Sinaptonemal kompleks
Açıklama için metne bakınız.
Sinaptonemal kompleks (SC), mayoz bölünme sırasında, genetik çeşitliliğin sebebi olan kromozomal parça değişiminde kromozomların eşleşmesini sinapsisler aracılığıyla sağladığı düşünülen, iki homolog kromozom arasında bulunan, proteinlerden oluşan yapıdır.
Sinaptonemal kompleks, ilk olarak Montrose J. Moses tarafından 1956'da karides ve D. Fawcett tarafından güvercin, kedi ve insan spermatositlerinde bulunmuştur.
SYCP1 geni insanlarda 1. kromozomun 1p13 bölgesinde; SYCP2 geni 20. kromozomun 20q13.33 bölgesinde ve SYCP3 geni 12. kromozomun q kolunda bulunur.
Yapısı
Sinaptonemal kompleks, iki paralel yan bölge ve bir orta element diye bilinen üç yapıdan oluşur. 3 bileşeni şunlardır:
- SC protein-1 (SYCP1),
- SC protein-2 (SYCP2),
- SC protein-3 (SYCP3).
Resimde de görüldüğü gibi, sinaptonemal kompleks öncelikle en çok bulunduğu SYCP3 ve SYCP2 tarafından yapılmış iki yan elementten ve yapıda en az olarak bulunan SYCP1 proteinden yapılmış iki yan elementin arasında bulunan orta elementten oluşmaktadır.
Sinaptonemal kompleksler, ışık mikroskobunda gümüşlü boyamalarla veya SYCP3 ya da SYCP2'yi işaretleyen immünofloresans tekniklerle görülebilirler.
Bu üçlü yapı, erkek ve dişi gametogenezinde, mayoz I'in pakiten evresinde görülürler. Pakiten evresi öncesi leptopende yan elementler oluşmaya başlar ve zigoten evresine kadar kendilerini eşlerler. Pakiten bittikten sonra, SC genellikle parçalanır ve artık görülmez.
SC düzenlemesi genellikle eşleşme ya da iki homolog kromozomun "sinapsis"inde oluşabilecek anormalliklerin görülmesini sağlayabilmektedir.
Erkek memelilerinin eşey kromozomlarında sadece bölgesel bir sinapsis görülür ve bu genellikle XY çiftindeki SC'in kısa bir bölümüdür.
Sinaptonemal kompleks, ökaryot organizmalardaki bazı önemli protein farklılıklardan dolayı biraz değişiklik gösterebilir.
Bazı organizmalar, ya bir SC taşır ya da onun merkezinde bulunan birkaç "rekombinasyon nodülü"nü bulundurur. Bu nodüllerin olgunlaşmış genetik çeşitlilik olayları ya da krosover sırasında meydana geldikleri düşünülmektedir.
Resim açıklaması
A çiziminde yan elementler (açık mavi), homolog kromozomların yan yana gelmesi ve uzunlamasına siyah olarak görülen sinapslar ve filamentleri oluşturması görülmektedir. Uzunlamasına olan filamentler toplanarak SC'nin orta elementini oluştururlar. Elipsoidal yapılar, rekombinasyon nodülleri olarak isimlendirilir ve SC'nin merkezinde yer alır.