiler. Ancak, yerlilerden gölün kuzeyinde bir nehir olduğunu, ama bu nehrin kaynağının göl olmadığını aksine gölün nehre döküldüğünü öğrendiklerinde düşkırıklığına uğradılar. Nil Nehrinin kaynağı, Ujiji Denizi olmadığını anladılar.
Gölün keşfinin önem taşımasına karşın Burton ve Speke, Nil'in kaynağını bulamadıkları için çok üzüldüler ve Tabora'ya döndüler. Burton, Arabistan'da bulunduğundan ve Arapça bildiğinden, Arap köle tacirlerinin arasında olmaktan memnundu. Speke ise, çok az Arapça biliyor ve yalnızlık çekiyordu. Sonunda, ikilinin arları açıldı. Burton orada kalırken, Speke adını duyduğu, fakat hiçbir Avrupalının görmediği kuzeydeki Nyanza Gölü'nü bulmak üzere yola koyuldu.
Arabistan keşfi
Burton, yardımcısı Speke ile yolları ayrıldı. O sırada, bulunduğu Arabistan'da uzun zaman kaldı ve keşifler yaptı. 1853 yılında, bu coğrafyayı tanımıştı. Bölgede, doktor kılığına girdi ve kendini "Abdullah" adıyla tanıttı. Böylece, arap bir tacir gibi görünüyordu. Medine kentini gördü. Oradaki önemli yerleri, tapınakları not etti. Sonra, hacı kafilesine girdi. Hacılar gibi giyinde ve Mekke'ye geldi. Bölgede, bütün hacılar gibi ibadet etti.
Bunları yaptıktan sonra, epeyce bilgi topladı. Nihayet, asıl amacı olan Arabistan'ı boydan boya geçmek için girişimde bulundu. Ancak çöllerin elverişsizliği, bitkin düşüren sıcaklar nedeniyle vazgeçti. Mekke'ye döndü. Oradan da, Hindistan'a yol aldı.
Speke ile karşı karşıya
Speke, Burton'dan ayrı olarak yaptığı ikinci yolculukta başarılı olmuştu. Nil Nehrinin kaynağının Nyanza Gölü olduğunu anlamıştı. Ancak, Londra'ya dönmek için sabırsızlandı ve yeterli kanıt toplamadı. Speke, Londra'ya döndü. Dernekte, çoğunlukta olarak inanılmadı. Çünkü; yeterli kanıt toplamamıştı. Bunun üzerine, "Londra Kraliyet Coğrafya Derneği" tarafından Burton çağrıldı. Çünkü; bir zamanlar yolculuk yapan bu ikili, birbirlerine düşman olmuştu. Burton'un sorularına doğru cevap vermesi halinde, kabul görecekti. Ancak Eylül 1864'te Speke, yüzleşmeden 1 gün önce kaza kurşunu sonucu öldü. Çoğu kişi, intihar ettiğini düşündü. Ancak bu ölüm, sır olarak kaldı.
Kaynaklar
- TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplığı, Kaşifler, s.10-11
- TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplığı, Kaşifler, s.37
- İngilizce maddesi
- Kaşifler
| ||||||