Stronsiyum
Stronsiyum, atom numarası 38 olan, gümüşümsü beyaz metalik katı bir elementtir. Sembolü Sr'dir. Toprak alkali metaldir. Atom ağırlığı: 87,62 g/mol'dür. Alkalin bir yer metali stronsiyum, kimyasal olarak son derece reaktif olduğu bir yumuşak gümüş-beyaz renk ya da sarımtırak metalik öğedir. Metal, havalandırmayı sergilediğinde sarı döner. O, minerallar celestine ve strontianite'sinde elbette meydana gelir. 90Sr izotopu ve radyoaktif radyoaktif serpintisinde hediye olarak, 28,90 yıllarının bir yarı ömrüne sahip oluyor.
Adair Crawford ilk olarak 1790 yılında strontianit (SrCO3) mineralini tanımlamıştır. 1808 yılında ise Humphry Davy tarafından elektroliz yöntemi ile izole edilmiştir. Stronsiyum metali eritilmiş SrCl2 tuzunun elektrolizi ile saf olarak elde edilir.
Dünyada en büyük stronsiyum rezervleri İspanya, Meksika, Çin, Türkiye ve İran'da bulunmaktadır. Roskill lnformation Services'in 1999 yılında yaptığı araştırmaya göre dünya rezervlerinin 12 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir.
Dünyada stronsiyumu en fazla tüketen ülkeler ABD ve Japonya'dır. Stronsiyum karbonat olarak TV tüplerinde kullanımı en yaygın tüketim şeklidir. ABD ve Japonya'da üretilen renkli TV tüplerinde daha yüksek voltajlar kullanıldığından bu ülkelerde Sr kullanılmaktadır. Avrupa'da daha düşük voltajlı renkli TV'ler üretilmekte ve genelde Ba kullanılmaktadır.
Diğer bir kullanım alanı ile ferritlerdir. Ferritler seramik olarak otomotiv sanayinde, demir cevheri seperatörlerinde, fotokopi makinalarında ve özel alaşımlarda kullanılmaktadır. Ayrıca aleve verdiği kırmızı renk dolayısıyla havai fişekler ve sinyal maddeleri üretiminde; cam, boya, ilaç sanayiinde; çinko elektrolizinde; kuru fırın ve uçak motoru gibi makinelerde kullanılan mil yataklarını yağlayıcı olarak kullanılmaktadır. Genelde stronsiyum tüketimi stronsiyum karbonat şeklinde olmaktadır.
1972 yılında Barit Maden Türk A.Ş. Sivas'ın 29 km güneyinde Sivas-Kangal karayolunda Miyosen yaşlı jipsler içerisinde önemli bir selestit yatağını işletmeye başlamıştır. Daha sonra yapılan araştırmalarda Sivas Tersiyer Havzası'nda çok sayıda Selestit yatağı saptanmış ancak bir kısmı rezerv ve tenörce ekonomik bulunmamıştır. MTA Genel Müdürlüğünün bulduğu Kabalı (Hafik), Battalhöyüğü Tepe (Ulaş) ve daha küçük rezervli onlarca Selestit cevherleşmesi vardır.
Barit Madencilik A.Ş.'nin şu anda 3-4 ruhsatlı Selestit sahası bulunmaktadır.
Ekonomik olan tüm selestit yatakları Üst Eosen ve Alt Miyosen yaşlı evaporitik çökeller içerisinde katmansı veya mercekler şeklinde, genelde jipslerle birlikte gözlenmekte ve bir kısmı CaCO3 içermektedir. Bundan başka Konya Ereğli ve Malatya'da yeni zuhurlar bulunmuş, ancak Sivas yöresindekiler dışında ekonomik olabilecek bir yatak henüz saptanamamıştır.
Stronsiyum bileşikleri ve kullanım alanları
Stronsiyum metali, stronsiyum oksidin metalik alüminyum ile metalotermik redüksiyonu sonucu üretilir.
Reaksiyonu elektrik ark fırınlarında vakum altında gerçekleştirilir. Bu işlemde Sr %0,6 ya kadar oksitlenir ve vakum altında sublimasyon sayesinde uzaklaştırılır (%99,9) Bu safiyetteki Sr metali Ca ile aynı özellikleri gösterir. Sr ayrıca stronsiyum klorür ve KCI ergiyinden elektroliz yoluyla kazanılabilir. Sr metali ve Sr alaşımların kullanım sahası sınırlıdır. Ergimiş bakırda deoksidan madde olarak %10 Sr-%20-40 Zn alaşımı kullanılmaktadır. Al-Si alaşımlarında ise aşılayıcı madde olarak kullanılan Sr, silisyum kristallerinin şekil ve boyutlarını değiştirip çok ince dağılımı sağlamaktadır. Stronsiyumun atomik çapı büyük olduğundan X ışınlarının nötralize edilmesinde kullanılır.
Stronsiyum sülfür
Sölestin cevherinin karbonla reaksiyonu sonucu oluşan stronsiyum sülfid (SrS) havai fişek ve florasan madde olarak boyalarla kullanılır.
Stronsiyum nitrat
Sr(NO3)2 stronsiyum karbonatın %60’lık asitte çözünmesi sonucu oluşur. İlaç sanayinde ve aleve verdiği koyu kırmızı renk doyalasıyla havai fişeklerde kullanılır.
Stronsiyum oksit
SrO, SrCO3'nın 1400-1500 °C civarında vakum atında kömürle reaksiyonu sonucu oluşur [8]. İlaç sanayinde, havai fişeklerde ve Sr-ferrit üretiminde ara ürün olarak kullanılır.
Stronsiyum-niobyum-kromseskioksit
Niobyumoksit ve kromseskioksitle reaksiyonu sonucu oluşan Sr-Ni-kromseskioksit elektrik sanayinde kullanılır.
Stronsiyum hidroksit
SrCl2'ün soda liçiyle kristalleşen Sr(OH)2 şeker fabrikalarında melasten şekeri kurtarmak için kullanılmıştır.
Stronsiyum hekzaferrit
Elektromotor gücün en ucuz kaynağı olan sabit mıknatıslarda en çok aranan malzeme stronsiyum hekzaferrittir (SrO.6Fe2O3).
Stronsiyum silikat
Stronsiyum silikat ise yüksek kaliteli demir üretiminde British Cast Iron Research Association tarafından geliştirilen bir yöntemle kullanılmaktadır.
Stronsiyum kromat
Stronsiyum kromat kromaj kaplamacılığında düzenleyici olarak kullanılır....
Kaynak
| ||||||