Tsunami

26 Aralık 2004'te Maldiv Adaları'nda Male'yi vuran tsunami.
Tayland'ı vuran tsunami
2004'teki tsunami'nin canlandırması

Tsunami (okunuşu: "Tsunami". Japonca'da liman dalgası anlamına gelen 津波 (つなみ) sözcüğünden) okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan deprem, gök taşı düşmesi[1], deniz altındaki nükleer patlamalar[1], volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi, zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını temsil eder. Ayrıca kasırgalar da tsunamiye neden olabilmektedir.[1] Önceleri tsunami dalgalarına med-cezir dalgaları da denmiştir.[2] Tsunamilerin %80'i Pasifik Okyanusu'nda gerçekleşmektedir.[3]

Yunan tarihçi Tukididis, tsunamileri denizaltı depreminden kaynaklandığını Peleponnes Savaşı'nın Tarihi adlı kitabında öne sürdü.[4] Tukididis'in, bu teoriyi ileri süren ilk kişi olarak bilinmesine rağmen[5][6] tsunaminin oluşumu hakkında 20. yüzyıla kadar pek bir şey bilinmemekteydi. Konu, hâlâ araştırılmaktadır. İlk jeolojik, coğrafik ve oşinografik makaleler, tsunamileri "sismik deniz dalgaları" olarak adlandırmaktadır.

Tropikal kasırga gibi bazı meteorolojik şartlar, büyük alçak basınç alanlarını oluşturarak İngilizce storm surge denilen fırtınalarda denizin fazla yükselmesi olgusuyla meteotsunamilere neden olabilir. Meteotsunamiler de deniz seviyesini gelgit normalin birkaç metre üstünde çıkartabilir. Bu değişim, alçak basınç alanındaki düşük atmosfer basıncından kaynaklanır. Bu storm surgeler kıyıya erişince etrafı suya boğarak tsunamiye benzetilebilirler.

Kaynaklar

  1. 1 2 3 http://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/tsunami-nedir-nasil-olusur,XQKRw7WhGEer04o6QHnKqg/kIcxlk8B4kGvrronEEuAIw
  2. ↑ http://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/tsunami-nedir-nasil-olusur,XQKRw7WhGEer04o6QHnKqg
  3. ↑ http://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/tsunami-nedir-nasil-olusur,XQKRw7WhGEer04o6QHnKqg/5xDPXFbYJkW37GfDyoDX_w
  4. ↑ http://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/tsunami-nedir-nasil-olusur,XQKRw7WhGEer04o6QHnKqg/DqgTExJx5EW84RJ5DidVxA
  5. ↑ Thucydides: “A History of the Peloponnesian War”, 3.89.1–4
  6. ↑ Smid (1970-04). 'Tsunamis' in Greek Literature. 17. s. 100–104.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Tsunami ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Hava durumu
Yağış türleri
Dolu · Kar · Yağmur  · Çisenti · Kırkikindi · Sulusepken · Çiy · Kırağı · Konveksiyonel · Cephe  · Yamaç
Mevsimler
İklimler
Rüzgârlar
Alize · Batı · Kutup · Muson · Meltem · Fön  · Fırtına · Dalaz  · Pampero  · El Niño · Jet stream · Lodos · Kasırga · Siklon · Hortum · Tayfun  · Wind shear · Mistral · Etezien · Hamsin · Sıcak yerel rüzgârlar
Bulutlar
Meteorolojik olaylar
Küresel ısınma
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.