Dalgalanma işaretleri
Çapraz Tabaka Dalgacıkları ve Asimetrik Dalgacıkların Tanımlanması
Ripple marklar deniz dibinde, akarsu depolarında ve kumullar üzerinde, meydana gelen küçük dalgalar biçimindedir ve tabaka yüzeylerinde görülürler. Değişik hızda hareket eden iki ortam (su ve kum veya hava ve kum) arasındaki sınır yüzeyinin dalgalanmasıyla oluşur. Simetrik ripple marklar düzenli salınım hareketlerine bağlı olarak meydana gelirler. Asimetrik ripple marklar da dik yamaç, rüzgârın ve akıntının ilerlediği yöne bakar.(1)
Kum, silt gibi ince unsurlu, çimentosuz, gevşek tortulların yüzeyinde dalgalar, akıntılar ve rüzgârlar tarafından meydana getirilen ve bu yerlere dalgalı, karışık veya buruşuk bir görünüm kazandıran küçük yer şekilleridir. Bunlar birbirine az çok paralel küçük sırtlarla bunların arasında yer alan oluklardan meydana gelirler. Uzanış doğrultuları kendilerini meydana getiren etmenin (dalga,akıntı veya rüzgâr) hareket yönüne diktir.(2)
Dalgacık akım işaretleri, yönsüz dalgacıklar veya asimetrik dalgacık işaretleri yükselen ve azalan eğimli akımlara sahip olup asimetrik profildedirler. Aşağı akım eğimi yamaç açısını temsil eder ve bu açı çöküntünün şekline bağlıdır. Bunlar genellikle akarsu ve rüzgâr yığıntı çevrelerinde meydana gelirler.
Çapraz tabaka dalgacıkları çöküntünün akım veya dalga aracılığıyla yer değiştirmesi yoluyla olur. Seri olarak birçok çapraz tabaka üst üste gelen taşıyıcı dalgacıklar tarafından oluşturulur. Dalgacık şekilleri birbirlerine yanal olacak şekildedir ve dalgacık tepeleri tabakaya dik şekilde ulaşır bu yüzden yukarı doğru artan bir eğime sahip olarak görünürler. Bu işlem birbirlerine çapraz uzanmış ve genel olarak yeryüzüne çıkmış kısımlardan dalgacık tepelerini kesen bir görüntüye sahip birçok ünitenin meydana gelmesini sağlar. Bu kısımlarda diğer yönelimlerle birlikte önceki yönelimler ve dalgacık şekillerine göre tabaka yatay veya boğaz şeklinde olabilir. Çapraz tabakalar her zaman aşağı yönde kademeli çökeltiye sahiptirler ve daime dalgacıkların yönüne diktirler.(3)
Dalga şekilli dalgacıklar: Ayrıca yönsüz dalgacıklar veya asimetrik dalgacık işaretleri sinüzoidal bir yapıya sahiptirler. Bunlar bulundukları ortamın zayıf akımlardan meydana geldiğini gösterir ve bu zayıf akımlar dalga osilasyonları tarafından oluşur
Çapraz laminalar ve asimetrik dalgaları tanımlama(5)
|
Boyut (ölçek) | |
|
Boyut |
Tanım |
|
Çok küçük |
Çok küçük çapraz laminasyon yaklaşık bir santimetre dalga yüksekliği anlamına gelir. |
|
Küçük |
küçük çapraz tabakalanmada on santimetreden daha az bir yükseklikte dalgalanmalar vardır. |
|
Orta |
Orta çapraz laminasyonda 10 cm ve 1 m arasında kalınlığa sahip dalgalanmalar vardır. |
|
Büyük |
Büyük tabakalanmada 1 m ve daha fazla kalınlıkta dalgalanmalar vardır. |
-Rüzgâr tarafından oluşturulan dalgacıklar
Normal Dalgacıklar: Ayrıca sıkıştırma dalgacıkları olarak da adlandırılır. Bu dalgacıklar akıntı rejiminin alçak seviyeli kısmında tanecik boyu 0,3-2,5 mm olan kumlardan meydana gelir. Normal dalgacık dalga boyu 7–14 cm arasındadır ve düz bir sinüs yapıya sahiptir. Sinüs tepeleri rüzgârın akış yönüne yatay gelir.
Devasa Dalgacıklar: Bu dalgacıklar akıntı rejiminin yüksek seviyeli kısmında meydana gelir. Kum çift durumlu tanecik büyüklüğü dağılımı gösterir. Bu durum beklenmedik şekilde 1–25 m arası çok uzun dalga boyları meydana getirir. Rüzgârın büyük parçaları taşımak için yetersiz fakat küçük parçaları taşımak için yeterince güçlü olduğu yerlerde görülür.
Değişken Dalgacıklar: Ayrıca aerodinamik dalgacıklar olarak da bilinir. Yüksek hızlı rüzgârlar tarafından oluşturulurlar. Uzun ve düz bir yapıya sahiptirler.
Tanımlamalar
Dalga Tepesi: Bir dalganın aldığı en büyük değer veya yüksekliğe tepe noktası denir. Bu tepe noktası bir dalga çeviriminde dalganın pik yaptığı yerde yer alır.
Çukur:Tepenin tam aksine bir dalga üzerinde yer alan minimum değerli noktayı temsil eder.
Kaynaklar
1. ERİNÇ,S:Jeomorfoloji-1,Der Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 2010
2. HOŞGÖREN, M: Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü, Çantay Yayınları, İstanbul,2011
- Potter, Pettijohn. (1977) Paleocurrents and Basin Analysis
- Nichols, Gary. (2009)Sedimentary and Stratigraphy
- Stow A.V., Dorrik. (2009) Sedimentary Rocks in the Field: A Color Guide
Kaynakça
- ↑ Kaynakça: 1. ERİNÇ, S:Jeomorfoloji-1,Der Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 2010 2. HOŞGÖREN, M: Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü, Çantay Yayınları, İstanbul,2011 Potter, Pettijohn. (1977) Paleocurrents and Basin Analysis Nichols, Gary. (2009)Sedimentary and Stratigraphy Stow A.V., Dorrik. (2009) Sedimentary Rocks in the Field: A Color Guide http://en.wikipedia.org/wiki/Ripple_marks