Tavşancıl, Kocaeli
Kocaelinin Dilovası ilçesine bağlı bir mahalle. 2008 yılının temmuz ayına kadar Gebze ilçesine bağlıydı. Şubat 2008 deki bir kararnameyle ilçe olmasına karar verilen Dilovasına bağlanması kararlaştırıldı. Yüzölçümü 12.14 km2. Bunun 634 hektarı imara açıktır. 2007 deki nüfusu 4884 tür. Daha önceleri Gebze ilçesine bağlı bir köy iken mart 1989 da belediyelik kasaba durumuna getirildi. Kasabada Cumhuriyet, Yahya Kaptan, Yenimahalle ve merkezden ayrı olarak dilovasına yakın Eynarce tarafında Kayapınar adıyla toplam 4 mahalle oluşturuldu. 2000 sayımına göre kasabanın nüfusu 5038 olup özel sayımlarla bu nüfus 5681 i bulur. Toplam 1000 hanedir. Gebze ilçe merkezine doğu yönünde 18 km. Dilovasına ise 3 km mesafededir. Hereke ile Dilovasının arasında kalır. Tavşancıl kuzeybatısında Çerkeşli, kuzeydoğusunda ise Yukarı Hereke ile çevrilidir. Marmara Denizi İzmit Körfezinin hemen 1 km. kadar kuzeyinde yer alan kasaba Haydarpaşa İzmit demiryolu, D-100 karayolu ve Kınalı Sakarya otoban yolunun hemen kuzeyinde yer almaktadır.Kasabanın kirazı ve çavuş üzümü oldukça meşhurdur.
Kasabanın belli başlı gelir ve geçim kaynakları tarım ve hayvancılık ile esnaflık ile Herekedeki Çimento fabrikasında, Dilovası ile Tavşancılın Eynarce mevkiindeki fabrikalarda işçilik sayılabilir. İstanbul ve İzmitten bu kasabaya tren yoluyla, karayolu ve otobanyoluyla günübirlik ulaşılabilir. Sandallarla ya da Herekeden işleyen vapurlarla İzmit Körfezinin Karamürsel sahillerinede denizyolu ulaşımı yapılabilir.
Kasabadaki camiler merkezde çarşı camii, Aşağı cami ile Kayapınar mahallesindeki Selahattin Eyyübi camii sayılabilir. Merkezin nüfusunu yerli halk ile birlikte sonradan göç edenler, Kayapınar mahallesini ise çoğunlukla Doğu Anadolu bölgesinden göç edenler oluşturur.
Ayrıca Tavşancıllı pek çok kimse Gebze ve Herekede ikamet eder.
Tavşancıl belediyesi 26 mart 1989da kurulmuş, ilk belediye başkanıda CHPden Salih Gün olmuştur. Bu görevini ekim 2002 ye kadar 13.5yıl sürdürmüştür. Gün aynı yıl CHPden Kocaeli milletvekili seçilince yerine Hasan Serdar Ural vekalet etmiş, 2004-2009 dönemi belediye başkanı ise Saadet Partisinden Eşref Öner oldu. Ardından belediye teşkilatı kaldırıldı.
Çevresinde toplam 7 tepe bulunan Tavşancıl küçük bir tepeye sırtını vererek küçük bir çukurluğun çevresinde ve gerisinde kurulmuş, son yıllarda yerleşim alanı İzmit Körfezinin sahiline kadar uzanmıştır. Tavşancıl ile Çerkeşli köyleri arasında köylülerin geniş bağ ve sebze bahçeleri bulunur. Çerkeşli ile Tavşancıl arasındaki yol 1993 te asfaltlandı.
Bu civarlara ilk köy 1350 li yıllarda Orhan Gazi döneminde kurulan ve gemici ustalarının gemi yapımı ve denizcilikle uğraştığı Gemiciler köyüdür. Osmanlı donanması çoğu zaman deniz seferlerine buradan çıkmıştır. Sultan Orhan Gazi vakfına bağlıydı. Sultan Orhan Gazinin oğlu Halilin nişanlısı İrene ile gezdiği sırada Ceneviz korsanlarınca kaçırıldığı sahil burası idi ve Halil 3 yıllık bir uğraşıyla kurtarıldı. İreneyle burada kaldıkları söylenen bir saray kalıntısının varlığından bahsedilir. Cenevizlilerin o zamanlar ormanlık olan bu bölgeden defalarca bölgemize saldırıp müslüman köylere yönelik eşkiyalık yaptıkları bilinir. 1780-1800 lerde burası Çerkeşliden Yazıoğulları sülalesinin kontrolündeydi. Ekim 1810da gravürcü Osman Şakir efendinin çiziminden burada halen bir köyün olduğu anlaşılıyor. 1820 li yıllarda buharlı gemilerin çıkmasıyla köy önemini kaybetti ve tarihe karıştı.
Köy günümüzden yaklaşık 500 sene evvelinde Sultan Selim vakfı olarak kurulmuş Kırkık adını taşımıştır. O zamanlar daha kuzeydeydi. Bu günkü yerine ise 350 sene evvelinde taşınıp Tavşancılu Kırkık adını aldı. Sonra bu isim Tavşancıla dönüştü. Köy adını eski Türk boylarından birininde adı olan Tavşancıl kuşundan alır. Osmanlı döneminde Bağdata ve Erzuruma giden kervanyollarına yakın yerlerde kurulu idi. Üzüm bağları ve bahçeleri ünlüydü. 1700 lü yıllar ile 1812 döneminde köyden bazı kimselerin vebadan öldüğü biliniyor. 1747 tarihli bir belgeye göre Bergamadan 12 mermer sütun Dilde (Eynarceden)işleyen gemilerle Bergamadan alınarak İstanbuldaki Nuru Osmaniye camiinin inşaatı için getirilmiş.1826 da yeniçeri ayaklanmaları sırasında bu köydede bazı yeniçeri askerlerinin öldürüldüğü tespit edildi. 1844 te 750 nüfuslü idi. 1873 te Haydarpaşadan İzmite giden demiryolu bu köydende geçirildi. 1890 lı yıllarda bu köyde düğün güreşleri yapılmış bu güreşlere Kocayusuf, Adalı Halil, Küçük Yusuf Pehlivan, Aydınlılı İsmail gibi pehlivanlar katılmıştır.
Kuvayi Milliyenin Kocaeli bölgesi Kumandanı Yahya Kaptan Ocak 1920de İstanbul hükümetinin bu köye yaptığı baskın ile öldürülmüştür. 18 ocak 1923 te bu köye gelen Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) askeri tatbikata katılmış köylülerlede sohbet etmiştir. Kasabada 1928 de Yahya Kaptan için anıtmezar yapılmış, Köydeki Arapça dersler verilen Osmanlıdan kalma okul 1931 yangınında yanınca köye buraya yeni bir okul yapıldı. Aynı yıl burada nahiye teşkilatı kurulmuş, bu teşkilat 1945 te Herekeye taşınmıştır. 1933 te Tavşancıldaki tren raylarının sökülmesi olayı gazi paşaya suikast girişimi olarak yorumlanmış sorumlusunun olayı haber veren ödül meraklısı bir memur olduğu anlaşılmıştır. Köyün 1935 sayımındaki nüfusu 1333 dür. 1930 da köyde bağcılar spor kulübü kurulmuş, ayrıca köy güreşleri düzenlenmiştir. Kulübün fotoğrafcılık ve tiyatro dalları varmış, sünnet şölenleri düzenlermiş. 1939da köyde üzüm festivali düzenlenmiş. Yurt çapında dereceleri bulunan milli güreşçi Hilmi Arıkan bu köyden olup 1942 de 41 yaşında vefat etmiştir. 1955 te İstanbul Ankara karayolu bu köydende geçirilmiş 1961 de köyde bu yolun Tavşancıl mevkiinde meydana gelen kazada YSEye bağlı bir grayderle Zonguldaka giden yolcu otobüsü çarpışmış toplam 8 otobüs yolcusu hayatını kaybetmiş onlarca kişi yaralanmıştır. Kasaba 1960 da 1311, 1965 te 1296, 1970 te 1497,1980 de 2088, 1985 te 2292, 1990da 3593, 1997 de 4080 nüfusa ulaşmıştır.1990 şubatında TRT sanatcısı 33 yaşındaki Kadir Soyer (K.Kürkçü) otoyolun bu kesiminde viyadükten düşerek ölmüştür. 2004 te köy yakınlarında iki trenin çarpışması sonucu 8 kişi ölmüş 88 kişi yaralanmıştır.
Kasabanın ünlüleri Yahya Kaptan, milli güreşçi Hilmi Arıkan, Profesör Talat Tekin, kızı sanatçı Özlem Tekin, işadamı sanayici Turan Rodoslu (1928-2007), eski milletvekili Salih Gün, Sanayici Birol Arıkan, 1980lerin Kocaeli vergi rekortmeni Nihat Coşhun, Kedaş eski genel müdürü Halil Konuk, emekli albaylar Turan Baydar ve Halil Ergüner sayılabilir.
Köydeki tarihi eserler Abdülhamit Camii, Çarşı camii, Yali Camii (kayıp), Çatal Çeşme, Yahya Kaptan evi, bazı tarihi evler sayılabilir. Pek çok Osmanlı çeşmeside 1990 larda ortadan kaldırılmıştır. Eynarce deresi üzerindeki Osmanlı köprüsüde Cumhuriyet döneminde kaybolmuştur. Tavşancılda Eynarce mevkiinde Tuzla İçmelerinde olduğu gibi şifalı içme suları vardır.(Solventaş fabrikası arazisinde kalır.) 1658 de yöreye gelen Evliya Çelebi bu suları çok övmüştür. (Kaynak İsmail Sevinçe ait Gebze Tarih Ansiklopedisi Tavşancıl Maddesinin özeti)