Varsak, Kepez
| Varsak | |
| — semt — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| Bölge | Akdeniz |
| İl | Antalya |
| İlçe | Kepez |
| İklim türü | Akdeniz iklimi |
| Zaman dilimi | DAZD (+2) |
Varsak beldesi, Antalya ilinin Kepez ilçesine bağlı olan ve il merkezine 11 km., denize 13 km uzakta yer alan bir semttir. Tetkik ettiğimiz kaynaklar Varsakların, Oğuz veya diğer adıyla Türkmen olduklarını ortaya koymaktadır. 9-12. yüzyıl arasında yazılmış eserlerde Barsahların, Türk olduğu ve Barsah beyinin (dihkân) Karluklara, halkın Oğuzlara bağlı olduğu kayıtlıdır[xxix].
14. yüzyıla ait bir Memlûk kaynağında Varsaklar, Oğuz (Türkmen) boylarından biri olarak zikredilmiştir. Yine aynı kaynakta Varsaklar için ''Tarsus Türkmenleri'' tabiri kullanılmıştır[xxx]. Memlûk sahasında yaşayan Türk müelliflerden Bedreddin el-Aynî[xxxi] ve Arap müelliflerden Makrizî[xxxii], Varsakların Türkmen olduğunu yazmaktadırlar. Aşıkpaşazâde, Neşrî ve Hoca Saadeddin gibi Osmanlı müverrihleri de, Varsakların Türkmen olduğunu ve Çukurova'ya gelen Üç-Oklardan olduklarını belirtmektedirler[xxxiii].
Varsak Türkmenleri, çeşitli Oğuz boylarına mensup aşiretlerin birleşmesinden oluşmuş bir federasyondur. Bu federasyonunu oluşturan boylardan birisi Ulaş boyudur. Ulaş'ın en belirgin özelliği, büyük ölçüde Oğuzların Üç-Ok koluna mensup Bayındır ve Salur boylarına bağlı aşiretlerden oluşmasıdır. Varsak federasyonu içerisinde yine Üç-Oklara bağlı İğdir, Eymir ve Peçenek boylarının isimlerini taşıyan aşiretler de bulunmaktadır[xxxiv].
Varsak federasyonu içerisinde Oğuzların Boz-Ok koluna mensup Beğdilli, Kargın ve Dodurga boyları da bulunmaktadır. Bunlardan Dodurga (Todurga) boyuna bağlı aşiretler oldukça mühim bir yer tutmaktadır. Tarsus merkez nahiyesinde sakin olan Dodurga aşiretleri, Bozca Esenlü ve Ertena Esenlü (veya Eretne) olmak üzere iki kola ayrılmıştı[xxxv].
Yukarıdaki bilgilerden de açıkça görülebileceği gibi, Varsakların Türkmen olduğu kesinlik arzetmektedir.Bununla birlikte, Varsakların Tatar olduğuna ve Tatar serdarı Baycu Noyan’ın soyundan geldiklerine dair bazı kayıtlarda mevcuttur[xxxvi]. Varsaklar arasında Teberrük ve Devletşah aşiretleri gibi Moğol boylarının adlarını taşıyan[xxxvii] bir kaç aşiret ismine rastlanmakta ise de, bunlar Türkmen aşiretleridir. Hattı zatında Anadolu'ya gelen bir takım Tatar boyları umumiyetle Türk boyları etrafında toplanmış ve zamanla bu kabileler Türk sosyal hayatının da etkisiyle Türkleşmişlerdir[xxxviii].
Varsakların menşei hakkında yazılanlardan biri de, Oğuzların Boz-Ok kolundan Avşar boyuna mensup olduklarıdır[xxxix]. Ancak, kaynak eserlerde ve tahrir defterlerinde bu boya bağlı olduklarına dair kayıt bulunmadığı gibi, Varsak federasyonunda Avşar adını taşıyan herhangi bir aşirete de rastlanmamaktadır[xl]. Yalnızca Varsak aşiretleri ile Avşar obaları arasında birbirine isim benzerliği bulunan teşekküller vardır. Meselâ; Varsak aşiretlerinden İmane ile Avşarların İmanlu kolu, Varsaklardan Üselü ile Avşarlardan Usalu obası gibi. Bu misallerde verilen Varsak cemaatlerinin Avşar olduklarına dair tahrir defterlerinde kayıt bulunmamasından dolayı, isim benzerliğinden başka, herhangi bir boy bağlılıkları olması mümkün görülmemektedir. Kesin olan bir husus varsa, o da Avşarlardan olduğu kabul edilen Karamanoğulları'nın[xli] Varsaklarla münasebetlerinin çok iyi olduğudur[xlii]. Özellikle Osmanlı-Karaman mücadeleleri esnasında Varsaklar, sürekli olarak Karamanlıların yanında yer almışlardır. Varsakların Karamanlıları desteklemesini, aynı soydan geldiklerine bağlamak yerine, bunun bir iktidar ve hayat tarzının devam ettirilmesi meselesi olduğunu kabul etmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Zira Varsaklar, yüksek dağlarda, boyunduruk altına girmeden, kendi halinde, hür ve müstakil yaşamayı tercih eden ve bunu bir hayat nizamı olarak kabul eden bir anlayışa sahipti. Bu yönüyle Karamanlılarla ortak özellikleri pek çoktu[xliii]. Oysa Osmanlı Devleti, aşiretleri daimi olarak kontrol altında tutan, başıboş hareket etmelerini istemeyen[xliv], bir hukuk ve nizam devletiydi. Varsaklar için Osmanlıların kurallı yapısı itici, Karamanlıların kendi haline bırakma yapısı ise çekiciydi. İşte, Varsakların Osmanlıların karşısında, Karamanlıların yanında yer almasının başlıca sebebi budur..
Varsak 1973 yılına kadar köy statüsünde kalmış, 1973 yılından sonra ise belediye olmuştur.
23.07.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5216 sayılı yasa gereğince, 2005 Yılından itibaren Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin ilk kademe belediyesi olmuştur.
29.03.2009 genel mahalli idareler seçimlerinden itibaren 5747 sayılı büyükşehir sınırları içinde ilçe oluşturulmasıyla ilgili kanun gereğince, Varsak Belediyesi Kepez Belediyesi ile birleştirilmiştir.
Sınırları içinde Altıayak, Ayanoğlu, Demirel, Esentepe, Fevziçakmak, Karşıyaka, Menderes, Şelale, Zeytinlik mahalleleri bulunur.
Yukarı Düden şelalesi Varsak sınırları içerisindedir.
Nüfus
Yıllara göre nüfusu,