Tan Malaka
Ibrahim Datuk (Reis) Tan Malaka (1894-16 Nisan 1949, Blitar, Cava), Endonezya'da milliyetçi hareketin denetimi için Sukarno'yla mücadele etmiş komünist önder.
Biyografi
1919'da öğrenim gördüğü Avrupa'dan döndükten sonra komünist görüşleri savunmaya başladı. Komünistler bu dönemde en büyük milliyetçi örgüt olan Sarekat Islam'ın (İslam Birliği) işbirliği yapıyorlardı. Ama 1921'de bağımsız bir mücadele çizgisine yöneldiler ve Sarekat Islam'a bağlı bazı yerel örgütlerin desteğiyle devrimci eylemlere giriştiler. Tan Malaka ertesi yıl bir genel grev düzenlemek istediyse de bunda başarılı olamadı ve Hollandalı yetkililerce Hollanda Doğu Hint Adaları'na sürgün edildi. 1922'de Komintern'in (Komünist Enternasyonal) IV. Kongresi'ne Endonezya Komünist Partisi (PKI) adına katıldı ve Komintern'in Güneydoğu Asya ve Avustralya temsilciliğine getirildi. 1926'da yeterli hazırlıkların yapılmadığı gerekçesiyle komünistlerce girişilen ayaklanmaya karşı çıktı. Bu yüzden parti içindeki muhaliflerinin eleştirisine hedef oldu. Ertesi yıl Bangkok'ta, ülke içinde gizli çalışacak kadroları yetiştirmeyi amaçlayan Endonezya Cumhuriyet Partisi adlı örgütü kurdu. Ama bu örgüt sömürge yönetimine karşı önemlibir başarı sağlayamadı.
Tan Malaka 1944'te Japon işgali sırasında Cava'ya döndü. Savaştan sonra iktidarı ele geçirebilmek için, devlet başkanlığını üstlenen Sukarno'ya karşı mücadeleye girişti. Ama Sutan Sjahrir'i başbakanlığa getiren Sukarno karşısında etkisiz kaldı. Bunun üzerine Persatuan Perdjuangan (Birleşik Ayaklanma) adlı örgütü kurarak, Sjahrir'in Hollandalılarla yürüttüğü anlaşma görüşmelerine karşı çıktı. Sjahrir'in Şubat 1946'da istifa etmesinin ardından hükümeti kurması istendi, ama örgüt içindeki anlaşmazlıklar nedenieyle başarılı olamadı. Sjahrir'in yeniden başbakan olması üzerine bir darbeye giriştiyse de 6 Temmuz 1946'da tutuklandı. Mahkemeye çıkarılmadan hapiste iki yıl geçirdikten sonra serbest bırakıldı ve yeni kurulan Proleter Partisi'ni destekledi. O sırada Hollandalılarla Endonezyalılar arasındaki savaş sürmekteydi; Sukarno ve Mohammad Hatta Hollandalılarca tutuklanmış, komünist liderlerin çoğu da öldürülmüştü. Tan Malaka Aralık 1948'de Endonezya devriminin önderliğini ele geçirmek amacıyla Endonezyalıların elindeki Cava'nın Kediri kentinde kandini Endonezya başkanı ilan etti. Hollandalılar Kediri'ye saldırınca kaçtı, ama birkaç ay sonra yakalanarak Sukarno yandaşlarınca idam edildi.
Tan Malaka çeşitli siyasi çalışmalar yayımlamıştır. En tanınmış yapıtı otobiyografik nitelikteki Dari Pendjara ke Pendjara'dır (1948; Hapishaneden Hapishaneye).
Kaynaklar
- Encyclopædia Britannica