Sukhoi PAK FA

Sukhoi T-50
Türü Çok amaçlı avcı uçağı
Ulusal köken  Rusya
Üretici Sukhoi
Tasarımcı Sukhoi
İlk uçuş 29 Ocak 2010
Hizmete giriş 2017 (planlanan)[1][2][3][4][5]
Durumu Geliştirme aşamasında
Ana kullanıcı Rus Hava Kuvvetleri (planlanan)
Hindistan Hava Kuvvetleri
(planlanan)
Üretim sayısı 8 öncül üretim[6][7]
Program maliyeti 8-10 milyar $ (ABD doları) (tahm.)
Birim maliyeti 50+ milyon $

Sukhoi PAK FA (Rusça: Сухой ПАК ФА, Перспективный авиационный комплекс фронтовой авиации; PAK FA, Perspektivny aviatsionny kompleks frontovoy aviatsii) Rusya Federasyonu Hava Kuvvetleri için Sukhoi tarafından geliştirilen 5.nesil savaş uçağıdır.

T-50, PAK FA programı için Sukhoi tarafından tasarlanan öncül üretim uçakların (bu mümkün olmakla birlikte üretim uçakları için bu adla anılacaktır) adıdır. Uçağın hayalet uçak özellikli, tek kişilik, çift motorlu jet avcı uçağı olması ve Rusya'ya hizmette ilk operasyonel hayalet teknolojisini kullanacak uçak olması planlanmaktadır. Bu hava üstünlüğü ve saldırı görevleri için tasarlanmış çok maksatlı bir savaşçıdır. Avcı uçağı süper seyir, görünmezlik, süper manevra özelliğinde ve savaş uçağı gelişmiş aviyonikleri ile önceki nesilleri aşmakta yanı sıra yer ve deniz savunması için tasarlanmaktadır.[8][9]

Bu uçak Rus hava kuvvetlerindeki Su-27 ve Mig-29'un yerini alması için tasarlanmıştır ve Hindistan da 25 milyar dolarlık bir antlaşma ile 250 adet T-50 alacak ve Rusya ile beraber üretecektir.[10][11] Denk karşıtları arasında Amerikan F-22 uçağı olan T-50 ilk uçuşunu 29 Ocak 2010'da yapmıştır. Rusya bu uçaklardan 200 adet üretmeyi planlamaktadır. İlk üretilen uçağın Rus Hava Kuvvetleri'ne 2016 geç döneminde ya da 2017 başlarında teslim edilmesi planlanmaktadır.[12][13] Yeni bir tasarım motor geliştirilme aşamasındadır ve öncül üretimler ve ilk üretim için geçici motorlar Su-27 ailesi tarafından kullanılan AL-31F'nin son derece yükseltilmiş bir türevi teslim edilmiştir. Uçağın 35 yıl kadar bir hizmet süresine sahip olması bekleniyor.[14]

Geliştirme

Kökenleri

1980'lerin sonlarında, Sovyetler Birliği 1990'larda hizmete girmesi amaçlanan yeni nesil uçaklar için bir ihtiyaç ana hatlarını belirlemiştir. I-90 Projesi tasarlanmıştı (Rusça: Истребитель, Istrebitel, "The Fighter" Türkçe: Savaşçı) ve önemli yer saldırı yeteneklerine sahip avcı uçağının gerekli olduğuna karar verildi, sonunda cephe hattında taktik havacılık hizmeti için MiG-29s ve Su-27S görev alacaktı. Bu gereksinimleri karşılamak için tasarlanmış izleyen bir program, MFI başlatılmış (Rusça: МФИ, Многофункциональный фронтовой истребитель, Mnogofunksionalni Frontovoy Istrebitel, "Multifunctional Frontline Fighter", Çok İşlevli Cephe Hattı Savaş Uçağı), Mikoyan seçilerek sonunda MIG 1.44 geliştirilmeye başlanmıştı.[15] MFI katılımcısı olmayan Sukhoi S-37 ile yeni nesil savaş uçağı teknolojileri geliştirmek için 1990'lı yılların başında kendi programını başlatmış olsa da, daha sonra bu uçak Su-47 olarak adlandırıldı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından fon eksikliği ile MiG 1.44 programı sürekli ertelendi ve öncül üretimin ilk uçuşu dokuz yıl planlamanın gerisinde 2000 yılına kadar gerçekleşmedi.[15] MiG 1.44 sonradan iptal edildi ve yeni nesil savaş uçağı için yeni bir program olan PAK FA başlatılmıştır. Program gereksinimleri Eurofighter Typhoon ve F-22 Raptor gibi Batılı savaş uçağı yeteneklerini yansıtıyordu. Sukhoi, Mikoyan ve Yakovlev'in katılımcı olduğu 2002 yılındaki bir yarışmanın ardından, Sukhoi yeni uçağı PAK FA ile birinci seçildi.[16]

PAK FA'nın gelişimsel riskleri azaltmak için ilişkin maliyetleri dışarı yayılmış olarak ve bunun yanı sıra teknoloji ve bazı özelliklerde, itki ve aviyonik olarak, önceki nesil savaş uçakları arasındaki uçurumu kapatmaya yarayacak proje, Sukhoi Su-35S uçağı ve Su-27'nin gelişmiş bir türevinde uygulanmıştır.[17][18] Novosibirsk Uçak Üretim Birliği (NAPO), Komsomolsk-on-Amur Uçak Üretim Birliği (KnAAPO) ile birlikte Komsomolsk-on-Amur'da yeni çok maksatlı avcı uçağının imalat ve son montajında görev almaktadır.[19][20] 2003 yılında düzenlenen bir yarışma sonrasında, Tekhnokompleks Bilimsel ve Üretim Merkezi, Ramenskoye Alet Yapı Tasarımı Bürosu, Tihomirov Alet Tasarımları Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü (NIIP), Yekaterinburg'ta yerleşik Ural Optik ve Mekanik Tesisi (UOMZ), Nizhny Novgorod'da yerleşik Polet şirketi ve Moskova Merkez Bilimsel Araştırma Radyo Mühendisliği Enstitüsü PAK-FA'nın aviyonik paketinin geliştirilmesi için seçildi. NPO Saturn geçici motorlar için baş yüklenici oldu; Saturn ve MMPP Salyut kesin olarak ikinci kademe motorlar için yarışacaktır.[21]

8 Ağustos 2007 tarihinde, Rus Hava Kuvvetleri Başkomutanı Alexander Zelin uçuş testlerinin başlayacağını, programın geliştirme aşamasının tamamlanmış olduğunu ve ilk uçağın yapımının tamamlandığını, 2009 yılına kadar da üçüncü beşinci nesil uçağın hazır olacağı bilgisini Rus haber ajansları aracılığıyla paylaştı.[22][23] 2009 yılında, uçağın tasarımı resmen kabul edildi.[16]

Alımı

Sukhoi T-50 iniş takımları açılmış şekilde bir uçuşta, 2010

2007 yılında, Rusya ve Hindistan ortaklaşa Hindistan'ın Beşinci Nesil Savaş Uçağı Programını (FGFA) geliştirme kararı aldılar.[24][25] 2010 yılı Eylül ayında, Hindistan ve Rusya her ülkede $ 6 milyar dolar yatırım ile bir ön tasarım sözleşmesi üzerinde anlaşmaya varılmış olduğunu bildirdi; FGFA uçağının geliştirilmesinin 8-10 yıl sürmesi bekleniyordu.[26] Ön tasarım üzerinde anlaşma Aralık 2010'da imzalanacaktı.[27]

Rus Hava Kuvvetleri'nin 2016 yılında teslim edilmesi planlanan ilk toplu 150'den fazla PAK FA uçağını, tedarik etmesi bekleniyor.[28][29] Hindistan, Beşinci Nesil Savaş Uçağı (FGFA) programının bir parçası olarak değiştirilmiş bir tür PAK FA edinmeyi planlamaktadır. Başlangıçta 166 tek koltuk ve 44 çift koltuklu türevlerini satın almayı planlıyordu, ancak bu 130-145 tek koltuklu uçağa düşürüldü ve 45-50 çift koltuklu uçak gereksinimi 2014 yılında bırakıldı.[30] Rus Savunma Bakanlığı'nın planı, 2016 sonrasında 2012'den sonra ilk 10 değerlendirmedeki örnek uçak ve daha sonra 60 standart üretim uçağı satın alma planlanıyordu.[31]

Aralık 2014'te, Rus Hava Kuvvetleri, 2020 yılına kadar 55 uçak almayı planladı.[32] Rusya'nın Savunma Bakan Yardımcısı Yuri Borisov, daha karmaşık uçak üretmek için üreticinin yeteneği ile birlikte PAK FA üretiminin yavaşlatılacağını, ülkenin bozulan ekonomisi nedeniyle[33][34] ilk 12 jetin siparişinin azaltıldığını 2015 yılında belirtilmiştir.[35]

Rus Hava Kuvvetleri Başkomutanı Viktor Bondarev, PAK FA'da tüm çalışmalar tamamlandıktan sonra, 2017 yılında seri üretime geçileceğini belirtti.[36] Uçağın karmaşıklığı ve yükselen maliyetler nedeniyle, Rus Hava Kuvvetleri dördüncü nesil Sukhoi Su-27 ve Su-35S uçaklarından oluşan büyük filoları bakım altında tutacaktır.[37]

Uçuş testleri

T-50 MAKS 2011 havacılık gösterisinde

2009 yılı Ağustos ayında, Alexander Zelin, motordaki ve teknik araştırmalardaki sorunların çözümsüz kaldığını kabul etmiştir.[38] 28 Şubat 2009'da, Mikhail Pogosyan, gövdenin neredeyse bitmiş olduğunu ve ilk öncül üretimin Ağustos 2009 itibarıyla hazır olması gerektiğini açıklamıştır.[39] 20 Ağustos 2009 tarihinde, Pogosyan, ilk uçuşun yıl sonuna kadar yapılacağını söylemiştir. Moskova merkezli Stratejiler ve Teknolojiler Analiz Merkezi Başkan Yardımcısı Konstantin Makiyenko, ticari üretimin "gecikmeler ile" beş ila on yıl zaman alacağını da sözlerine eklemiş ve uçağın olası ilk uçuşunu 2009 Ocak veya Şubat ayı içinde yapacağını belirtmiştir.[40]

Başbakan Yardımcısı Sergey İvanov, ertelenen uçuş testlerinin ilk denemelerinin 2010 yılında başlayacağını Aralık 2009'da duyurmuştur.[41] İlk uçuş testi başarıyla 24 Aralık 2009 tarihinde tamamlanmıştır.[42][43] T-50 Uçuş testi 29 Ocak 2010'da, ilk öncül üretim T-50-1 uçağı ile başladı.[44] Rusya Federasyonu'nda Kahraman Pilot Sergey Bogdan tarafından yönlendirilen uçağk 47 dakikalık uçuşunu Rusya'nın Uzak Doğusu'nda KnAAPO'nun Dzemgi Havaalanı'nda gerçekleştirdi.[45][46]

T-50 kalkıştan sonra tırmanma aşamasında, 2011

İkinci T-50'nin ilk olarak 2010 sonlarında uçuş testinin başlatılması kararlaştırılmıştı; bu erken 2011 yılına kadar ertelendi.[47][48][49] 3 Mart 2011'de, ikinci T-50, 44 dakikalık test uçuşunu tamamladı.[47] İlk iki prototipte radar ve silah kontrol sistemleri yoktu; ilk uçuşta 2011 ve 2012 yıllarında üçüncü ve dördüncü uçak, tamamen işlevsel test uçağı olmaktaydı.[50] 14 Mart 2011'de T-50, Komsomolsk-on-Amur yakınlarında bir test menzilinde süpersonik uçuş gerçekleştirdi.[51] T-50'nin 2011 MAKS Havacılık Gösterisi'nde ilk kez halka gösterimi, Rusya Başbakanı Vladimir Putin'in katılımıyla oldu.[52][53] 3 Kasım 2011'de, T-50'nin 100. uçuşunu gerçekleştirdiği bildirildi.[54] 20'den fazla test uçuşu takip eden dokuz ay içinde yapılmıştır.[55]

22 Kasım 2011'de, Sergey Bogdan tarafından yönlendirilen, üçüncü öncül üretim, T-50-3, Komsomolsk-on-Amur bölgesindeki KnAAPO Havaalanında ilk uçuşunu yaptı. Uçak havada bir saat geçirdi ve temel kararlılık ve güç kaynağı testlerine tabi tutuldu.[56] Bu bir pitot tüpünden yoksun bir şekilde diğer öncül üretimlerden farklıydı. O anda test uçağı 14. gösteri uçuşu 2015'de bekleniyordu.[57] T-50-3 bir AESA radarı ile uçan ilk öncül üretim oldu. Başlangıçta 2011 yılı sonu için planlanan bu uçuş Ağustos 2012 yılında meydana gelen ve mevcut radarın karşılaştırılabilir verimini gösteriyordu.[58][59]

Dördüncü öncül üretim 12 Aralık 2012'de[60] ilk uçuşunu yaptı ve bir ay sonra Moskova yakınlarındaki diğer üç test uçağına katıldı.[61][62] 2013 yılı sonu itibariyle, beşinci öncül üretim 27 Ekim 2013 tarihinde ilk uçuşunu yaptı; bu uçuş ile beş T-50 prototipi 450 kezden fazla uçuş gerçekleştirdi.[63] Durum testi için ilk uçak, 21 Şubat 2014 tarihinde teslim edildi.[64] Ancak Rus Hava Kuvvetleri uçağın performans parametrelerinin bazılarını test etmek için VVS olanaklarından yoksundu.[65]

Beşinci öncül üretim T-50 '055' ciddi bir şekilde Haziran 2014'de indikten sonra bir motor yangını dolayısıyla hasar gördü. Uçak bitmemiş, altıncı prototip bileşenleri eksiltilmeksizin son durumuna getirilmiştir.[66]

Altıncı öncül üretim 27 Nisan 2016 tarihinde ilk uçuşunu yaptı.[67]

Tasarım

Genel bakış

Öncül üretim T-50 bir uçuşta
MAKS-2015'de PAK FA aerodinamik kondenzasyonda.

PAK FA 5. nesil çok görevli bir uçaktır ve Rus Hava Kuvvetleri için ilk operasyonel hayalet uçak olacaktır. Bilgilerinin sınıflandırılmış olmasına rağmen, Sukhoi şirketi ve Savunma Bakanlığı bünyesindeki kaynaklar açıkça, uçağın, süper manevra kabiliyetli, süperseyir özellikli, kompozit malzemeleri büyük miktarlarda içerecek ve aktif faz dizili radar ve sensör füzyonu gibi gelişmiş aviyoniklere sahip bir hayalet uçak olacağını belirtmiştir.[9][20][68]

T-50'nin birleşik kanat gövde yapısındadır ve her yatay hareketi ve dikey dengeleyicileri içermektedir; dikey dengeleyiciler ayak ucunda içeri doğru uçağa hava freni olarak hizmet vermektedir. Uçak itki vektörü barındıran, başlıca ileri kök uzantıları tarafından oluşturulan girdapları kontrol etmek için tasarlanmış ayarlanabilir öncü girdap denetleyicilerine (LEVCONs) sahiptir ve sistem vektör itişinde başarısız olursa düzeltme sağlamak ve hızlı bir koltuk kurtarma da dahil olmak üzere saldırı davranışında yükseklik açısını arttırabilir.[69] Nozüller gelişmiş vektörel uçuş kontrol sistemi ve itişte uçak kalkışını dirençli hale getirir ve düşme, rotadan çıkma durumlarında yüksek manevrada, uçağa kobra manevrası olarak bilinen saldırı manevralarında, çok yüksek açıları gerçekleştirmek için ve Bell manevrasında birlikte düz dönüşlerde küçük irtifa kaybı ile düz dönmeler yaptırır.[70] Uçağın yüksek seyir hızı ve normal çalışma irtifasında önceki nesillere oranla daha önemli kinematik bir üstünlük vermesi bekleniyor.[71]

T-50'nin yapısal ağırlığının %25'i ve dış yüzeyinin %70'ini kapsayan kompozitleri yoğun kullanımı kolaylaştırır.[50] Silahlar kanat köküne yakın motor yerine ve daha küçük şişkin, üçgen kesitli iki tandem ana silah koylarında yerleştirilmiştir.[72] İç silah taşıyıcıları dış sürüklemeyi ortadan kaldırır ve dış taşımaya kıyasla daha yüksek performans sağlar. Gelişmiş motorları ve aerodinamiğiyle T-50, süper seyir için art yakıcılar kullanmadan süpersonik uçuşu sürekli etkinleştirebilir. Yüksek yakıt yükü ile birlikte T-50'nin 1.500 km'den fazla bir süpersonik menzili vardır ve bu Su-27'nin iki katından daha fazladır.[70][71][73] T-50'nin tasarımında Sukhoi, F-22'in sınırlamaları olduğu düşünülen söylentilere göre kendi yetersizliklerinde dönüş ve sapma anlarında ve motorların arasındaki silah koyları için bir alan eksikliğini ve kabini kurtarma için karışıklıklarda, başarısız itişlerde itki vektörü kullanmaktadır.[74]

Görünmezlik

T-50 Rus Hava Kuvvetleri hizmetinde ilk operasyonel görünmezlik teknolojisi kullanan uçak olacaktır. F-22 gibi diğer görünmez uçaklara benzer şekilde, gövdesi onun radar kesitini (RCS) azaltmak için biçimli kenar uyumu içermektedir; kanat ve kontrol yüzeyleri ve yüzey panelleri tırtıklı ön ve arka kenarları dikkatle radar dalgalarını yansıtabilir yön sayısını azaltmak için birkaç belirli açıda hizalanmıştır.[75] Silahlar uçak iskeletinin içinde silah koylarında taşınır ve antenler uçağın görünmezliğini korumak için kaplama yüzeyindeki boşluklarda bulunmaktadır. IRST mahfaza kullanılmadığı zaman geriye dönük olan ve arka onun radar geri dönüş azaltmak için radar emici malzeme (RAM) ile işlenir. Motor yüzü, motor fanı ve giriş kılavuz kanatları (IGV) önemli RCS katkısını maskelemek için kısmi kıvrımlı girişin çoğunu gizler (ama hepsini değil). Uçak, tüm açılardan gizlenme için motor fanı önünde F/A-18E/F uçağında kullanılanlara benzer prensipte radar engelleyici barındırmaktadır. Uçak radar dalgalarını emer ve kaynağına geri yansımasını azaltmak için RAM kullanır, kanopi kokpit pilotun radar dönüşünü en aza indirmek için bir kaplama ile işlem görür.[76]

T-50'nin tasarımda ileri yarımkürede en belirgin özellikleri RCS azaltıcı ön görünmezliği vurgulu; arka gövde şekillendirmede çok daha az görünmezlikte F-22 ile karşılaştırıldığında radar için iyileştirilmiştir.[71] Uçak iskeletinin şekli ve uçakların RAM birleşik etkisinin, Su-27'nin otuz katından daha küçük bir değerde uçağın RCS'sini azalttığı tahmin edilmektedir.[77] T-50'nin görünmezlik özellikleri hakkında Sukhoi patenti yaklaşık 0.1-1 metrekarelik uçağın ortalama RCS'sine değinir. Ancak, diğer görünmez uçaklar gibi, T-50'de düşük gözlenebilirlik ölçüsü, yüksek frekansta (3 ila 30 GHz) radarlara karşı başta genellikle etkilidir. Rayleigh saçılımı ve yankılama etkileri, hava radarları ve erken uyarı radarları kullandığında düşük frekanslı radarların T-50'nin fiziksel boyutunu algılamak için daha olası olduğu anlamına gelmektedir. Bununla birlikte bu radarlar, aynı zamanda büyük bir yığılmaya duyarlıdır ve daha az hassastır.[78][79]

Motor

MAKS-2011'de 117 motor kompresör hız kesilmesi

Seri üretim öncesi T-50 ilk üretimleri motor olarak, NPO Saturn üretimi bir çift izdeliye 117 veya AL-41F1 kullanmaktadır.[80] Yakından Su-35S tarafından kullanılan Saturn 117S motoruna bağlı 117 motoru, Su-27 ailesi AL-31'in son derece gelişmiş ve güncel bir çeşididir. 117 motor kuru itki 93.1 kN (21,000 lbf), artyakıcı ile 147.1 kN (33,067 lbf) itki üretir ve 10.5:1 ağırlık oranında bir itkiye sahiptir.[81] Motorlar tam donanımlı bağımsız sayısal motor kontrol (FADEC) ve manevra kabiliyeti ile yol tutuşunu kolaylaştırmak için uçuş kontrol sistemiyle bütünleştirilmiştir.[71]

İki 117 motoru, dönme eksenleri Su-35S'in ağızlık düzenlemesinin benzeri bir açıda eğimli olarak vektörel itki kuvveti (TVC) nozüllerini içermektedir. Bu yapılandırma uçağın, üç dönme ekseninde, saha, rotadan çıkma ve dalgalanma anlarında vektörel itki üretmesine izin verir. İtki vektörü ile kendileri sadece bir düzlemde çalışabilir nozüller; uçağın her bir motor nozülünden farklı vektörel belirleme ile dalgalanma ve sapma üretmeye izin verir. Motor, girişi artmış ses üstü verimlilikte ve yabancı nesne enkazının motorlar tarafından yutulmasını önlemek için geri çekilebilir örgü ekranları için değişken gaz giriş rampaları içermektedir.[71] 117 motoru kızılötesi ve RCS azaltma tedbirlerini de içermektedir.[82][83] 2014 yılında, Hindistan Hava Kuvvetleri açıkça güvenilirlik ve 117 motorlarının performansı üzerinde endişelerini dile getirdi; 2011 Moskova Hava Gösterisi sırasında, T-50 kalkışı iptal etmek için uçak zorunlu bir kompresör hız kesilmesi yaşadı.[84]

2020'de T-50'nin, ileriye yönelik üretiminde, izdeliye 30, 117'nin yerini alacaktır ve yeni tasarımlı motor olarak bilinen daha güçlü bir motor ile donatılmış olacaktır. NPO Saturn ve MMPP Salyut bu kesin ikinci kademe motor sağlanması için yarışmaktadır.[21] 117 ile karşılaştırıldığında, yeni güç kaynağı artan itkiye ve yakıt verimliliği ile daha fazla güvenilirlik ve daha düşük maliyetliliğe sahip olacaktır.[81] Izdeliye 30 böylece kendinden önceki modele kıyasla parça sayısını azaltarak, 117'den daha az fan ve kompresör aşamalarına sahiptir. Motor yaklaşık 107 kN (24.050 lbf) kuru itki ve 167 kN (37.500 lbf) kadar artyakıcılı itki üretmek için tasarlanmıştır. Tam ölçek geliştirme, 2011 yılında başlayan motorun kompresörü Aralık 2014 yılında tezgah sınamasına başladı.[85] İlk test motorlarının 2016 yılında tamamlanması planlanmaktadır ve uçuş sınamasının 2017 yılında başlaması öngörülmektedir.[86][87] Yeni güç kaynağı uçak iskeletinin en az düzeyde değişiklikleri ile 117 için öylesine olacak şekilde tasarlanmıştır.[88]

Silahlanma

T-50'nin, iki art arda dizili (tandem) her biri yaklaşık 4,6 m (15.1 ft) uzunluğunda ve 1,0 m (3.3 ft) genişliğinde ana iç silah koyları ve kanat köküne yakın gövde altında çıkıntılı iki küçük üçgen kesitli silah yuvası bulunmaktadır.[77][89] İç silah taşıyıcıları uçağın görünmezliğini önemli ölçüde korur ve böylece dış depolamada performanslarına göre hareket ile ilgili (kinematik) performansı koruyarak hava devingenliğinde (aerodinamik) sürüklenmeyi azaltır. T-50'nin yüksek seyir hızının önemli ölçüde selefine kıyasla silah etkinliğini artırması bekleniyor.[77] Vympel ana koylarıyla: UVKU-50L füzeler için 300 kg (660 lb) ağırlıkta ve UVKU-50U, 700 kg (1,500 lb) ağırlığa kadar ağır toplar için iki fırlatma füzeatarı geliştiriyor.[90][91] Uçağa içten dışa doğru LEVCON köküne yakın, 9A1-4071K (GSH-301) 30mm top eklemlenmiştir.[14][92]

T-50'nin hava-hava muharebesi için, iki ana silah koylarında dört görsel-aralık-ötesi füze ve kanat kök silah koylarında iki kısa menzilli füze taşıması bekleniyor.[89][93] Birincil orta menzilli füze etkin radar güdümlü K-77M (izdeliye 180) AESA arayıcısı ve konvansiyonel arka kanatlarda yükseltilmiş R-77 çeşididir. Kısa menzilli füze, kızılötesi güdümlü ("ısı arayan") K-74M2 (izdeliye 760), iç taşıma için azaltılmış kesitli yükseltilmiş R-74 çeşididir.[91][94] Yenilenen tasarımda kısa menzilli füze atanmış kodu K-MD (izdeliye 300) sonunda K-74M2 yerine geliştirilmektedir.[90] Füzeler, her bir ana silah koyunda iki ile yapılabilir görsel-aralık-ötesi geniş izdeliye 810 için uzun menzilli uygulamaları içerir.[89]

Ana koylar aynı zamanda Kh-38M olarak bilinen hava-yer füzelerini, yanı sıra birden fazla 250 kg (550 lb) KAB-250 veya 500 kg (1,100 lb) KAB-500 hassas güdümlü bombaları barındırabilir.[89] Uçağın Kh-35UE (AS-20 "Kayak") gemi-savar füzesi ve Kh-58UShK (AS-11 "Kilter") radyasyon-savar füzesinin daha geliştirilmiş ve değiştirilmiş türevlerini taşıması bekleniyor.[95] Görünmezlik gerekmeyen görevlerde T-50, altı harici sabit noktada depolama yapabilir. PAK FA baş tasarımcısı Alexander Davydenko, PAK FA ve FGFA'da Brahmos'un türevi ses üstü seyir füzesi kurulumunun bir olasılığı olduğunu; bir ya da iki tür Brahmos füzesinin yoğun ağırlıkta gerçekleştirilebilir olduğunu söyledi.[96]

Pilot kabini

NSTsI-V kaska ekli göstergeç ve ekran

T-50, iki 38 cm (15) Su-35S düzenine benzer temel çok işlevli LCD ekranlardan oluşan bir cam kokpite sahiptir. Kokpit etrafına yerleştirilmiş üç küçük kontrol paneli ve ekranından oluşur. Pilot kabini, geniş açılı baş üstü ekran (30°, 22°) (HUD), Moskova merkezli Geofizika-NV üretimi NSTsI-V kaska ekli yeni bir görüş ve görüntüleme sistemine ve ZSh-10 kaskına sahiptir. Birincil kontroller denetim kolu ve gaz kolunun bir çiftine sahiptir.[97][98] Uçak kıç bölümde ileri sürgülü ve yerinde kilitleme ile iki parçalı gölgelik kullanır. Gölgelik uçağın görünmezliğini geliştirmek için özel bir kaplama ile işleme tabi tutulur.

T-50, NPP Zvezda üretimi K-36D-5 fırlatma koltuğu ve g limit karşıt sistemi ve oksijen üreten sistemi içermektedir, SOZhE-50 yaşam destek sistemini kullanır. 30 kg (66 lb) oksijen üreten sistem sınırsız oksijen kaynağını pilota sağlayacaktır.[99][100] Yaşam destek sistemi bir seferde en fazla 30 saniye boyunca 9-g manevra yapan pilotlara destek sağlayacak ve yeni VKK-17 kısmi basınç giysisi 23 km irtifada güvenli atım sağlayacaktır.[101]

Aviyonikler

Ana aviyonik sistemleri, Sh121 çok işlevli bütünleşik radyo elektronik sistemi (MIRES) ve 101KS Atoll elektro optik sistemidir.[102] Sh121, N036 Byelka radar sistemi ve L402 Himalaya elektronik karşı önlem sisteminden oluşur. Tikhomirov NIIP Enstitüsü tarafından geliştirilen N036, ana burna ekli N036-1-01 X bandında etkin elektronik taramalı dizi (AESA) radarı veya aktif faz dizili radarından (Rusça: Активная фазированная антенная решётка, Aktivnaya Fazirovannaya Antennaya Reshotka, АФАР, AFAR) Rus adlandırmada, 1,552 T/R modülleri ve artan açısal kapsamada ileri gövde yanaklarına gömülü 358 T/R modülleri ile iki yan görünümlü N036B-1-01 X-band AESA radarlarından oluşur.[75] Giyside sadece N036Sh Pokosnik (Reaper, Türkçe: Orakçı) dost-düşman tanılama sistemi değil, aynı zamanda elektronik harp amaçlı işlemek için kullanılmayan kanadın öncü uzantılarında iki N036L-1-01 L bandı alıcı ve vericileri vardır.[70][103]

Radar, pilot yükünü azaltmak ve uçaklar arasında bilgi paylaşımı için yeni bir veri bağlantısı kullanacaktır. T-50, tüm bölgedeki diğer dost uçakların yanı sıra hava ve yer tabanlı kontrol noktaları ile veri paylaşımında güvenli iletişim bağlantıları kullanacaktır.[9][104] 2012 yılında, N036 radar yer sınamaları üçüncü T-50 uçağında başladı.[105] KNIRTI enstitüsü tarafından yapılan L402 Himalaya elektronik karşı önlem (ECM) paketi kendi dizileri ve N036 radar sisteminin her ikisini kullanır. Onun dizilerinden biri iki motor arasındaki sırt iğnelerine eklemlenmiştir.[81] Sistem 2014 yılında uçağın üzerine eklendi.[13]

UOMZ 101KS Atoll elektro-optik sistemi, 101KS-V kızılötesi aramasını içerir ve taret kokpitin önünde sancak tarafına eklemlenmiştir. Bu sensör ile tespitler ve kimlik belirlemeleri yapılabilir ve eş anlı havadan birden fazla hedefi izlenebilir.[75] 101KS-O kızılötesi karşı önlem sistemi, sırt omurgası ve ileri gövde üzerine eklenmiş tarete ev sahipliği yapan sensörleri vardır ve ısı arayan füzelere karşı lazer tabanlı önlemler kullanır. Atoll kompleksi ayrıca 101KS-U ultraviyole füze ikaz sensörleri ve 101KS-N konumlandırma ve hedefleme podunu içerir.[106]

İşlemsel geçmişi

Sınanma

929. Devlet Uçuş Test Merkezi (GLITS) Mart 2014 tarihinde ileri test ve devlet sınamaları için ilk T-50 prototipinin alındığını, Rus Hava Kuvvetleri Başkomutanı Korgeneral Viktor Bondarev ilk üretim T-50 savaş uçağının teslimatının yapıldığını söyledi ve 2016 yılında programın başlamasının beklendiğini bildirdi.[29][107][108] Dış silah denemeleri Mayıs 2014'te başlamıştı.[109]

Dış satım

Sukhoi, PAK FA'nın ana ihracat üstünlüğünün mevcut ABD beşinci nesil jet avcı uçaklarından daha da düşük maliyeti olduğunu belirtiyor.[110] Rusya, Güney Kore'nin yeni nesil jet avcı uçağı için PAK FA'yı sunduğunu bildirdi.[111] Güney Kore Cumhuriyeti'nin savunma tedarik idaresi Sukhoi PAK FA'nın Kore Hava Kuvvetleri'nin yeni nesil savaş (F-X Faz 3) uçakları için bir aday olduğunu teyit etti;[112] ancak, Sukhoi Ocak 2012 tarihine kadar yeni bir teklif sunmamıştır.[113]

Rusya'nın Dünya Silah Ticareti Analiz Merkezi PAK FA'nın 2025 yılında ihracat için kullanılabilir olacağını tahmin ediyor;[114] bu Hindistan için,[115] Sukhoi/HAL FGFA'nın birincil ihracat sürümünü içerebilir.[116] Stratejiler ve Teknolojiler Analizi Merkezi müdürü Ruslan Pukhov, Vietnam'ın savaş uçağı için ikinci ihracat müşterisi olacağını tahmin etmiştir.[117] 2012 yılında, Rusya Savunma Bakanı Anatoly Serdyukov, Rusya ve Hindistan'ın ortaklaşa 2020 yılında T-50'nin başlangıç ihracat sürümünü yapacağını söyledi.[118] United Aircraft Corporation başkanı Mikhail Pogosyan, 2013 yılında Rus PAK FA ve Sukhoi/HAL FGFA'nın "özdeş bütünleşik aviyonik ve sistemleri" kullanacağını söyledi.[119]

2013 yılında Rusya, Brezilya'ya T-50'ye dayalı bir yeni nesil avcı geliştirmede yardımcı olmak için talep edilmeden yapılmış bir çağrı yapmıştır.[120][121]

Değişkenleri

FGFA

Tek koltuklu veya iki kişilik tamamlanmış ortak Rus/Hint sürümlerinde FGFA, görünmezlik iyileştirmeleri, süper seyir, sensörler, ağ ve muharebe aviyonikleri ile 43 yönden mevcut T-50'nin uçan öncül üretiminden farklı olacaktır.[122]

2010 yılı Mart ayında, Sukhoi yöneticisi Mikhail Pogosyan, önümüzdeki dört yılda 1,000 savaş uçağı için öngörülen bir pazar olduğunu, bunun Rusya için 200 ve Hindistan ve diğer ülkeler için 600 adet ile bir ortak girişimle üretilecek olduğunu tahmin etmiştir.[123] Hint katkısının geçerli anlaşma kapsamında bir ortak girişim olarak ortak çalışma şeklinde olacağını söyledi.[124] Haziran 2010'da, Hindistan Hava Kuvvetleri iki-koltuklu FGFA almadan önce 50 tane tek koltuklu "Rus sürümü"nü almayı planladığını bildirdi.[125] Sonra Ekim 2012'de bir röportajda Hindistan Hava Kurmay Başkanı, NAK Browne, IAF'nin tek koltuklu FGFA'dan 144 tane satın alacağını söyledi. Geliştirme maliyetleri ve zaman çizelgeleri azaltmak için, IAF 2020 yılında FGFA'nın resmen göreve başlatılmasını planlıyor.[126]

Diğer sürümler

Aleksey Fedorov, daha küçük bir savaşçı (F-35 ile karşılaştırılabilir) üretmek için üzerinde beşinci nesil teknolojileri uygulayarak ağır avcı sonrasına kadar herhangi bir kararda beklenmesi gerektiğini söyledi.[127]

Kazalar

10 Haziran 2014'te, beşinci uçan öncül üretim, T-50-5, indikten sonra ciddi bir motor yangınında hasar gördü. Pilot sağ salim kurtulmayı başardı. Sukhoi savaş uçaklarının tamir edileceğini belirtti ve yangının "T-50 test programının zamanlamasını etkilemeyeceğini" söyledi.[128][129]

Özellikleri (T-50)

Genel özellikleri
Güç kaynağı
Performans
Silahlar
Aviyonikler

Ayrıca bakınız

İlgili geliştirme

Notlar

  1. ↑ Yeni savaş uçağının kontrol sistemleri, aviyonik ve kokpiti Su-35BM sistemleri temel alınarak tasarlanacaktır.

Kaynaklar

  1. ↑ Gady, Franz-Stefan (28 Eylül 2015). "Russia’s First 5th Generation Fighter Jet to Enter Service in 2017". The Diplomat. http://thediplomat.com/2015/09/russias-first-5th-generation-fighter-jet-to-enter-service-in-2017/. Erişim tarihi: 29 Eylül 2015.
  2. ↑ "üçüncü Sukhoi T -50 görünmez avcı yakında havalanacak." RIA Novosti, 27 Ekim 2011 (İngilizce).
  3. ↑ "Rusya gelecekteki avcı uçagının üzerindeki sır perdesini indiriyor." RIA Novosti. 29 Ocak 2010 (İngilizce).
  4. ↑ Singh, Rajiv. "The 'Raptorski' creates its ripples of envy." aviationweek.com, 30 Ocak 2010 (İngilizce).
  5. ↑ Sweetman, Bill. "PAK-FA Will Be Operational In 2015: Executive." aviationweek.com, 21 Haziran 2010 (İngilizce).
  6. ↑ url=http://bmpd.livejournal.com/1871914.html
  7. ↑ Dmitry Litovkin, specially for RIR (29 Haziran 2013). "T-50 fighter to be ready in 2013 | Russia & India Report". Indrus.in. http://indrus.in/economics/2013/06/29/t-50_fighter_to_be_ready_in_2013_26603.html. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013 (İngilizce).
  8. ↑ "Т-50-2 fighter aircraft made the flight to Akhtubinsk". Sukhoi. 21 Şubat 2014. http://www.sukhoi.org/eng/news/company/?id=5386. Erişim tarihi: 5 Mart 2014.
  9. 1 2 3 "Sukhoi Company launches flight tests of PAK FA advanced tactical frontline fighter". Sukhoi. 29 Ocak 2010. http://sukhoi.org/eng/news/company/?id=3143. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  10. ↑ Unnithan, Sandeep (29 Eylül 2008). "India, Russia to have different versions of same fighter plane". India Today. http://indiatoday.intoday.in/story/India,+Russia+to+have+different+versions+of+same+fighter+plane/1/16398.html.
  11. ↑ Cohen, Ariel (16 Ocak 2009). "Russia bets on new Sukhoi fighter to match F-35". United Press International. http://www.upi.com/Business_News/Security-Industry/2009/01/16/Russia-bets-on-new-Sukhoi-fighter-to-match-F-35/UPI-93841232131619/.
  12. ↑ Gady, Franz-Stefan (17 Haziran 2015). "Russia to Receive New Fifth-Generation Fighter by 2017". The Diplomat. http://thediplomat.com/2015/06/russia-to-receive-new-fifth-generation-fighter-by-2017/. Erişim tarihi: 21 Haziran 2015.
  13. 1 2 "The newest Russian fighter got one of the key elements". RIA Novosti. 24 Nisan 2013. http://ria.ru/defense_safety/20140424/1005305871.html. Erişim tarihi: 29 Nisan 2014.
  14. 1 2 Druzhinin, Alexei. "Defense: Russian Air Force to buy over 60 fifth-generation fighters". RIA Novosti. http://en.rian.ru/mlitary_news/20100713/159797767.html. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  15. 1 2 Gordon, Yefim (2002). Sukhoi S-37 and Mikoyan MFI: Russian Fifth-Generation Fighter Technology Demonstrators. Warbird Tech. 1. Hinckley, UK: Midland Publishing. ISBN 1-85780-120-2.
  16. 1 2 "Premier Putin satisfied with Russian fifth-generation fighter tests". RIA Novosti. 20 Nisan 2010. http://en.rian.ru/russia/20100420/158666082.html.
  17. ↑ Butowski, Piotr (22 Haziran 2004). "Halfway to PAK FA: the latest addition to the Su-27 family seeks to bridge the gap to the fifth generation combat aircraft". Interavia Business & Technology. Aerospace Media Publishing. OCLC 71365085. http://www.highbeam.com/doc/1G1-126558892.html. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013.
  18. ↑ Butowski, Piotr (22 Eylül 2007). "Wraps come off new Russian fighters: Russia's so-called "intermediate-generation" fighters made their debut at MAKS 2007". Interavia Business & Technology. Aerospace Media Publishing. OCLC 71365085. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160910081643/https://www.highbeam.com/doc/1G1-170506722.html. Erişim tarihi: 19 Nisan 2013.
  19. ↑ Perry, Dominic (10 Haziran 2014). "Fire damages PAK-FA prototype on landing". Flightglobal. http://www.flightglobal.com/news/articles/fire-damages-pak-fa-prototype-on-landing-400255/. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
  20. 1 2 "KnAAPO PAK FA information page". 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140308040716/http://www.knaapo.ru:80/eng/products/t-50/index.wbp. Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.
  21. 1 2 Cheberko, Ivan (8 Nisan 2010). "Creating an engine for the fifth generation fighter". Marker(JSC)(RU). http://marker.ru/news/365. Erişim tarihi: 23 Haziran 2014.
  22. ↑ "Russia to build fifth-generation fighter prototype soon". RIA Novosti. 8 Ağustos 2007. http://en.rian.ru/russia/20070808/70574505.html.
  23. ↑ "Russia's next-generation warplane to make maiden flight in 2009". RIA Novosti. 21 Ocak 2009. http://en.rian.ru/russia/20090121/119740202.html.
  24. ↑ "The contract to develop a sketch and technical project of the Russian-Indian 5th -generation fighter was completed". Sukhoi. http://www.sukhoi.org/eng/news/company/?id=5125. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013.
  25. ↑ "India, Russia to ink new military pact". The Times Of India. 10 Ekim 2009. http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-10-10/india/28069553_1_india-and-russia-anatoly-serdyukov-admiral-gorshkov.
  26. ↑ "India, Russia to Ink gen-5 fighter pact". Business Standard. http://www.business-standard.com/india/news/india-russia-to-ink-gen-5-fighter-pact/407746/. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012.
  27. ↑ "Russia, India to begin design of 5G-fighter in December". RIA Novosti. 27 Ekim 2010. http://en.rian.ru/mlitary_news/20101027/161108468.html. Erişim tarihi: 19 Kasım 2012.
  28. ↑ "PAK FA - Russia Special Report". Flightglobal. 2 Ağustos 2011. 11 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150111020819/http://www.flightglobal.com:80/features/russia-special/pak-fa/. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2014.
  29. 1 2 "Russian air forces started the state testing of T-50 fighter". Russian Aviation. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141023113754/http://www.ruaviation.com/news/2014/5/28/2343/. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2014.
  30. ↑ "India not happy with PAK FA progress". 23 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150823030651/http://www.janes.com:80/article/42765/indian-air-force-unhappy-at-progress-of-pak-fa-fifth-gen-fighter.
  31. ↑ Druzhinin, Alexei. "Russian military to buy 60 fifth-generation fighters after 2016". RIA Novosti. http://www.en.rian.ru/mlitary_news/20100713/159797767.html. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  32. ↑ "Russia plans to receive 55 PAK-FAs by 2020". janes.com. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151015015843/http://www.janes.com/article/47115/russia-plans-to-receive-55-pak-fas-by-2020. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
  33. ↑ "PAK FA Production Slows". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304074035/http://www.janes.com/article/50284/moscow-slows-pak-fa-production-plans-due-to-economic-slump.
  34. ↑ "Fewer PAK FA". RBTH. http://in.rbth.com/economics/2015/03/25/russian_air_force_to_buy_fewer_pak_fa_fighter_aircraft_42179.html.
  35. ↑ "Russia to Buy as Many T-50 PAK-FA Fighters as Manufacturers Can Produce". 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160804130309/http://sputniknews.com/military/20150528/1022662230.html. Erişim tarihi: 28 Nisan 2015.
  36. ↑ "Russian 5G fighter to go into serial production in 2017 – top brass". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160408111405/https://www.rt.com/news/329964-pak-jet-production-russia/. Erişim tarihi: 24 Ocak 2016.
  37. ↑ Sweetman, Bill (21 Aralık 2013). "T-50 Update". Aviation Week. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20161008190356/http://aviationweek.com/blog/t-50-update. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2014.
  38. ↑ Halpin, Tony (30 Ocak 2010). "Russia unveils its first stealth fighter jet - the Sukhoi T-50". The Times. http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article7007913.ece. Erişim tarihi: 7 Şubat 2010.
  39. ↑ "Sukhoi PAK FA Updates: First Prototype by August 2009, Special Software for Indian Versions". India Defence. 28 Şubat 2009. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160303233345/http://www.india-defence.com/reports-4254.
  40. ↑ Solovyov, Dmitry (20 Ağustos 2009). "Interview: Russia's new fighter to fly by yr-end - Sukhoi". Reuters. http://in.reuters.com/article/worldNews/idINIndia-41866120090820?feedType=RSS&feedName=worldNews&pageNumber=1&virtualBrandChannel=11584.
  41. ↑ "Russia to start 5th generation fighter tests in 2010 – deputy PM". RIA Novosti. 8 Aralık 2009. http://en.rian.ru/russia/20091208/157157685.html.
  42. ↑ "Начались испытания российского истребителя пятого поколения [Russian fifth-generation fighter tests have begun]". Lenta.ru. 24 Aralık 2009. http://www.lenta.ru/news/2009/12/24/pakfa/.
  43. ↑ "Sukhoi fifth-generation fighter taxiing". BBC Russian Service. 24 Aralık 2009. http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2009/12/091224_sukhoi_new_runway.shtml.
  44. ↑ Reed Business Information Limited. "PICTURES & VIDEO: Sukhoi's PAK FA fighter completes first flight". Flightglobal. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306120007/https://www.flightglobal.com/news/articles/pictures-amp-video-sukhoi39s-pak-fa-fighter-completes-first-337795/. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.
  45. ↑ "Sukhoi Company launches flight tests of PAK FA advanced tactical frontline fighter". Sukhoi. 29 Ocak 2010. http://www.sukhoi.org/eng/news/company/?id=3143.
  46. ↑ Pandit, Rajat. "1st test of 5-Gen fighter in Russia". Times of India. http://epaper.timesofindia.com/Default/Scripting/ArticleWin.asp?From=Archive&Source=Page&Skin=TOINEW&BaseHref=TOIKM/2010/01/30&PageLabel=13&EntityId=Ar01301&ViewMode=HTML&GZ=T. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  47. 1 2 "Russia tests 2nd prototype of fifth-generation fighter". RIA Novosti. 2011. http://en.rian.ru/mlitary_news/20110303/162844406.html.
  48. ↑ "Second prototype fifth-generation fighter to fly before yearend". RIA Novosti. 22 Kasım 2010. http://en.rian.ru/mlitary_news/20101122/161440526.html.
  49. ↑ "ОАО "Компания "Сухой" - Новости - Новости компании"". Sukhoi. http://www.sukhoi.org/news/company/?id=3165. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  50. 1 2 Komarov, Alexey. "More Sukhoi T-50s To Fly In Next 12 Months". Aviation Week, 12 Mart 2010. Erişim: 26 Ocak 2011.
  51. ↑ "Fifth-gen fighter PAK FA goes supersonic". RT. Erişim: 12 Nisan 2011
  52. ↑ "Russia shows off Sukhoi T-50 stealth fighter". BBC News, 17 Ağustos 2011.
  53. ↑ Miranovsky, Anatoly. "Russia to export 600 Sukhoi PAK FA fifth generation jets. India to acquire and jointly develop 250 sukhoi T-50 this fifth generation fighters with Russia". Pravda. Erişim: 26 Ocak 2011.
  54. ↑ "PAK-FA programme: 100th test performed yesterday". WAPA, 4 Kasım 2011.
  55. ↑ Karnozov, Vladimir. "Sukhoi T-50 Moves to Radar, In-flight Refueling Tests". Aviation International News, 31 Ağustos 2012.
  56. ↑ "Sukhoi Company adds the third PAK FA prototype to flight tests program". Sukhoi. http://sukhoi.org/eng/news/company/?id=4482. Erişim tarihi: 28 Eylül 2012.
  57. ↑ Sysoev, Grigoriy (13 Şubat 2012). "Russia to Increase Number of 5G Fighters in Test Flights". RIA Novosti. http://en.ria.ru/mlitary_news/20120213/171286237.html.
  58. ↑ Trimble, Stephen (21 Kasım 2011). "Third PAK-FA prototype breaks cover". Flightglobal. 22 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130322060039/http://www.flightglobal.com/blogs/the-dewline/2011/11/third-pak-fa.html.
  59. ↑ "Sukhoi Begins Testing Onboard Radar System for T-50 Aircraft". Sukhoi Company, 8 Ağustos 2012.
  60. ↑ "Fourth T-50 Stealth Fighter Flies".
  61. ↑ "Russian T-50 Fighter Jet Completes First Long-Range Flight".
  62. ↑ "T-50-4 made the first flight from Komsomolsk-on-Amur to Zhukovsky". Sukhoi. http://www.sukhoi.org/eng/news/company/?id=5052.
  63. ↑ "Fifth PAK FA fighter aircraft made its first flight in Komsomolsk-on-Amur". Sukhoi. 28 Ekim 2013. http://www.sukhoi.org/eng/news/company/?id=5292. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013.
  64. ↑ "Russian Air Force Receives New Stealth Fighter Prototype". RIA Novosti. 21 Şubat 2014. http://en.ria.ru/military_news/20140221/187752685/Russian-Air-Force-Receives-New-Stealth-Fighter-Prototype-.html. Erişim tarihi: 21 Şubat 2014.
  65. ↑ Johnson, Reuben F. (8 Nisan 2014). "Russia finalises PAK-DA bomber design". IHS Jane's Defence Weekly. http://www.janes.com/article/36539/russia-finalises-pak-da-bomber-design. Erişim tarihi: 15 Nisan 2014.
  66. ↑ Butowski, Piotr. Combat Aircraft, Ocak 2011, s. 55.
  67. ↑ "6th flying prototype PAK FA in the air". BMPD. http://bmpd.livejournal.com/1871914.html. Erişim tarihi: 29 Nisan 2016.
  68. ↑ Karnozov, Vladimir (29 Ocak 2010). "Sukhoi's PAK FA fighter completes first flight". Flightglobal. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306120007/https://www.flightglobal.com/news/articles/pictures-amp-video-sukhoi39s-pak-fa-fighter-completes-first-337795/. Erişim tarihi: 1 Şubat 2010.
  69. ↑ "Patent on PAK FA aerodynamics. Erişim: 2 Ocak 2015.
  70. 1 2 3 Butowski 2013, s. 78.
  71. 1 2 3 4 5 Sweetman, Bill (19 Ağustos 2013). "Sukhoi T-50 Shows Flight-Control Innovations". Aviation Week. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140327141324/http://www.aviationweek.com/Article.aspx?id=/article-xml/AW_08_19_2013_p43-605528.xml. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013.
  72. ↑ Lake 2010, pp. 26–33.
  73. ↑ "Mikhail Pogosyan: T-50 will Provide Reliable Protection Boundaries." AviaPort.ru, 20 Mayıs 2013. Erişim: 15 Temmuz 2014.
  74. ↑ Sweetman, Bill. "New moves". Aviation Week and Space Technology, 10 Ağustos 2013. s. 43.
  75. 1 2 3 4 Butowski 2012, p. 50.
  76. ↑ Butowski, Piotr. "PAK FA stealth features patent published". IHS Jane's 360, 9 Ocak 2014. Erişim: 4 Nisan 2014.
  77. 1 2 3 Butowski, Piotr. "Russian Supercruiser". Air International, Şubat 2011, s. 34. Stamford, UK: Key Publishing.
  78. ↑ Plopsky, Guy and Fabrizio Bozzato. "The F-35 vs. The VHF Threat." The Diplomat, 21 Ağustos 2014.
  79. ↑ Ralston, J; Heagy, J; et al. "Environmental/Noise Effects on UHF/VHF UWB SAR". dtic.mil, Eylül 1998. Erişim: 2 Ocak 2015.
  80. ↑ "NPO." Saturn Basın Bülteni, 29 Ocak 2010. Erişim: 26 Ocak 2011.
  81. 1 2 3 4 5 Butowski 2013, p. 79.
  82. ↑ Yandeks.Narod
  83. ↑ "Safety". RIA Novosti. http://www.rian.ru/defense_safety/20100129/206858518.html. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  84. ↑ Shukla, Ajai. "Russia can't deliver on Fifth Generation Fighter Aircraft: IAF". Business-standard.com, 21 Ocak 2014.
  85. ↑ "The testing of a new engine intended for PAK FA will be started in 2014". - Russian Aviation, RuAviation.com, 15 Kasım 2012. Erişim: 19 Kasım 2012.
  86. ↑ "Т-50 с двигателями "изд. 30" совершит первый полет в 2017 году". vpk.name. http://vpk.name/news/122570_t50_s_dvigatelyami_izd_30_sover****_pervyii_polet_v_2017_godu.html. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
  87. ↑ Butowski 2015, p. 81
  88. ↑ Kozlov, Dmitry. Press conference of "Saturn" (RU). AviaPort.ru (RU), 16 Temmuz 2013. Erişim: 21 Mayıs 2014.
  89. 1 2 3 4 Butowski 2010, s. 34.
  90. 1 2 Butowski, Piotr. Russia and CIS Observer. 17 Haziran 2007.
  91. 1 2 "Vympel plans to develop air-to-air missiles for Russia's PAK FA fighter". Jane's Missiles and Rockets. 19 Mayıs 2006
  92. ↑ "Российский самолет пятого поколения Т-50 получит улучшенную авиапушку". vpk.name. http://vpk.name/news/125024_rossiiskii_samolet_pyatogo_pokoleniya_t50_poluchit_uluchshennuyu_aviapushku.html. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
  93. ↑ "PAK FA will complement digital missiles". Machine Resource www.i-mash.ru (RU), 3 Aralık 2013. Erişim: 4 Nisan 2014.
  94. ↑ Barrie, Douglas and Pyadushkin, Maxim. "R-77, R-73 Missile Upgrades Emerge". Aviation Week. 13 Ağustos 2009
  95. ↑ "Russia to Field Air-Launched Missiles for T-50 by 2014". RIA Novosti. 31 Ocak 2012. http://en.ria.ru/mlitary_news/20120131/171043005.html.
  96. ↑ "India planning to Deploy Brahmos on PAK T-50 FGFA". 12 Mart 2011. http://weapons.technology.youngester.com/2011/03/india-planning-to-deploy-brahmos-on-pak.html. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2012.
  97. ↑ Butowski, Piotr. "Russian Supercruiser". Air International, Şubat 2011, s. 35-38. Stamford, UK: Key Publishing.
  98. ↑ Trimble, Stephen (2 Mart 2010). "Sukhoi reveals T-50 cockpit layout and static airframe". Flightglobal. http://www.flightglobal.com/blogs/the-dewline/2010/03/sukhoi-reveals-t-50-cockpit-la/. Erişim tarihi: 28 Mart 2014.
  99. ↑ Butowski, Piotr. "Russian Supercruiser". Air International, Şubat 2011, s. 38. Stamford, UK: Key Publishing.
  100. ↑ "PAK FA fighter was fitted with advanced oxygen supply system". - Russian Aviation, RuAviation.com, 19 Temmuz 2013
  101. 1 2 "The pilots of T-50 fighters received new anti-G equipment - Russian Aviation". RuAviation.com. 9 Temmuz 2013. http://www.ruaviation.com/news/2013/7/9/1799/. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013.
  102. ↑ Butowski 2011, s. 66.
  103. ↑ "NIIP Institute". NIIP Institute. http://www.niip.ru/. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.
  104. ↑ Butowski, Piotr. "Russian Supercruiser". Air International, Şubat 2011, s. 35. Stamford, UK: Key Publishing.
  105. ↑ "Sukhoi Tests New Radar Array for 5th-Generation Fighter." RIA Novosti, 8 Ağustos 2012.
  106. ↑ Butowski 2013, p. 80.
  107. ↑ "The state testing of PAK FA will be started in Akhtubinsk in March or April 2014". - Russian Aviation, RuAviation.com, 3 Mart 2014
  108. ↑ "Russia to deploy fifth-generation fighter aircraft PAK FA in 2016". 11 Ağustos 2014. http://www.airrecognition.com/index.php/archive-world-worldwide-news-air-force-aviation-aerospace-air-military-defence-industry/2014-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation/august-2014-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation-aerospace-air-defence-military-industry-/1113-russia-to-deploy-fifth-generation-fighter-aircraft-pak-fa-in-2016.html.
  109. ↑ "Wall". vk.com. http://vk.com/wall-14964099_11704. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.
  110. ↑ "Russia's fifth-generation fighter to be cheaper than foreign analogues".
  111. ↑ Tae-hoon, Lee. "Russia seeks to sell stealth jets to Korea". Korea Times, 20 Temmuz 2011.
  112. ↑ Grevatt, Jon. "South Korea confirms Sukhoi T-50's surprise entry into FX fighter contest". Jane's, 22 Kasım 2011.
  113. ↑ Lee, Tae-Hoon. "Russia pulls out of Korea fighter project". The Korean Times, 29 Ocak 2012. Erişim: 30 Ocak 2012.
  114. ↑ "Russian experts upbeat about export prospects for the PAK FA". Russia and India Report, 6 Eylül 2011.
  115. ↑ "Sukhoi: Development of PAK FA is going on without any failures" Russian Aviation, 28 Temmuz 2011.
  116. ↑ Bogdanov, Konstantin. "Russia’s Changing Aircraft Export Strategy". RIA Novosti, 9 Temmuz 2012.
  117. ↑ Johnson, Reuben F. "Russian think-tank projects additional Su-30, PAK-FA exports". Jane's via cast.ru, 13 Mayıs 2010. Erişim: 26 Ocak 2011.
  118. ↑ "India to Build Export T-50 Stealth Fighter by 2020". RIA Novosti, 10 Ekim 2012.
  119. ↑ "Russia, India Describe Next-Gen Fighter Plans".
  120. ↑ "Russia to Offer Brazil Stake in Future Advanced Fighter Project". RIA Novosti. 14 Ekim 2013. http://en.ria.ru/military_news/20131014/184141077/Russia-to-Offer-Brazil-Stake-in-Future-Advanced-Fighter-Project.html. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
  121. ↑ "Russia proposes to Brazil a joint agreement to produce Sukhoi T-50 PAK-FA.". 14 Ekim 2013. http://www.airrecognition.com/index.php/archive-world-worldwide-news-air-force-aviation-aerospace-air-military-defence-industry/2013-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation-/october-2013-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation-aerospace-/825-russia-proposes-to-brazil-a-joint-agreement-to-produce-sukhoi-t-50-pak-fa.html.
  122. ↑ Mathews, Neelam. "India’s Version of Sukhoi T-50 Delayed by Two Years." AIN, 25 Mayıs 2012.
  123. ↑ Bryanski, Gleb (12 Mart 2010). "Russia to make 1,000 stealth jets, eyes India deal". Reuters. http://in.reuters.com/article/topNews/idINIndia-46877820100312?sp=true. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011.
  124. ↑ Mikhail. Kutuzov. "Russian-Indian work on 5G fighter to go ahead without extra deal." Rian.ru, 11 Haziran 2010. Erişim: 26 Ocak 2011.
  125. ↑ "No JV with India on fifth-gen fighter: Sukhoi chief." Brahmand.com, 13 Haziran 2010. Erişim: 26 Ocak 2011.
  126. ↑ Luthra, Gulshan. "IAF decides on 144 Fifth Generation Fighters." India Strategic, Ekim 2012.
  127. ↑ "Легкий истребитель 5-го поколения будет создан на базе технологий тяжелого перспективного истребителя (in Russian)". arms-tass.su. Erişim: 26 Ocak 2011.
  128. ↑ "Russian T-50 PAK FA fighter prototype catches fire". Janes.com. http://www.janes.com/article/38971/russian-t-50-pak-fa-fighter-prototype-catches-fire. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.
  129. ↑ "T-50 Fighter Jet Fire Near Moscow Not to Affect Test Run". RIA Novosti. http://en.ria.ru/military_news/20140610/190470543/T-50-Fighter-Jet-Fire-Near-Moscow-Not-to-Affect-Test-Run.html.
  130. ↑ "PAK-FA Sukhoi T-50." Warfare.ru. Erişim: 26 Ocak 2011.
  131. ↑ Butowski, Piotr. "Russian Raptor?". Combat Aircraft, Ocak 2016, s. 52–57. Stamford, UK: Key Publishing.
  132. ↑ "T-50 / Project 701 / PAK FA specifications." GlobalSecurity.org. Erişim: 18 Ocak 2013.
  133. ↑ "PAK FA R-73 bay concept image" Photograph. Retrieved: 26 January 2011.
  134. ↑ http://i.imgur.com/MZVLuRI.jpg
  135. 1 2 "ẢNH: Tàng hình cơ T-50 thử nghiệm mang vũ khí". http://soha.vn/quan-su/anh-tang-hinh-co-t-50-thu-nghiem-mang-vu-khi-20140521122411706.htm. Erişim tarihi: 14 November 2014.
  136. ↑ "T-50/Project 701/PAK FA." GlobalSecurity.org. Erişim: 26 Ocak 2011.

Bibliyografya

  • Butowski, Piotr. "Raptorski's Maiden Flight". Air International, Cilt 78, No 3, Mart 2010, s. 30–37. Stamford, UK: Key Publishing.
  • Butowski, Piotr. "T-50 Turning and Burning over Moscow". Air International, Cilt 85, No 4, Ekim 2013, s. 79–82. Stamford, UK: Key Publishing.
  • Butowski, Piotr. "Is Russia’s fifth-generation PAK FA fighter programme still on track?". Air International, Haziran 2015, s. 76–81. Stamford, UK: Key Publishing.
  • Butowski, Piotr. "Russian Raptor?". Combat Aircraft, Ocak 2016, s. 52–57. Stamford, UK: Key Publishing.
  • Lake, Jon. "Sukhoi T-50 - Russia's Raptor?" Combat Aircraft, Cilt 11, No.4, Nisan 2010.
  • Sweetman, Bill. "Sukhoi T-50 Shows Flight-Control Innovations". Aviation Week & Space Technology, 19 Ağustos 2013. New York City, New York, US: Penton Media, Inc.

Dış bağlantılar

Genel bilgiler
Haber raporları ve makaleler
Uçuş videoları ve fotoğraflar
Sukhoi Havacılık İşletmesi
Avcı / önleme
Bombardıman / saldırı
Keşif
  • Su-12
Eğitim
  • Su-26
  • Su-28
  • Su-29
  • Su-31
  • UTB
Ulaştırma
Deneysel
  • Su-1
  • Su-3
  • Su-5
  • Su-6
  • Su-7 (1944)
  • Su-8
  • Su-9 (1946)
  • Su-10
  • Su-11 (1946)
  • Su-13
  • Su-15 (1949)
  • Su-17 (1949)
  • Su-47
  • P-1
  • T-3
  • T-4
  • T-405
  • T-431
Tarımsal
  • Su-38
İptal edilen projeler
  • KR-860
  • T-60S
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/31/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.