Sovyet Savaş Anıtı (Treptower Parkı)

Sovyet Savaş Anıtı
Treptower Ehrenmal
Treptower Parkı'nda yer alan Sovyet Savaş Anıtı
Anıtın Almanya'daki konumu
Koordinatlar 52°29.15′K 13°28.06′D / 52.48583°K 13.46767°D / 52.48583; 13.46767
Tasarımcı Yevgeniy Vuçetiç (heykeltıraş)
Yakov Belopolski (mimar)
Tür Anıtsal sütun
Anıt mezarlık
Uzunluğu Taş bloklarla birlikte 30 metre
Yüksekliği 12 metre
Açılış tarihi 8 Mayıs 1949) (1949-05-08)
Adanılan Berlin Muharebesi'nde ölen Kızıl Ordu askerleri

Sovyet Savaş Anıtı veya Kurtarıcı Savaşçı Heykeli (Almanca: Treptower Ehrenmal, Rusça: Воин-освободитель), Sovyet mimar Yakov Belopolski ve Sovyet heykeltıraş Yevgeniy Vuçetiç tarafından tasarlanan, Berlin'deki Treptower Parkı'nda yer alan, yaklaşık 12 m. uzunluğunda ve 70 ton ağırlığında, elinde bir kılıç ve bir çocuk tutan, Nazilerin sembolü olan gamalı haç sembolünün parçalanmış hali üzerinde yer alan bir Kızıl Ordu askerini tasvir eden savaş anıtı. Anıtın bulunduğu meydanda ayrıca Berlin Muharebesi'nde ölen yaklaşık 7 bin Kızıl Ordu askerlerinin mezarları da bulunmaktadır.

Anıt, Büyük Vatanseverlik Savaşı kapsamında Nazilerin yenilmesiyle birlikte Avrupa halklarının faşizmden kurtuluşunu anlatan önemli semboller arasında yer alır. Berlin'de II. Dünya Savaşı'ndan sonra inşa edilen üç sovyet savaş anıtından biridir. Diğer iki anıt Tiergarten ve Pankow'da yer alır. Anıt ayrıca Magnitogorsk'deki Arka-Ön Anıtı ve Volgograd'daki Anavatan Çağırıyor anıtı ile birlikte savaş kılıcı taşıyan heykellerin triptik üçlemesinin bir parçasıdır.

İnşa fikri ve açılış

İnşa fikri

Nazi Almanyası'nın kayıtsız şartsız teslimiyle sonuçlanan ve savaşı bitiren muharebe olarak kabul edilen Berlin Muharebesi'nde Nisan-Mayıs 1945 tarihleri arasında yaşamını yitiren veya kaybolan yaklaşık 80.000 askeri anmak için komünist sembolizm yöntemi kullanılarak anıtlar yapılması kararlaştırılmış ve yapılacak anıtlar için bir yarışma düzenlenmiştir. 33 tasarımın katıldığı etkinliği mimar Yakov Belopolski, heykeltraş Yevgeniy Vuçetiç, ressam Alexander A. Gorpenko ve mühendis Sarra S. Valerius'tan oluşan "Yaratıcı Kolektif" isimli grup kazanmıştır.[1][2] Anıtın çizimi sırasında askerin elinde makineli tüfek olması gündeme gelmiş, fakat Jozef Stalin başkanlığındaki heyet Vuçetiç'e silah yerine kılıç olması yönünde öneri sunmuştur.[3][4]

Anıtın konu aldığı Nikolay Masalov'un Berlin'de bulunan tabelası.

Anıt için poz veren çeşitli isimler vardır. Askerin elinde tuttuğu küçük kız için Berlin Muharebesi'nde görev alan Aleksander Kotikov'un kızı Svetlana Kotikova çeşitli pozlar vermiştir.[5] Svetlana Kotikova daha sonra Sovyet sinemasında tanınan bir oyuncu haline gelecektir. Döneme tanık olanların anılarına göre, anıt için poz veren isimler arasında Mariazell'lı küçük bir kız[6][7] ve aynı zamanda heykeltraş olan ve Berlin'de bir buçuk yıl görev yapan Sovyet çavuşu Ivan S. Odarchenko[8] yer alır.

Sovyetler Birliği Mareşali Vasili Çuykov anılarında ana heykelin, 30 Nisan 1945 tarihinde Landwehrkanal'da Naziler tarafından ağır makineli silahlarla saldırı altındayken üç yaşındaki bir kız çocuğu için hayatını riske atan çavuş muhafızı Nikolay Masalov'u anmak için tasarlandığını ifade etmiştir.[9] Landwehrkanal'da Masalov anısına bir tabela yer alır.[1]

Berlin Muharebesi'nde kazanılan zafer sonucunda zafer anısına kılıç figürlü birçok anıt inşa edilmiştir. Berlin'de Treptower Parkı dışında, biri Tiergarten, diğeri Pankow'da olmak üzere iki yerde daha anıt mevcuttur. Benzer amaçla inşa edilen Anavatan Çağırıyor heykeli de bu kapsamda incelenir.[10][11] Anıt ayrıca Magnitogorsk'deki Arka-Ön Anıtı ve Volgograd'daki Anavatan Çağırıyor anıtı ile birlikte savaş kılıcı taşıyan heykellerin triptik üçlemesinin bir parçasıdır.[12][13][14][15]

Açılış

Yakov Belopolski'nin tasarladığı anıt projesi komite tarafından uygun bulunmuş ve anıtın açılışı 8 Mayıs 1949 tarihinde Treptower Park'ında gerçekleşmiştir.[16][17] Açılış töreninde konuşma yapan askeri yetkili Aleksander Kotikov "Bu anıt sadece Berlin'de açılan bir anıt değildir, aynı zamanda Avrupa'nın merkezinde, sosyalist anavatanın, insanlığın, bugünkü ve gelecek kuşakların hayatlarının kim tarafından kurtarıldığının dünyanın halklarına hatırlatmak için açılmış bir anıttır. Avrupa'nın merkezinde bulunan bu anıtın büyüklüğü, Sovyet iktidarının aşılmaz kuvvette, ve onun kurtuluş misyonuna tanıktır. Bu anıt köleliğe ve emperyalist karanlık güçlerin kundakçılığına karşı, sosyalizm, demokrasi ve halkların egemenlik hakları adına, Sovyetler Birliği ile dünya halklarının mücadelesinin ve yeni savaşının bir sembolüdür." ifadelerini kullanmıştır. Başbakan Otto Grotewohl da törende yaptığı konuşmada "insanlığın belası olan faşizmden bizi Sovyet ordusu kurtardı" ifadelerini kullanmıştır.[18][19]

Anıtın bakım ve onarım görevleri açılıştan 4 ay sonra, Eylül 1949'da Sovyet askeri komutanlığına devredilmiştir.

Hakkında

Anıtın bulunduğu mezarlık bölgesinin girişi. Girişin hemen sağında ve solunda diz çökmüş iki asker heykeli bulunmaktadır.

II. Dünya Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği'nin, "Kızıl Ordu'nun Avrupa'yı özgürlüğe kavuşturması" temasını işleyen anıtların yapılmasına dair politikasının bir parçası olan anıt, diğerlerine göre en ayrıntılı ve geniş planlanan anıt olma özelliği taşır.[20] Anıt planı sosyalist gerçekçilik prensiplerine göre Sovyetler Birliği ve Kızıl Ordu'yu referans alacak şekilde tasarlanmıştır. Bu plana göre ziyaretçiler, benzer mekanlara özgü olduğu üzere üzere, koreografi hareketlerine göre tanımlanmış alanlar üzerinden ilerlemektedirler.[21]

Ana anıttan bakıldığında görülen giriş, mezarlık bölgesi ve lahitler.

Daha önce spor alanı olarak kullanılan ve 1949 yılında tamamlanan etrafı ağaçlarla kaplı mezarlık bölgesinin girişinde biri sağda biri solda olmak üzere iki adet anıtsal sütun bulunur. Bu sütunlar, kızıl granitten yapılmıştır ve üzerinde orak çekiç figürü bulur. Bu yapısı itibariyle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği bayrağını temsil eder. Her iki sütunun ön kısmında her biri yaklaşık 40 ton ağırlığında olan diz çökmüş bronz asker heykeli yer alır. Askerlerin bir elinde miğfer, diğer elinde ise silah yer alır. Girişin biraz gerisinde anavatanı temsil eden, açık gri granitten yapılmış, 2,5 m yüksekliğinde ve 50 ton ağırlığında olan "Mutter Heimat" (Anavatan) heykeli yer alır. Yere bakan üzgün bir kadını tasvir eden bu heykel "savaşta ölen çocukları için yas tutmayı" ve "derin üzüntüyü" temsil eder.[1][22] Girişin hemen önünde kare şeklinde granitten yapılan bir mezar taşı bulunur. Burada Sovyetler Birliği Kahramanı ünvanına sahip Viktor A. Saschinov, Boris S. Bytschkovski, Trofim N. Ivanov ve Boris M. Knjasev adında dört genç askerin mezarı bulunur. Girişten heykele doğru ilerlerken parkın orta yerinde her biri 2,5 metre çapında olan ve 6 adet "Flammenschalen" (alev kasesi) bulunur.[23] Bu alev kaselerinin altında savaşta hayatını kaybeden askerlere ait mezarlar bulunmaktadır. Bu mezarların önünde bronz bir çelenk yer alır. Heykeller, kabartmalar ve alev kaseleri 1948 yılında Lauchhammer şehrinde üretilmişlerdir.[24] Parkı kaplayan metal korkuluklar 3,5 metre yüksekliğindedir ve yaklaşık 900 metre boyunca uzanır. Parka girişi sağlayan ve üst kısımlarında "Anavatanımızın özgürlüğü ve bağımsızlığı için verilen savaşta düşen kişiler sonsuza kadar onurlu kahramanlardır." yazan iki adet tak bulunur.[25]

Ölen Sovyet askerleri şerefine anıtın iç kısmında düzenlenen anma töreni, 1972.
Anıtın Zafer Nişanı simgesi ve Stalin'in sözlerinin yazılı olduğu iç bölgesi.

Parkta yer alan ana anıt Sovyet mimar Yakov Belopolski tarafından tasarlanmıştır ve yaklaşık 12 m. uzunluğunda olup 70 ton ağırlığındadır. Bir höyük üzerinde yer alan anıta, önündeki taş merdivenden çıkılarak ulaşılır. Anıt, elinde bir kılıç ve bir çocuk tutan, Nazilerin sembolü olan gamalı haç sembolünün parçalanmış hali üzerinde yer alan bir Kızıl Ordu askerini tasvir eder.[26][27] Ana anıtın içerisinde 6 metre yüksekliğinde ve bronz bir kapısı olan bir anma odası bulunur. Bu odanın içerisinde ressam Alexander A. Gorpenko tarafından oluşturulan, Kafkas ve Orta Asya halkları başta olmak üzere çeşitli halklardan temsilcilerin bayraklar taşıdığı ve çelenkler getirtirdiği, yaklaşık 8.000 farklı rengin bulunduğu bir mozaik bulunur. Odanın tam ortasında kübik şekilde siyah cilali taş üzerine kızıl parşömen kağıtlarından bir kitabın olduğu bir kaide bulunur. Bu kitapta Berlin Muhaberesi'nde hayatını kaybeden kişilerin isimleri yazılıdır. Kaidenin hemen üstünde 2,5 metre çapında Zafer Nişanı simgesi bulunur ve etrafında Stalin'in Ekim Devrimi'nin 27. yıldönümünde yaptığı konuşmadan bir bölüm Rusça ve Almanca olarak yer alır.[28][29][30] Metinde şu ifadeler yazılıdır;

"Bugün herkes Sovyet halkını Avrupa uygarlığını faşist vandalardan kurtarmak için verdiği fedakar mücadele ile tanıyor. Sovyet halkının insanlık tarihine olan en büyük yararı budur."
—  Jozef Stalin.


Parkın yapımında 1938 yılında Adolf Hitler tarafından inşa ettirilen ve savaşta Kızıl Ordu tarafından yıkılan Yeni Reichskanzlei Binası'ndan arda kalan taş ve granitler kullanılmıştır.[31][32] Tarihi bir olayı temsil etmesinin yanı sıra, bulunduğu arazide Berlin Muharebesi'nde ölen yaklaşık 7 bin asker için inşa edilen mezarlıkları da içerir.[1]

Anıtın Yevgeniy Vuçetiç tarafından yapılan 2,5 metre uzunluğundaki prototipi mevcuttur. Bu heykel 1964 yılında Doğu Almanya'dan Serpuhov'daki Şehir Hastanesi önüne nakledilmiştir. Bu heykel 2005 yılında onarıma alınmış ve 22 Haziran 2009 tarihinde Serpuhov'da yer alan "Katedrad Tepesi" adındaki anıt kompleksindeki granit kaideye yerleştirilmiştir.[33][34] Bunun dışında Vereya, Sovyetsk ve Tver'de de daha küçük çapta prototipleri mevcuttur.

Lahitler

Parkın içerisinde 16 sovyet cumhuriyetini temsilen (1940-1956 yılları arasında oluşturulan Karelo-Fin Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Karelya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti dahildir) 16 lahit bulunur. Bu lahitler 3.5 m yüksekliğinde ve 5 metre uzunluğundadır ve beyaz kireçtaşından yapılmıştır. Her kabartma 12 m² lik bir alana sahiptir. Lahitlerde yer alan oymaların maksimum derinliği 10 cm'ye kadar ulaşır. Yüzey alanında savaş günlerine dair tasvirler yer alır. Kuzey tarafta yer alan soldaki lahitlerde Rusça, sağdaki lahitlerde Almanca olmak üzere, lahitlerin parkın içerisinde bakan kesiminde dönemin ordu başkomutanı ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olan Jozef Stalin'e ait çeşitli sözler yer alır.[35]

Lahitlerde savaş dönemine dair tasvir edilen farklı konular yer alır. Bu konularda genel hatlarıyla "barışçıl olan Sovyetler Birliği'nin Hitler Almanyası tarafından işgali", "özgürlüğe kavuşmak için halkın ve ordunun ve halkını kahramanca mücadelesi" ve "savaş sonunda ölen askerlerin anılması" temaları işlenir. Bununla birlikte yas ve saygı konuları da lahitlerde çeşitli şekillerde sembolize edilerek ele alınır.[36] Lahitlerde yer alan tasvirler ve üzerinde yazılı olan sözler şu şekildedir;[36][37][38][39][not 1]

Lahit grubu (sıra) Görsel Tasvir edilen konu Yer alan söz
1.  • Sovyet köy ve kasabalarına Nazi Hava Kuvvetleri olan Luftwaffe tarafından gerçekleştirilen hava saldırıları tasvir edilir. Bombalama, yıkılan ev, soba ve enkaz üzerinde bir ağlayan kadın görülür. Saldırgana dair olan lanet ifade edilmiştir.
"Kızıl Ordu, yirmi yıl boyunca Sovyet halkının barışçıl yeniden yapılandırma çalışmalarını korudu. Fakat Haziran 1941'de Hitler Almanyası, saldırgan olmayan antlaşmayı acımasız ve zalim bir şekilde kırarak ülkemize saldırdı ve Kızıl Ordu vatanını savunmak için sahaya girmeye mecburdu."
—  Jozef Stalin


2.  • Nazilerin Sovyet halklarını köle haline getirmek ve yok etmek amacıyla saldırmalarını ve bunun üzerine kurtuluş savaşını konu alır. İşkence konusu anlatılır ve kazığa bağlı bir kız görülür. Kabartmalar, ormanlardaki Sovyet partizanları direncinin başlamasını tasvir eder.
"Hitler'in zalimleri... Ukrayna, Belarus, Baltıklar, Moldova, Kırım ve Kafkaslardaki halkları köleleştirmek ya da imha etmek için hedef aldılar. Hedefimiz açık ve nettir. Sovyet topraklarımızı özgürleştirmek istiyoruz."
—  Jozef Stalin


3.  • Arka cephede Kızıl Ordu'ya katkıda bulunan ve destek veren çeşitli meslek mensupları konu alınır. Tasvirde işçi, çiftçi, mühendis ve kolektif çiftlik ve silahlı asker yer alır.
"Fabrikalardaki, madenler ve kömür madenlerindeki, ulaşımdaki ve tarımdaki Sovyet halkının fedakar çalışması ve desteği olmasaydı Kızıl Ordu'nun başarısı imkânsızdı."
—  Jozef Stalin


4.  • Kurtuluş amacını ve Sovyet kızıl ordusunun gücü anlatılır. Tüfeği kalkmış bir dizi asker aynı yöne bakacak şekilde durmuştur. Askerlerin üzerinde yer alan Vladimir Lenin ve Kremlin figürlü bayrak, bu askerlerin bağlı olduğu devleti ve partiyi temsil eder. Konuya ilişkin diğer lahitte diz çöküp bayrağı öpen bir askerin yemin töreni tasvir edilir.
"Size büyük bir kurtuluş görevi verildi. Bu savaşta, Aleksandr Nevski, Dmitri Donskoy, Kusma Minin, Dmitri Pozharski, Aleksandr Suvorov, Mihail Kutuzov gibi büyük atalarınızın kahramanca örnekleri ilhamınız olsun! Büyük Lenin'in zafer bayrağı size ödünç olsun!"[not 2]
—  Jozef Stalin


5.  • Kuşatılan Sovyet şehirlerini savunan halkı ve aynı amaç uğruna mücadele veren askeri üniformalı ordu birlikleri/partizanları konu alır. Aynı zamanda halk ve askeri birliklerin birliğini anlatır.
"Moskova'dan Tula'ya, Odessa'dan Sivastopol'a, Leningrad'dan Stalingrad'a kahraman savunucuları sınırsız cesaretin, çelik disiplinin, kararlılığın ve sanatın örneklerini verdi. Bu kahramanlardan sonra, tüm kızıl ordumuz yönlendirildi."
—  Jozef Stalin


6.  • Cesaretle savaşan Sovyet askerlerini tasvir eder. Bu kabartmada bazı askerlerin düşmanı durdurmak için hayatlarını feda ettiği anlatılır. Askerlerin yaklaşan düşman tanklarının altında el bombaları ile kendini atma durumu tasvir edilir.
"Kızıl Ordu'nun kahramanlık faaliyetlerine ilham veren asil ve yüce savaş hedefleri vardır. Bu, Vatanseverlik Savaşı'nda vatanlarının özgürlüğü için nasıl ölmeye hazır binlerce kahraman getirdiğini de açıklamaktadır."
—  Jozef Stalin


7.  • Bütün sovyet halklarının dostça kurtuluş hareketine verdiği desteği tasvir eder. Özgürleştirilmiş topraklardaki halkın Sovyet askerlerine teşekkür ettiği tasviriyle ırksal nefret ve milliyetçi ön yargıların Hitler faşizminin ideolojisi ile ters düştüğü anlatılır. Tasvirlerde sevinçten ağlayan yaşlı bir kadına sarılan asker, yaşı bir adamla el sıkışan başka bir asker, yaralı bir çocuğu eğilerek tutan başka bir asker, çocuğu koluna alan bir süvari, orduya çiçek veren kadınlar ve parti bayrağını tutan genç bir adam görülür.
"Ülkemizdeki tüm ulusların ve ırkların eşit olduğuna dayanan ideolojisi, halklar arasında dostluk ideolojisi, hayvani milliyetçilik ve ırkçı nefrete dayanan Hitler faşist ideolojinin üzerinde tam bir zafer kazanmıştır."
—  Jozef Stalin


8.  • Sosyalist anavatanın özgürlüğü ve bağımsızlığı için yapılan savaşta düşmüş kahramanlara sonsuz üne kavuşacaklarını ifade eden cenaze törenleri düzenlenmesi konu alınır.
"Anavatanımızın özgürlüğü ve bağımsızlığı için verilen savaşta düşen kişiler sonsuza kadar onurlu kahramanlardır."
—  Jozef Stalin


Günümüzde

Anıt, kuruluşundan bu yana pek çok anma etkinliğine ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde halen bu etkinlikler devam etmektedir.[40]

1990 yılında imzalanan İki Artı Dört Antlaşması kapsamında Almanya'nın birleşmesi sonrasında yeni Almanya hükümeti, ülkedeki tüm savaş anıtlarını korumak, tamir etmek ve restorasyon çalışmaları yürütmekten bizzat sorumludur.[41] Federal Almanya Cumhuriyeti hükümeti ile Rusya Federasyonu arasında 16 Aralık 1992 tarihinde imzalanan savaş mezarlıklarına dair anlaşmaya göre, Almanya hükümeti anıtlarda herhangi bir değişiklik yapmadan önce Rusya'ya danışacaktır.[42]

1995 yılından bu yana anıtta Zafer Günü etkinlikleri kapsamında her 9 Mayıs günü "Bund der Antifaschisten Treptow e.V." (Anti-faşist Treptow Koalisyonu) tarafından çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.[43]

Tahribatlar ve restorasyon çalışmaları

1989 yılında tahrip edilen lahit
1990 yılında gerçekleşen Neo-Nazi karşıtı gösteri

Galeri

Ayrıca bakınız

Dipnotlar

  1. ↑ Her konu iki farklı lahitte tasvir edilmiştir. Yani, toplamda 16 adet lahitte 8 adet konu bulunmaktadır.
  2. ↑ Bu konuşma, Jozef Stalin'in 7 Kasım 1941 yılında Kızıl Meydan'dan yaptığı konuşmadan bir alıntıdır.

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 Treptow Parkı’ndaki Kızılordu Anıtı, 5 Ekim 2012, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  2. ↑ Fibich, Peter Der Triumph des Sieges über den Tod. Das sowjetische Ehrenmal in Berlin-Treptow, (Almanca) Die Gartenkunst 8, 1996, s. 150, Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.
  3. ↑ Костюнин О. В. Человек из легенды (Rusça), Советская Россия, 2005. — № 60-61 (12679) от 30 апреля, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  4. ↑ Соловьев Б., Суходеев В. Полководец Сталин (Rusça), — М.: Эксмо, 2003 s. 320, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  5. ↑ Черницына М. Монумент истины (Rusça), Московский Комсомолец: газета, 2009, № 25050 от 8 мая, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  6. ↑ Рыжков В. Человек-памятник (Rusça), День: газета, 2005, — № 108 от 17 июня, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  7. ↑ Ушакова Т. «С девочкой спасённой на руках» (Rusça), Учительская газета: газета, 2000, № 2, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  8. ↑ Скончался ветеран, ставший прообразом памятника Воину-освободителю (Rusça), РИА Новости, 2 Temmuz 2013, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  9. ↑ Chuikov, Vasili I. The Fall of Berlin: With the Russian Army in Berlin, The Last Battle of Nazi Germany. Ballantine Books, New York, 1967. s. 210-212. (İngilizce)
  10. ↑ Ильин С. Б., Лонгинов А. С., Сульдин А. В. Всенародная академия. — М.: Издательство политической литературы, 1986. — s. 62. — ISBN , 1986 - Всего страниц: 222.
  11. ↑ Кудзоев О. А. Скульптурная летопись края. — 1989. — s. 101.
  12. ↑ Ильин С. Б., Лонгинов А. С., Сульдин А. В. Всенародная академия. — М.: Политиздат, 1986, s. 62.
  13. ↑ Кудзоев О. А., Ваганов А. С. Скульптурная летопись края. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989, s. 101. — ISBN 5-7688-0158-8.
  14. ↑ Слука И. Великая Отечественная война // 100 самых знаменитых монет СССР, 2015, s. 17.
  15. ↑ Монумент скульптура "Родина-мать" в Волгограде, (Rusça) Erişim tarihi: 24 Ekim 2016.
  16. ↑ Soviet Memorial in Treptower Park (İngilizce), Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  17. ↑ After the Cold War (İngilizce), 9 Eylül 2009, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  18. ↑ Jaenisch, E. (1975) Probleme der Werterhaltung und Pflege an sowjetischen Ehrenmalen und Friedhöfen in Berlin. In: Landschaftsarchitektur.
  19. ↑ Belopolski, J.B.: Памятник воинам Советской Армии павшим в боях с фашизмом: сооружен в Берлине. Moskova, 1950.
  20. ↑ Stangl, P. (2003). The soviet war memorial in Treptow, Berlin (İngilizce), Geographical Review, s. 220, Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  21. ↑ Stangl, s. 217.
  22. ↑ Vuchetich, JW: Памятник геройам войнам in: Художник и жизнь. Moskova, 1963.
  23. ↑ Berlin – Sowjetisches Ehrenmal Treptower Park (Almanca), Erişim tarihi 5 Aralık 2016.
  24. ↑ Kunstguss aus Lauchhammer - Historische Referenzen, (Almanca) Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  25. ↑ Sowjetisches Ehrenmal in Treptower Park, Berlin (Soviet War Memorial) (İngilizce), 31 Ağustos 2009, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  26. ↑ Stangl, s. 216.
  27. ↑ Koshar, R. (2000). From monuments to traces: Artifacts of German memory, 1870-1990 (Vol. 24). Univ of California Press.
  28. ↑ Solowjew, B. / Suchodejew, W.: Полководец Сталин. Moskova 2003.
  29. ↑ Ryan, C. Der letzte Kampf. München / Zürih 1966.
  30. ↑ Jozef Stalin, Доклад на торжественном заседании Московского Совета депутатов трудящихся с партийными и общественными организациями города Москвы (Rusça), 6 Kasım 1944, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  31. ↑ Speer, Albert. Insider the Third Reich, 1970, s. 116
  32. ↑ Ladd, B. 1997. The Ghosts of Berlin: Confioriting German History in thp Urban Landscape. Chicago: University of Chicago Press.
  33. ↑ Серпухов. Часть 3. Соборная гора, воин. Монастыри. (Rusça), Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  34. ↑ Серпухов, воин-освободитель Вучетича (Rusça), Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  35. ↑ From the series: Europe is Hot, Berlin is on Fire (İngilizce), Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  36. 1 2 Stangl, s. 223-224.
  37. ↑ Kopstein, H., H. Kopstein. (1987). Das Treptower Ehrenmal: Geschidite iind Gegenwart des Ehrennrals Fir diegefalleneri soy’etischen Hefdeti in Berlin. Berlin: Staatsverlag der Deutschen Dernokratischen Republik.
  38. ↑ Büttner,H./ Matz, U. [Red.]: Das Treptower Ehrenmal. Geschichte und Gegenwart des Ehrenmals für die gefallenen sowjetischen Helden in Berlin. Berlin 1987.
  39. ↑ Damus, M.: Architekturform und Gesellschaftsform. Architektur und Städtebau unter dem Einfluss von Industrialisierung, Großvergesellschaftung und Globalisierung. Berlin 2010.
  40. ↑ Sovyet askerleri Berlin’de anıldı, 10 Mayıs 2015, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  41. ↑ Berlin'de Sovyet savaş anıtı, 9 Temmuz 2016, Erişim tarihi: 5 Aralık 2016.
  42. ↑ Entwurf eines Gesetzes zu dem Abkommen vom 16. Dezember 1992 zwischen der Regierung der Bundesrepublik Deutschland und der Regierung der Russischen Föderation über Kriegsgräberfürsorge (Almanca), 5 Ekim 1993, Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  43. ↑ Ein Tag in Treptow (Almanca), 11 Mayıs 2014, Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  44. ↑ Tim Peters, Der Antifaschismus der PDS aus antiextremistischer Sicht, VS-Verlag, Wiesbaden 2006, s. 60
  45. ↑ Monument to Soviet Soldier in Berlin dismantled for further restoration (İngilizce), 1 Ekim 2003, Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  46. ↑ Treptower Park Memorial Complex, Berlin, Germany, Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
  47. ↑ Malträtierte Geschichte (Almanca), Junge Welt, 4. Kasım 2015, Erişim tarihi: 20 Kasım 2015

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.