Therapsida

Therapsida
Erken Permiyen– Erken Kretase, 75–100 myö Onların soyundan gelen memeliler günümüzde yaşamaktadır.
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Synapsida Alt şube: Chordata Sınıf: sınıfsız Eupelycosauria Sphenacodontia Sphenacodontoidea Takım: Therapsida Broomn, 1905

Therapsida veya memeli benzeri sürüngenler, memelilerin ataları olarak bilinir ve pelikozorlar ile birlikte bilinen en gelişmiş sürüngen sınıfı olan ve amniyot kara omurgalıları sınıfı içinde yer alan synapsida taksonunu oluştururlar.^[1] Başka bir deyişle therapsida, synapsidlerin bir alt sınıfı olup günümüz memelileri therapsida takımının hayatta kalan üyeleridir. Buna rağmen bu isim daha ziyade memeli olmayanlarla ilgili evrimsel aşamaları tanımlamak için kullanılır.

Günümüzde memelilere özgü olarak bilinen çoğu özelliklerin kökeni, laktasyon, saç ve kıl, dik bir duruş da dahil olmak üzere therapsidalara dayanır. Therapsidaya atfedilen en eski fosilin, Tetraceratops insignis (erken Permiyen dönem) olduğuna inanılır.^[2][3] Therapsidler, 75 milyon yıl önce 'pelikozorlardan' (özellikle Sphenacodontlardan) evrimleşti ve egemen kara hayvanı olarak pelikozorların yerini almıştır. Memeliler 200 milyon yıl önce ortaya çıkmış olup memeliler dışında tüm therapsidler Kretase erken dönemde (146 myö - 100 myö) yok olmuşlardır.

Karakteristik özellikleri

Biarmosuchus, bir Biarmosuchiyan

Estemmenosuchus, bir Dinosefalyan

Anteosaurus, bir Anteozor

Inostrancevia, bir Gorgonopsid

Therapsidlerin şafak kemiğindeki fenestra penceresi pelikozorlara oranla daha büyüktür. Therapsidlerin çeneleri daha karmaşık ve güçlü olup öndeki kesici dişler kesme işlemi için dair farklılaşma gösterir. Yanlarda yer alan köpek dişleri ise delme ve parçalama işlemleri için kullanılırken besinleri kesme ve çiğnemek için molar azı dişleri bulunur. Ayakları vücutlarının altında, sürüngenler ve pelikozorların yayılan bacaklarında olduğundan daha dikey olarak konumlandırılmıştır.

Keşfedilişleri

İlk therapsida fosilleri 1838 yılında Rusya'da ve 1845 yılında (Dicynodon) Güney Afrika'da bulunmuştur. İlk araştırmacılar arasında Richard Owen (1804–1892) yer alır. 1876 yılında Owen, erken mezozoik dönem kara sürüngenlerinin hem amfibilere hem de memelilere benzerlik gösterenleri, British Museum, Güney Afrika sürüngenler kataloğunda Anomondontia (memeli benzeri sürüngenler, Therapsida) olarak tanımlamıştır.^[4]

Sınıflandırma

• Üst âlem: Eukaryota
• Âlem: Animalia
• Alt âlem: Eumetazoa
• Cladus: Bilateria
• Cladus: Nephrozoa
• Cladus: Deuterostomia
• Şube: Chordata
• Cladus: Chordata Craniata
• Alt şube: Vertebrata
• Ara şube: Gnathostomata
• Üst sınıf: Tetrapoda
• Sınıf: Synapsida
• Takım: Therapsida
• Alt takımlar: †Anomodontia - †Biarmosuchia - Cynodontia - †Dinocephalia - †Eotitanosuchia - Theriodontia

Fiogeni

Synapsida	Sphenacodontia  †Sphenacodontidae  Therapsida  †Tetraceratops  †Biarmosuchia  †Eotitanosuchidae †Phthinosuchidae  Eutherapsida   †Dinocephalia  †Anteosauria †Tapinocephalia  Neotherapsida   †Anomodontia  †Dromasauria †Dicynodontia  Theriodontia   †Gorgonopsia  †Lycaenops †Inostrancevia  Eutheriodontia   †Therocephalia   †Eutherocephalia  †Bauria  Cynodontia  Mammalia

Ayrıca bakınız

• Memelilerin evrimi
• Yaşamın evrimsel tarihi
• Evrim zaman çizelgesi

Galeri

• 
  Moschops, Dinocephalia
• 
  Estemmenosuchus mirabilis
• 
  Inostrancevia
• 
  Pristerognathus
• 
  Moschops
• 
  Kannemeyeria, Anomodontia
• 
  Phtinosuchus
• 
  Raranimus
• 
  Biarmosuchus
• 
  Memeli benzeri dinozor canlandırması
• 
  Cynognathus
• 
  Anteosaurus

Dipnotlar

1. Romer, A.S. (1933). Vertebrate Paleontology. University of Chicago Press. , 3rd ed., 1966.
2. M.Laurin & R.R. Reisz. 1996. The osteology and relationships of Tetraceratops insignis, the oldest known therapsid. Journal of Vertebrate Paleontology 16(1): 95-102.
3. J. Liu, B. Rubidge & J. Li, New basal synapsid supports Laurasian origin for therapsids, 2009, Acta Palaeontol. Pol., 54 (3): 393-400
4. The Origin of The Idea of the Mammal-like Reptile Richard P. Aulie, The American Biology Teacher > Vol. 37, No. 1, Jan., 1975, National Association of Biology Teachers

Kaynakça

• Benton, M.J. (2004). Vertebrate Paleontology. 3rd ed. Blackwell Science Ltd
• Carroll, R.L. (1988). Vertebrate Paleontology & Evolution. W.H. Freeman & Company, NY
• Kemp, T.S. (2005). The origin and evolution of mammals. Oxford University Press
• Romer, A.S. (1966). Vertebrate Paleontology. University of Chicago Press, 1933; 3rd ed.

Dış bağlantılar

Wikispecies'te konuyla ilgili sayfa mevcuttur:

Therapsida

• "Therapsida: Mammals and extinct relatives" Tree of Life (İngilizce)
• "Therapsida: overview" Palaeos (İngilizce)