Türkiye'de balıkçılık
Türkiye'de balıkçılık, Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz'in Türk karasularında, Marmara Denizi ve boğazlar ile iç sularda yapılmaktadır.
Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye'nin kıyı uzunluğu 8.333 km'dir. Karasularımız Akdeniz ve Karadeniz'de 12 mil, Ege Denizi'nde 6 mil olarak uygulanmaktadır. 11.500 km² alana sahip Marmara ve boğazlar Türkiye'nin iç suları sayılmaktadır. Doğal gölleri yaklaşık 10.000 km², 3.442 km² baraj gölleri, 178.000 km uzunluğunda akarsulara sahiptir[1].
Marmara Denizi'nde 200, Ege Denizi'nde 300, Karadeniz'de 247, Akdeniz'de 500 balık türü yaşamaktadır. Ekonomik değeri olan ve avlanan balık türü yaklaşık 100 kadardır. Türkiye'nin 2003 yılında 578.715 ton su ürünü üretimi gerçekleştirmiştir. Bu miktarın; %7,6'sı iç sulardan, 13,6'sı kültür balıkçılığından, %78'i denizlerden, elde edilmiştir[1].
Türkiye 503.345 ton (2004) balık avı ile dünyada 32. sıradadır. Dünya üretiminin (94.848.676 ton) %0,5 gibi düşük bir orandır. 2008'de 646.310 ton, 2009'da 622.962 ton su ürünleri üretilmiştir. 2002 yılında balık üretiminin %90 avlanma, %10 yetiştiricilikten sağlanmaktaydı. 2011'de avcılık %73,2 yetiştiricilik %26, 8 olmuştur. 2011 yılı için avcılık %5,93, yetiştiricilik %12,95 artmıştır[2].
2014 yılında üretim 537.345 ton olarak gerçekleşmiştir. Üretimin %43'ü deniz balığı, %43 yetiştiricilik, %6,5 diğer deniz ürünleri, %6,7 iç su ürünlerinden oluşmaktadır[3].
2013 yılı için denizlerimizde avlanan balıkların; % 61'i hamsi, %8,1'i sardalya, %7,4'ü kraça istavrit, %8,7'si ise diğer türlerdir(palamut, çaça, mezgit, karagöz istavrit, lüfer)[4].
Üç tarafı denizle çevrili yarım ada üzerine kurulu Türkiye'de kişi başına balık tüketimi de oldukça düşüktür. Yılık balık tüketimi Türkiye'de 8 kg, dünya ortalaması 16 kg, AB ortalaması 26 kg'dır[5]. 47.000 kişiye istihdam sağlayan balıkçılık, ekonomiye %0,4'lük katkı yapmaktadır. Düşük balık tüketiminin nedenlerinin şu şekilde sıralanmaktadır[2]:
- Halkın gelir seviyesi düşüktür.
- Nüfus miktarı fazla, buna karşın üretim az.
- Yıllar içinde dalgalanan fiyatlar
- Balık tüketim tercihleri. Türkiye'de insanlar balığı taze satın almayı tercih etmektedir.
Avlanacak balık stoklarının giderek azalması ülkeleri kültür balıkçılığına yönlendirmektedir. Günümüzde dünyada balık üretiminin yaklaşık yarısı kültür balıkçılığından elde edilir. Türkiye'de kültür üretimi 2001-2010 arasında %148 artmış, 67.244 tondan, 167.141 tona ulaşmıştır. Dünya kültür yetiştiriciliğinde Türkiye'nin payı %0,29'dur. Türkiye'de su ürünleri üretimi açısından dünyada 35. sırada, AB'de 7. sıradadır[6].
Denizler
Karadeniz Türkiye balık üretiminin %76'sını karşılar. Başta hamsi olmak üzere 3 kabuklu ve 38 balık türü avlanır. Karadeniz'den avlanan balıkların; %61,5'i hamsi, %26'sı çaça, %4,3'ü Karadeniz istavriti, %2'si palamuttur. Karadeniz'de balıkçılığın %5'i Rusya, %1'i Bulgaristan, %0,05'i Romanya geri kalan kısmı Türkiye tarafından yapılmaktadır. Karadeniz'de yakalanan hamsinin %92,8'ini Türkiye avlamaktadır.[7].
Marmara Denizi ortalama üretimin %10'unu sağlar. Karadeniz'den sonra ikinci balık kaynağı olan Marmara'da 2007'den sonra alg patlaması ve musilaj sorunu yaşanmaktadır. Ege Denizi'nde av miktarında dalgalanmalar görülmektedir. Hamsi ve istavritte av miktarı artsa da diğer türlerde düşme görülmektedir. Akdeniz'de barbunya, bakalorya, mezgit, kefal ve palamut avında azalma olurken, karides ve mürekkep balığı avı artmaktadır. Akdeniz'de Süveyş Kanalı vasıtasıyla gelen 86 Hindo-Pasifik lesepsiyen balık türü görülmüştür.
2002 yılından sonra balık teknelerinin sayısı sınırlandırılmıştır. Fakat gemi sayısında bir miktar azalmaya karşılık teknelerin %20 hacimde büyümeleri, radarların gelişmesi nedeniyle av gücü artmıştır. 2011 itibariyle Türkiye'de 20.289 balıkçı teknesi mevcuttur.
Kültür balıkçılığı
1970'li yıllarda başlayan kültür balıkçılığı 2003 yılından itibaren destek kapsamına alınmıştır. 2007'de 139.000 tondan, 2011'de 188.790 tona ulaşmıştır. Türkiye toplam su ürünlerinin %25'i kültür yetiştiriciliğinden elde edilmektedir. Kültür balıkçılığının %46,79'u denizlerde, %53,21'i iç sularda yapılmaktadır. Denizde levrek ve çipura, iç sularda çoğunlukla alabalık yetiştirilir. Türkiye su ürünleri yetiştiriciliğinde dünyada Çin ve Hindistan'dan sonra en hızlı büyüyen 3. ülkedir[8].
| Yıllar | Deniz avcılığı | %'si | İçsu avcılığı | %'si | Yetiştiricilik | %'si | Toplam | Kişi başına tüketim (kg) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2002 | 522.744 | 83,3 | 43.938 | 7,0 | 61.165 | 9,7 | 627.847 | 6.7 |
| 2003 | 463.074 | 78,8 | 44.698 | 7,6 | 79.943 | 13,6 | 587.715 | 6.7 |
| 2004 | 504.897 | 78,3 | 45.585 | 7,1 | 94.010 | 14,6 | 644.492 | 7.8 |
| 2005 | 380.381 | 69,8 | 46.115 | 8,5 | 118.277 | 21,7 | 544.773 | 7.2 |
| 2006 | 488.966 | 73,9 | 44.082 | 6,7 | 128.943 | 19,5 | 661.991 | 8.2 |
| 2007 | 589.129 | 76,3 | 43.321 | 5,6 | 139.873 | 18.1 | 772.323 | 8,6 |
| 2008 | 453.113 | 70,1 | 41.011 | 6,3 | 152.186 | 23,5 | 646.310 | 7.8 |
| 2009 | 425.046 | 68,2 | 39.187 | 6,3 | 158.729 | 25,5 | 622.962 | 7.6 |
| 2010 | 477.658 | 67,9 | 37.097 | 5,3 | 188.790 | 26,8 | 703.545 | 7,0 |
| 2011 | 477.658 | 67,9 | 37.097 | 5,3 | 188.790 | 26,8 | 703.545 | 7,0 |
Kaynakça
- 1 2 YAŞAR, Doç. Dr. Okan (2004). "Türkiye'deki Su Ürünleri Sanayii..". MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, s:9. http://www.marmaracografya.com/pdf/9.1.pdf. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- 1 2 ÇİÇEK, Gülten (2013). "Balıkçılık ve Denizel Ürünler Ekonomisi". tarim.gov.tr. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141008221421/http://www.tarim.gov.tr/ABDGM/Belgeler/%C4%B0DAR%C4%B0%20%C4%B0%C5%9ELER/temmuz/2.pdf. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- ↑ "Su Ürünleri, 2014". tuik.gov.tr. 26 Haziran 2015. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151115172814/http://www.tuik.gov.tr:80/PreHaberBultenleri.do?id=18731. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.
- ↑ "Su Ürünleri İstatistikleri 2013". Tüik. 2013. 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150506101958/http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=13&KITAP_ID=52. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.
- ↑ "Neden az balık yiyoruz?". haberturk.com. 12 Nisan 2013. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151207185813/http://www.haberturk.com:80/polemik/haber/835329-neden-az-balik-yiyoruz. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- ↑ ŞAHİN, Yeliz (2011). "AB ve İş Dünyası:Balıkçılık Sektörü". ikv.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305021059/http://ikv.org.tr/images/upload/data/files/38-balikcilik_sektoru_-_yeliz_sahin__eylul_2011_.pdf. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- ↑ "Karadeniz'in Türkiye sularında balıkçılık". Türkiye Balıkçılık Mevcut Durum Raporu. south-stream-offshore.com. https://www.south-stream-offshore.com/media/documents/pdf/tr/2014/06/ssttbv_tu-esia_a91_fisheries_tk_tr_20140606.pdf. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.
- ↑ "Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu raporu". kalkinma.gov.tr. 2014. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150714184937/http://tarim.kalkinma.gov.tr:80/wp-content/uploads/2014/12/Su_Urunleri_oik_Raporu.pdf. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015.